Yeşilalan, Yıldızeli
 |
Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümünün temizlenmesi gerekmektedir. Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. |
| Kepirce | |
| — Köy — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Sivas |
| İlçe | Yıldızeli |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | |
| İl plaka kodu | |
| İnternet sitesi: Yerelnet | |
Tarihçe
Yıldızeli, tarih boyunca çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır.Ancak buraya en son yerleşenler Oğuz Han'ın oğullarından Yıldız Han'ın soyundan gelen Avşarlar'dır.Bu Avşar Türkmenler'nin Yıldızeli'ne gelişi 1250'li yıllara dayanır.Bu yıllarda Anadolu'ya gelen Karamanoğulları'ı ilk zamanlar Sivas ve çevresinde yaşamıştır.Daha sonra ise Mersin ve Karaman'a inmiş ve son olarak Konya'yı almışlardır.Yıldızeli'nde yaşayan Avşarlar, Karamanoğulları'nın Sivas'ta kalan kolu olan Avşarlardır.Ayrıca bir kolu Karaman ve Mersin'e anadolu avşarlarıdır.Yıldızeli, Karaman, Mersin ve Konya'da bulunan Avşarlar'a mensup Tanrıdağı yörükleri olarak bilinen bir grup yörük ise 16. ve 19. yüz yıllar arasında Balkanlar'a gönderilmiştir.oğun olarak Bulgaristan'a yerleştirilen bu grup halen varlığını sürdürmektedir.
Her ne kadar kürt köyü olarak bilinsede oguz-hanın oglu yıldız hanın boyu avşar Türklerindendir.giyim-kuşam,düğün-cenaze,yeme-içme alışkanlıkları birebir Türk gelenek ve göreneklerin izlerini taşımaktadır.kürtçe dilinin konuşulma nedeni göç döneminde elazig-palu ve sivas-imranlı cografyasında agirlıklı olarak kürt köylerinde yaşamaları kürt dili etkisinde kalmasından kaynaklıdır. Azerbaycan Bakü Göçmeni olan halk Azerbaycan'dan İrana Göç edip ordan kars a ordan trabzona ordan Elazığ Palu ilçesinin Karaçor Köyünden Erzincan Refahiye Çatak Köyünde 1852 tarihine kadar yaşadıkları bilinmektedir. 1893 yılına kadar Sivas İmranlı ilçesi Yukarı Maden Köyünde kaldıkları, oradan da Yıldızeli ilçesine göç ettmişlerdir. Bu nedenle 93 maciri denildiği bilinmektedir. Bir yıl Kevik Köyünden kaldıktan sonra, şu an Yeşilalan Köyü'nün bulunduğu boş araziyi şimdiki yerleşim yeri olarak seçmişler. Köyün; Hasan Ağa, Resül, Deli Veli ve Dursun ilk (Kurucuları) gelenlerdir. Daha sonra Aziz, Alişir ve Kalem aileleri gelmiş ve yerleşmişlerdir. O dönemde yerleştikleri alanlar sık ormanlarla kaplı olduğundan, köy halkı ilk önceleri geçimini orman ve orman ürünlerinden sağlamalarıyla beraber, Çam ağaçlarının reçinesinde elde edilen kara sakız ve katran elde edilerek tedavi amaçlı kullanılan bu ürünü satarak gelir sağlamışlardır. Köy ismini katrandan alarak ‘’Katıralan Köyü’’olarak adı resmileşmiştir. 2000 yılında‘Yeşil Alan Köyü’ ismini almıştır. 1960 yıllara kadar tarım ve çiftçilikle geçinen halk o yıllarında 93 hane ve 386 nüfuslu idi. Köy yurt içi ve yurt dışına göç vermesiyle birlikte, 17 hane ve 152 nüfusa kadar gerilemiştir. Köyde okulun 1964 yılında yaptırılması ile beraber, halk okumaya büyük değer vermeye beşlamış ve hemen hemen her meslekte ve kademede insanlar yetiştirmiştir. Örneğin: (22. dönem millet vekili Hasan Aydın[1],Dr. Çetin Akyol,Ögretmen Musa Açık,Çevre mühendisi Hüsnü Akyol,Avukat Oktay Balkız,Okul müdürü Mehmet Inci ... KÖYÜN 90'lı yıllarda Şırnak ilinde vatani görevini yaptığı dönemde, pkk terör örgütüyle girilen çatışma sırasında CEMALETTİN ZERKİNLİ vatan toprağında şehit düşmüştür. Çevre köyler:Davulalan, Yuvalıçayır, Karaleylek, Kıvşak, Akpınar, Kale köyü, Kadıllı, Tayalan ve Yayla Gözü köylerdir. İlçeye uzaklığı 35 km’dir. Ayrica köyümüz deniz seviyesinden 913 metre yüksekliktedir.
