Abdullah bin Ümmü Mektum

İslamiyet’ten önce adının Husayn olduğu, Muhammed’in kendisine Abdullah ismini verdiği söylenmektedir. Medineli alimler adını Abdullah, Iraklılar ise Amr şeklinde kaydeder. Soyu konusunda farklı görüşler ileri sürülmüş olup babası Kays, Kureyş kabilesinin Âmir b. Lüey oğulları kolundandır ve Hatice bint Hüveylid’in dayısının oğludur. Mekke’de İslamiyet’i ilk kabul edenlerden biri olan İbn Ümmü Mektum burada İslam peygamberi Muhammed'e müezzinlik yaptı. İbn Ümmü Mektum, Hicretten sonra Medine’de halka Kur’an öğretmekle meşgul oldu. Peygamber çeşitli nedenlerle Medine dışına çıktığı zaman İbn Ümmü Mektum ona vekalet etti ve geride kalanlara namaz kıldırdı. Bu görevin kendisine on üç defa verildiği kaydedilmektedir. 636 yılında meydana gelen Kadisiye Muharebesi'ne katıldığı, savaştan sonra Medine’ye dönünce muhtemelen savaşta aldığı yaralar yüzünden öldüğü veya Kadisiye’de şehit düştüğü rivayet edilmiştir.[1]

Muhammed Mekke’de bazı paganlara Müslümanlığı anlattığı bir sırada İbn Ümmü Mektum yanına gelerek Allah’ın ona öğrettiği meseleleri kendisine anlatmasını istemiş, Muhammed’in onun bu davranışından dolayı hoşnutsuzluk göstermesi üzerine kendisini uyaran ayetler (Abese Suresi) bildirilmiştir. Daha sonra Peygamber’in İbn Ümmü Mektum’a iltifat edip ikramda bulunduğu ve, “Ey kendisinden dolayı rabbimin beni azarladığı zat, merhaba!” diye hitap ettiği bilinmektedir.[1]

İslamiyet’te engellilerle ilgili çeşitli hükümlerin belirlenmesi İbn Ümmü Mektum vesilesiyle mümkün olmuş, onların vekil bırakılmaları, imamlık yapmaları, savaşa iştirak etmeleri, farz namazlara katılmaları, korunma amacıyla köpek beslemeleri gibi konular açıklık kazanmıştır. Kör oluşu yanında evinin camiye uzaklığını da ileri sürerek Muhammed’den cemaate gelmemek için izin istemişse de bulunduğu yerden ezanı duyduğu için bu isteği uygun görülmemiş, ancak mazereti sebebiyle köpek beslemesine izin verilmiştir. İbn Ümmü Mektum, Medine döneminde de Bilal Habeşi ile birlikte Peygamber’in müezzinliğini yapmıştır.[1]