Torbalı, Ardanuç

Bugün Torbalı adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Araveti’dir (არავეთი). Gürcücede “aravi” (არავი) güneyden esen ılık rüzgârı ifade eder ve Araveti bu rüzgârı alan yer anlamına gelebilir. Araveti adı Türkçeye Aravet olarak yerleşmiştir.[1] Nitekim Muvahhid Zeki 1927’de Osmanlıca yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı kitabında köyün eski adını Aravet (آراوهت) olarak verir.[2] Öte yandan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra bölgeyi ele geçiren Rusların resmi kayıtlarında da Araveti köyünün adı Aravet (Аравет) olarak yazılmıştır.[3] Araveti adı 1925’te Torbalı olarakdeğiştirildiği halde, 1933 yılında Dahiliye Vekaleti’nin yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta köy Aravet olarak verilmiştir.[4]

Bugün Borçka ilçesinde yer alan Arkaköy'ün eski adı da Araveti'dir (Arhaveti). Ayrıca Yusufeli ilçesine bağlı Erenköy'de bir mezra ile dağlık bir alanın, Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Ballıüzüm köyünde bir mevkinin adı da Araveti'dir.

Tarhsel Klarceti bölgesinde yer alan Araveti’nin eski tarihi hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Ancak adının Gürcüce olmasından dolayı köyün tarihinin Osmanlıların bölgeyi ele geçirdiği 16. yüzyıl öncesine uzandığı söylenebilir. Araveti, Gürcü Krallığı sınırları içindeyken, 1080’de Tao-Klarceti’nin diğer yerleşmeleri gibi Büyük Selçuklular tarafından istila edilmiş olabilir. Daha sonra Gürcü atabeglerin idare ettiği Samtshe-Saatabago devleti sınırları içinde kalan Araveti'nin de içinde yer aldığı bölge 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçti ve Samtshe-Saatabago toprakları Çıldır Eyaleti adı altında yeni bir idari sisteme dönüştürüldü.

Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Araveti, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Araveti’de 111 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte Araveti Artvin sancağına (okrug) bağlı Ardanuç kazasında (uçastok) yer alıyordu.[3] 1908 yılında, aynı idari konuma sahip olan Araveti’nin nüfusu azalmış, 88 kişiye düşmüştü.[5]

I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinden sonra Araveti, 1918-21 arasında bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde yer aldı. 1921’de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, Araveti’nin de içinde yer aldığı bölgeyi Türkiye fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Araveti’nin de bağlı olduğu Artvin ve Ardahan Türkiye'ye bırakıldı.[6]

1922 tarihli nüfus cetveline göre Araveti’de 3 hanede 10 kişi yaşıyordu.[1] Nüfusun bu kadar azalması 93 Harbi’nden sonraki dönemlerde devam eden göçle açıklanabilir. 1926 yılındaki nüfus tahririne göre ise köyde ikamet edenlerin sayısı artmış ve köyün nüfusu 52 kişiye ulaşmıştı.[7]

• Yerelnet