Coğrafya
Sivas iline 82, Yıldızeli ilçesine 36 Km. uzaklıktadır. Yazın sıcaklıklar 44 dereceye kadar kısın -30 lara kadar düşer.
- Komşu köyler
- Davulalan, Yuvalıçayır, Karaleylek, Kıvşak, Akpınar, Kale köyü, Kadıllı, Tayalan ve Yayla Gözü köylerdir. İlçeye uzaklığı 35 km’dir. Ayrica köyümüz deniz seviyesinden 913 metre yüksekliktedir.
Kültür.
. Eskiden genç kızlar, tülbent takarlardı. Tülbet oyalı ve boncuktan olurdu. Genç kızlar tülbenti çeneden geçirmezler. Arkadan geçirip tepede bağlarlar. Tülbentler renkli olur. Kızların bu şekilde baş bağlama düzenlerine “keçik” adı verilir. Kızlar tülbentlerine tutturmak için köye gelen satıcılardan toka alıp, kollarına gümüş bilezik, kulaklarına küpe takarlarmış. Genç ve yaşlı giyiminde, iç çamaşırları aynıdır. Aynı zamanda gençlerde, yaşlılarda, ayakkabı olarak çarık giyerler. Geç kızlarda yaşlılar gibi ayaklarına, yaz kış, desenli yün çorap giyerler. Genç kızlar üstlerine basmadan pileli elbise giyerler. Bu pileli elbiseye köyde “entere” denilir. Entere boydan boya düz bir elbisedir. Enterenin boyu ve kolları uzundur. Eskiden enterenin kollarına lastik takıp büzüştürürlermiş. Enterenin rengi genellikle kırmızı, pembe veya sarı olur. Özellikle kırmızı, köyde kıyafetlerde çok kullanılan bir renktir. Köyde pembe renge “gülü gülü” denilir. Entere sarı kadife kumaştan da yapılır ve üzerine önden tokalı kemerler takılır. Bu kemere “palaska” denilir. Palaska gümüş veya kayıştan yapılan kalın bir kemerdir. Kemeri kendileri yapmazlar satın alırlardı.
Bir avşar köyüdür.Her ne kadar köy insanları kürt olarak bilinsede oguz han'ın oglu yıldız han'ın boyundan gelen avşar Türklerindendir.kadın-erkek giyimi,düğün-cenaze ve yeme-içme alışkanlıkları Türk kültür ve inancını yansıtmaktadır.köyde konusulan kürtçe dilinin ise elazıg palu ve sivas imranlıda göç döneminin etkisi olarak görülmektedir. Süs eşyası olarak kızlar burunlarına hızma takarlar. Çok zengin aileler gümüş hızma takarlar. Eğer gümüş hızma yoksa karanfilden hızma takılır. Boyunlarına ise “gıdıklık” adı verilen mavi, siyah ve kırmızı boncuktan yapılan kolye takılır. Ayrıca kollarına gümüş bilezik ve kulaklarına küpe takarlar.
