Çakıllar, Ardanuç

Köyün bilinen en eski adı Norgieli’dir. Bu ad Gürcüceden (ნორგიელი) Norgiyel biçiminde Türkçeye geçmiştir. Nitekim Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır adlı Osmanlı tahrir defterinde köyün adı Norgiyel (نوركيل) biçiminde yazılmıştır.[1] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda bölgeyi ele geçiren Ruslar ise köyün adını 1886’da Norgiel (Норгиель) olarak kaydetmişlerdir.[2]

Norgieli’nin adı, Artvin ilindeki diğer bütün köylerinki gibi 1925 yılında değiştirilmiştir. Bununla birlikte, Muvahhid Zeki’nin 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye’de köyün eski adı Norgiyal (نوركيال) biçiminde yazılmıştır.[3]

Norgieli köyündeki haçlı taş. 1904. Fotoğraf: Niko Marr. Marr'ın 1904 yılında yaptığı gezinin notları olan Klarceti ve Şavşeti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan. Gürcüce Kvacvari (ქვაჯვარი) denilen haçlı taş mezartaşı, yol kıyısındaki bir ibadet yerinin işareti olarak ya da önemli bir dinsel olayın meydana geldiği yerde bu olayın anısına dikiliyordu.

Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Norgieli’deki kale kalıntıları buranın eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[4] Öte yandan Giorgi Merçule 951 yılında yazdığı Grigol Hantsteli'nin Yaşamı adlı eserinde Norgieli’den Şavşeti'nin köyü olarak söz etmiştir.[5] Bu el yazmasından Norgieli’nin erken ortaçağda Gürcü Krallığı sınırları içinde bir yerleşme olduğu anlaşılmaktadır. Gürcü Krallığı yönetimindeyken Norgieli, Tao-Klarceti’nin diğer yerleşmeleri gibi 1080 yılında Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. 13. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren bu bölge Cakeli sülalesi tarafından yönetilen Samtshe Atabeyliği sınırları içinde yer aldı. Norgieli’nin de içinde yer aldığı Samtshe Atabeyliği toprakları 16. yüzyılda Osmanlıların eline geçti ve yöre Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. 17. yüzyılda Norgieli bu eyalet içinde yer alan Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı bir köydü.[6]

Norgieli, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra köy, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Rusya İmparatorluğu'na katıldı. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasının (uçastok) bir köyü olan Norgieli’de 32 hanede 204 kişi yaşıyordu ve nüfusunun tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir. Gürcülerin Batum-Artvin yöresinden yoğun göçünden sonra Norgieli’de 1907 yılında 140 kişi kalmıştı. Norgieli köyü 1910 yılında da Rus yönetimindeki Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasında (uçastok) yer alıyordu.[2][7]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Norgieli bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum fiilen Türkiye’ye katıldı. 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla Norgieli'nin de içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[8]

Norgieli köyünde 1922 nüfus cetveline göre 27 hanede 164 kişi yaşıyordu. 1926 tarihli nüfus tahririne göre ise köyün nüfusu 27 hanede yaşayan, 91'i erkek ve 87'si kadın olmak üzere 178 kişiden oluşuyordu. Köyün adı 1925 yılında Çakıllar olarak değiştirilmiştir.[9][10]

Norgieli köyünde, 1270 metre yükseklikte yer alan Norgieli Kalesi, kare planlı bir yapıdır. Harç kullanılarak inşa edilmiş olan kaleden günümüze yıkıntıları kalmıştır.[4]

Köyde yaşam tamamıyla geçmişle iç içedir. Köyde yapılan düğünlerin büyük bir kısmı hala eski gelenek ve göreneklere göre yapılmaktadır. Ekmek pişirme işi sobalarda ya da pileki adı verilen özel toprak kaplarda yapılmaktadır.

Köye Ardanuç ilçe merkezinden ulaşılmak istendiğinde Basa (Yolüstü) köyünden geçen yoldan gidilmesi tavsiye edilir. Bu yol Aşağıırmaklar köyüne kadar asfalt olup devamındaki 5 km'lik bölge stabilizedir.

Köyde 1990 yılına kadar sürekli açık olan bir ilköğretim okulu mevcuttu ancak bu ilköğretim okulunun sadece ilk kademesi eğitim öğretime açık idi. 1982-1983 eğitim öğretim yılında bu ilkokuldan 25 civarında öğrenci mezun olmuştur. Diğer sınıflardaki öğrenci sayısı da dikkate alındığında o yıllarda ilkokulun öğrenci sayısı 55-60 kişi civarındadır. Ancak köyden hızlı bir göç yaşanması nedeniyle öğrenci sayısı sürekli azalmış ve 1991 yılında ilkokul öğrenci sayısı 19'dur. Daha sonraki yıllarda öğrenci sayısının giderek azalması nedeniyle nihayetinde 1996 yılından itibaren sürekli kapalı duruma gelmiştir.

• Yerelnet