En önemli değişiklik baş bağlamada meydana gelen değişikliktir. Kızlar evlendikten sonra başlarına kof takarlar. Önceden arkadan bağlanılan tülbent, evlendikten sonra çeneden bağlanır. Üstlerine “salta” denilen siyah kadife kumaştan yapılmış, üzerinde sarı işlemeleri olan ceketler giyer gelinler. Etek yerine kutnu kumaştan dikilmiş, “üçpeş denilen” elbise giyerler. Gelinler önlerine yünden yapılmış önlük bağlarlar. Bu önlük çok ince yapılır ve iş yaparken üstleri kirlenmesin diye takılırdı. Önlüğün arkasında bele dolamak için “bel bağı” denilen ip vardır. Bel bağı uzun olur. Bele üç veya dört kere sarılır. Önlük yere serilerek çulhada dokunur. Önlüğün üzerine yaklaşık üç metre yünden yapılan “kuşak” bele sarılır. Kuşağın rengi bordo olur ve üzerine çeşitli desenler yapılır. Kadınlar saçlarına boncuktan yapılmış “saçlık” denilen süs takarlardı. Saçlık saç örüldükten sonra, örgülerin arasında bir tane boncuk kalacak şekilde bağlanırdı.
Yaşlı kadın başı, genç kız başından farklı bağlanır. Yaşlı kadınlar, başlarını şöyle bağlarlar: Önce daha hiçbir şey takmadan, saçın üzerine yan yana boncukların dizilmesiyle yapılan “sahandırık” adı verelen süsü takarlar. Sahandırık başın üstünden geçirilir. Çenenin altına getirilir ve çenenin altında düğümlenir. Sahandırık baş kapatıldığı zaman yan taraflardan görünür. Sahandırık takıldıktan sonra “kof” adı verilen baş bağlama işlemi yapılır. İlk önce başa fes geçirilir. Bu fesleri kadınlar kendileri yaparlar. Fes başın üst yanını kaplayacak şekilde yapılır. Fesin rengi kırmızı olur genellikle. Fesin önünde “kor” adı verilen üst üst üste dikilen gümüş paralar dizilidir. Korların daha büyükleri, fesin yan tarafından aşağıya doğru sarkıtılır. Bu aşağıya doğru sarkan paralara “mecidiye” adı verilir. Fesin önünden korların ortasından aşağıya yalnızca bir tane altın para sarkıtılır. Kor ve mecidiyeler çok zengin ailelerde altın olurdu. Başa fes konduktan sonra üzerine keten ya da çit adı verilen tülbent bağlanır. Keten patıskadan yapılır ve beyaz renklidir. Biçimi karedir. Bağlanacağı zaman üçgen haline getirilir. Başın yan tarafından iki ucu birbirine dolanır önce. Ketenin ucu çene altından geçirilerek başın üst yanında düğümlenir. Kadınlar daha sonra ketenin üzerine poşu adı verilen renkli tülbent dolarlar. Poşu alına dolanır. Rengi siyah, kırmızı veya yeşil olabilir. Bazen de üç renk birden başa dolanabilir.
Kadınlar iç çamaşırı olarak içlerine “don-köynek” adı verilen iç çamaşırı giyerler. Altlarına giydikleri çamaşıra “don” denilir. Dona aynı zamanda köyde “tuman” da denilmektedir. Donun kumaşı basmadan veya divgin adı verilen çok kalın kumaştan yapılır. Don diz kapağına kadar, çok geniş yapılır. Donun beline, dizaltına gelecek yerlerine lastik geçirilir ve lastik büzülür. Bu sayede donun altı daralır ve düşmez. Donun rengi beyaz haricinde bütün renkler olabilir. Kadınların üst yanlarına giydikleri çamaşırın ismi “köynek”tir. Köynek Amerikan bezi adı verilen kumaştan yapılır. Rengi donun aksine beyaz olur. Köynek diz kapağını geçmez. Fakat çok kısa da değildir. Kolları uzun olur. Köyneğin ön tarafı açık olur. Açık olan yere düğme dikilir. Ayrıca yakası “ve yaka” biçimindedir. Kadınlar köyneğin üzerine “saya” dikerlerdi. Saya köyneğin biçiminde, fakat ondan daha uzundur.
Kadınlar üst yanlarına üç etek giyerler. Bu üç eteğe köyde “üçpeş” denilir. Üçpeş sayanın üzerine giyilir. Ayaklara kadar uzanır. Rengi herhangi bir renk olabilir. Kumaşı divgindir. Kadife kumaştan da dikilirdi eskiden. Üçpeşin iki yandan yırtmacı vardır. Köynek, saya ve üçpeşin yakaları açık olduğu için eskiden kadınlar döşü kapatması için “döşlük” yaparlardı. Döşlük kare şeklindedir. Altına ip geçiririlir. Üst yanı düğmelidir. Takacakları zaman alttan bellerini iple sararlar. Üstünü ise boğazlarının arkasından düğümlerler. Döşlüğün üstü renkli boncuklarla süslenir.
Kadınlar ayakkabı olarak “çarık” ve “postal giyerler. Çarık ve postal deriden yapılırdı. Çarıklar ellerde dikilir ve üzerine püskül dikilir. Yaşlı kadınlar, yaz kış, yün çorap giyerlerdi. Çorapları kendileri dokurlar ve beyaz üzerine mavi, siyah, kırmızı renkten desenler yaparlardı.
Kadın giyimindeki değişmeler [değiştir]Kadın giyiminde zamanla bazı değişmeler meydana gelmiştir. 1960 yıllarından sonra yavaş yavaş dışarıya açılmaya başlayan köy halkı, gittikleri yerlerden çeşitli yenilikler getirmeye başlamışlardır. Köyde yaşlı kadın kıyafeti, çeşitli değişiklerden geçmiştir. Bu değişmelerden en önemlisi baş bağlamada meydana gelen değişmedir. Yaşlılar eskiden başlarınını bağlamadan önce başlarına geçirdikleri, üzeri gümüş paralarla süslü olan fesi başlarına geçirmezler artık. Bunun yanında boncuktan yapılan sahandırıkta kalkmıştır. Bugün köyde hiçbir yaşlı kadın fes takmamaktadır. Fakat baş bağlama biçimleri yine aynıdır. Önce keten çeneden dolayarak takılır, daha sonra alınlarına poşu dolarlar. Baş bağlamada meydana gelen değişme ketenin ve poşunun, biçim ve renklerinde meydana gelmiştir. Poşunun altına bağlanılan keten beyaz değildir. Ketenin rengi kişinin zevkine göre değişebilir. Genellikle üzerlerinde desen bulunur. Eskiden bu ketenleri kendileri yapan kadınlar, bugün bunları hazır almaktadırlar. Ketenleri şehirden veya köye gelen satıcılardan alırlar. Kadınların alınlarına doladıkları poşunun rengi fazla değişmemiştir. Kadınlar hala eskiden olduğu gibi siyah ve kırmızı tonlarında poşu takarlar. Poşuları, ketenler gibi dışarıdan satın alınır. Yaşlı kadınlar eskiden olduğu gibi don-köynek giymeye devam ederler. Fakat köyneğin üzerine giydikleri,köynekten daha uzun olan sayayı giymezler.
Yaşlıların üzerlerine giydikleri kıyafet değişmiştir. Artık üç etek giyen kimse yoktur köyde. Yaşlılar köyneğin üzerine kazak giyerler. Bu kazaklar kadınların vücutlarına oturur. Kazakların rengi önemli değildir. Kazakları kendileri elde dokumazlar. Kazaklar ya şehirden alınır, ya da şehirde oturan tanıdıklar sayesinde elde edilir. Kazağın üzerine yine hazır alınan, yelek veya hırka giyilir. Yazın daha çok yelek giyilir. Yeleğin önünde düğmeleri vardır ve rengi daha çok kırmızı, bordo, siyah ve yeşilin tonları olur.
Yaşlı kadınlar, alt taraflarına etek giyerler. Bu eteğe “fistan” denilir. Etekleri yapıp, bellerine lastik takarlar. Bu lastik, fistana büzgülü bir hava verir. Fistanın kumaşı koyu renklerden oluşur. Fakat yaşlı kadınlarında hazır almış oldukları etekleri vardır. Şehire giderken genelde bu hazır etekleri giyerler.
Yaşlı kadınlar artık bellerine kuşak dolamazlar. Fakat önlerine, eskiden olduğu gibi, iş yaparken önlük takarlar. Fakat önlük yünden dokunmaz artık. Hazır alınan bezlerden yapılır. Köyün en kadını yaşlısı olan yüz, yaşındaki Fatma Nine'nin bile kıyafeti değişmiştir bugün.
Eskiden ayaklara giyilen yün çoraplar, yerini, şehirden alınan hazır çoraplara bırakır. Yün çoraplarda olduğu gibi, yeni çorapların üzerinde desenler yoktur. Eskiden giyilen çarık, 1960’lardan sonra yerini “soğukkuyu” adı verilen kara lastiklere bırakmıştır. Yaşlı kadınlar iş yapmadıkları zaman veya şehire gidecekleri zaman kara lastik giymezler. Kara lastik dışında köydeki yaşlıların kundura tipi ayakkabıları da vardır. Köyde bulunan orta yaştaki kadınların kıyafetleri, yaşlılardan biraz daha farklıdır. Orta yaşlı kadınlar başlarına kof takmazlar. Tülbenti üçgen yapıp, başın üstünden, uclarını birbirine bağlarlar. Tülbent saçı kapatacak şekilde bağlanmaz. Saçlar tülbentten görünür. Tülbentin rengi daha çok siyah, kırmızı ve yeşil tonlarıdır.
Orta yaşlı kadınlar da üzerlerine, üç etek veya salta giymezler artık. Köydeki orta yaştaki kadınlar üzerlerine yaşlı kadınlar gibi kazak giyerler. Kazağın üzerine de yelek veya hırka, alt taraflarına ise etek giyerler. Bu yaştaki kadınlar düğünlere veya özel günlere giderken kıyafetlerini değiştirirler. Köyün içinde iş yaparken giyilen kara lastik,düğünlerde yerini kunduraya bırakır.
Köyde orta yaşta ki kadın kuşağı arasında pantolon giyen hiç kimse yoktur. Fakat bazı kadınlar iş yaparken daha rahat buldukları için, şalvar giyerler. Köyde kıyafet konusunda meydana gelen en büyük değişim genç kızlarda meydana gelmiştir. 1970’lerde genç kızların giyimlerinde yavaş yavaş eskiye olan bağımlılık yok olmaya başlamıştır. Dışarı ile olan etkileşim, en çok gençleri etkilemiştir. 1970’li yıllarda genç kızlar arasında, elbise altına, pantolon giyme modası çıkmıştır.
Elbiseleri diz üstünde yaparlar bu dönemde. Pantolonları şehirden veya köye gelen satıcılardan alırlar. Pantolonların üstü dar, altı geniş paça olurdu genelde. Elbiselerin üzeride çiçek, yaprak modelleri vardır. Elbisenin altına pantolon giyme, köyde ki genç kızlar arasında epeyce moda olmuştur o dönemlerde. Kızlar bu dönemde başlarına tülbent örtüp, uçlarını önden birbirine bağlarlar. 1970’li yıllarda kızlar arasında pantolon giyme modası başlamadan önce, elbise altına, şimdi şehirde tayt adı verilen, dar, alt tarafı ayağa geçirilen giysi giyilirdi.
1970’li yıllara gelindiğinde kızların iç çamaşırları, büyük ölçüde değişmiştir. Kızlar artık don- köynek giymezler. Bu dönemden önce, köyde tuman adı verilen alt tarafa giyilen don, önce biçim olarak değişmiştir. Eskiden çok geniş ve kalın kumaş kullanılan tumanlar, iyice küçülmüş ve incelmiştir. 70’li yıllardan sonra şehirlerle olan etkileşim sonucu, kızların iç çamaşırları şehirlerde giyilen çamaşırlara benzemiştir. İlçeden veya köye gelen satıcılardan penye alan genç kızlar, kendilerine şehirlerde giyilen külotlardan dikmeye başlamışlardır. Üst yanlarına ise ilçeden aldıkları “komilizyon”dedikleri noylon kumaştan yapılan gecelikleri giymeye başlamışlardır. Bu dönemde genç kızlarda sütyen giyme alışkanlığı hala yoktur.
Genç kızlar arasında, rengarenk naylon ayakkabılar 70’li yıllarda çıkmıştır. Bu naylon ayakkabıları köye gelen çerçiler satarlar. 1990’lı yıllarda genç kızların saçları açılmıştır. Bu dönemde genç kızlar fistan denilen elbise ya da eteklerden giymezler. Bunların yerine dışardan aldıkları genellikle diz altına kadar olan, ne çok dar, ne de çok geniş olan etekleri giyerler. Doksanların başlarında eteklerin üzerine kazak, gömlek gibi giysiler giyilirdi.
Genç kızların ayakkabıları bu dönemin başlarında hala naylon ayakkabıdır. Fakat iç giyimlerini, kendileri dikmezler artık. Şehirde giyilen külot, atlet, sütyen gibi çamaşırlar alınıp giyilir. Bu çamaşırlar köye gelen satıcılardan veya ilçeden alınır.
2000’li yıllara gelindiğinde genç kız giyimi tamamen değişmiştir. Köyde hiçbir genç kız gündelik yaşamlarında etek giymemektedir artık. Kot pantolon ve kumaş pantolon kızlar arasında çok yaygındır. Pantolonun rengi ve biçimi önemli değildir. Hatta bu pantolonlar genelde dar olur. Pantolonların üzerine, yazın ve kışın giyilen giyecekler değişir. Kızlar kışları kazak, yazları tişört giyerler. Kızların belli bir kıyafet tarzları yoktur. Evin içinde, dışarıya göre daha rahat giyinirler. Kolları kısa elbise ve tişörtleri rahatlıkla giyerler köyün içinde. İş yaparken veya evin içinde eşofmanla dolaşırlar.
Genç kızlar kara lastik giymezler. Bunun yerine şehirden aldıkları ayakkabıları giyerler. Genç kızlarda evin içinde terlik giyme alışkanlığı, diğerlerine göre daha yüksektir. Kışları pantolonların altlarına bot giyerler. Ayrıca bütün genç kızların özel zamanlarda giymek için topuklu ayakkabıları vardır.
Eskiden erkekler içlerine don-köynek adı verilen iç çamaşırları giyerlerdi. Erkeklerin üst yanlarına giydikleri çamaşırın ismi “köynek”tir. Köyneğin yakası yuvarlak, kolları uzundur. Boyu bele kadar uzanır ve önü kapalıdır. Üst tarafında üç ya da dört tane düğmesi vardır. Köynek beyaz Amerikan bezinden yapılırdı eskiden. Erkekler alt yanlarına, pantolonlarının altına “don” giyerlerdi. Don çulhada yerde dokunur, daha sonra elde dikilirdi. Erkekler köyneğin üzerine “işlik”adı verilen gömlek giyerler. İşlik model olarak köyneğe benzer. Fakat yakası, dik yakadır. Tiril adı verilen, siyah üzerine, beyaz çizgileri olan bezden yapılırdı. İşliğin üzerine erkekler “gazeki” denilen yelek giyerler. Yeleğin rengi koyu olur ve üzerinde sarı düğmeler vardır. Bu düğmeler gümüşten olabilir. Yeleğin üzerine her zaman olmasada, bazı zamanlar ceket giyilir. Erkekler bellerine kuşak dolarlar.
Donun üzerine erkekler “şal” adı verilen altı dar, üzeri biraz geniş pantolon giyerler. Bu şalı yerde çulhada dokurlardı. Şal kara yünden dokunur. Çulhada diktikten sonra onu elde dikip, üzerine gaytan koyarlar. Pantolonun üzerine çeşitli örnekler yapılır ve daha sonra sarı ipten püskül yaptıktan sonra, bele dolanır. Çorap olarak erkekler yünden yapılan, üzerinde çeştli desenleri olan çorap giyerler. Ayakkabı olarak köyde çarık giyilirdi. Çarıkları erkekler kendileri yaparlardı. Önce hayvanı keser derisini yüzerler ve daha sonra bu deriyi çiğnerler. Son olarak deriyi yere serer ve kuruturlar. Deriyi kesip kare şekli verdikten sonra, deriye ayağa uygun şekil verilir. Kenarlarına delikler açılır ve püskül takılır. Süs olarak, püsküllere boncuk takılırdı.
Erkek giyimindeki değişmeler [değiştir]Erkek giyimi köyde, 1950’lerden sonra değişim geçirmeye başlamıştır. Ellilerden sonra çeşitli yerlere, özellikle Adana’ya mevsimlik işçiler olarak giden köy erkeklerinin, şehirde görüp aldıkları kıyafetleri köylerine getirmeleri erkek giyiminde değişimi beraberinde getirmiştir. O dönemde köye tekrar geri dönen erkekler, yanlarında, birer takım elbiseyle geri dönmüşlerdir.
Bugün köyün yaşlı erkeklerinin hepsi takım elbise giymektedirler. Yaşlı erkek giyimi biçim olarak pek fazla değişmemiştir. Değişen sadece kumaşlardır.Eskiden yerde yapılan, yünlerle dokunan şalın yerini bugün hazır alınan kumaş pantolonlar almıştır. Ceket ve pantolonun renkleri koyu renklerden seçilir. Genellikle siyah renk tercih edilir.
Yaşlı erkekler iç çamaşırı olarak don-köynek giymeye devam ederler. Gömleklerinin altına köynek giyerler, kumaş pantolonlarının altına ise don giyerler. Fakat bu don-gömlekleri kendileri yapmazlar artık. Eskiden yerde, yünle dokudukları donlar yapılmaz bugün. Yün don yerini, daha sonra Amerikan bezinden yapılan donlara bırakmıştır. Bugün artık kendileri dikmezler. Bu çamaşırları şehirlerden hazır alırlar. Yaşlılar gece yatarken ayrı bir pijama giymezler. Üzerlerindekileri çıkarıp don ve köynekle yatarlar hâlâ.
Yaşlı erkekler köyneğin üzerine işlik yerine, şehirden aldıkları gömlekleri giyerler. Gömlekler herhangi bir renk olabilir. Bugün yaşlı erkekler yelek yerine, şehirlerden aldıkları makinelerde dokunmuş, süveterleri giyerler. Bu her zaman süveter olmayabilir. Bazı zamanlarda, süveter yerine kazakta giyebilirler. Kazak ve süveterin üzerine ceket giyilir. Ceket daha çok siyah renkten olur. Bu kıyafetlerin biçim ve kumaşları her zaman aynı değildir. Örneğin köyün en yaşlısı olan Eyüp Dede altına, kumaşı kadife olan bir pantolon giymiştir. Yelek olarak ise kumaşı deri olan siyah renk bir yelek giymiştir. Eyüp Dede üzerine, desenli, eflatun renginde olan bir kazak giymiş, onun üzerine aynı zamanda siyah deri bir yelek, yeleğin üzerine ise rengi gri olan bir ceket giymiştir.
Çok eskiden başa takılan fes, 1924’te ilan edilen şapka devrimiyle kalkmıştır. Bugün köyde bütün yaşlılar şapka takarlar. Şapkanın rengi daha çok siyah olur.
Köyde genç erkek giyimi ve yaşlı erkek giyimi farklıdır bugün. Genç erkekler, yaşlılar gibi ceket ve kumaş pantolon giymezler. 1970’li yıllarda çektirilen fotoğraflara baktığımızda burada askerlik çağına gelmiş erkeklerin kumaş pantolon ve gömlek giydiğini görürüz. Bu dönemde erkekler arasında üstü dar, paçaları geniş olan pantolon modadır. Şehirde de bu dönemlerde bu tip pantolonlar modaydı. Demek ki erkek giyimi bu dönemde şehirlerden ekilenmiştir. Bu pantolonun üzerine genç erkekler gömlek giyerler. Gömleğin üzerine ise ceket fazla giyilmez bu dönemde. Gömlekler daha çok pantolonun içine verilir. Pantolona aynı zamanda kemer takılır. Bu dönemde genç erkekler şapka takmazlardı.
1990’larda genç erkek giyimi kızlarda olduğu gibi epeyce değişmiştir. Kumaş pantolonun yanı sıra kot pantolon , kot pantolonun üzerine ise gömlek veya t-shirt giyinirler. Gençler içlerine don ve köynek giymezler bugün. Bunun yerine satın aldıkları, penye atlet ve külotları giyerler. Gece yatarken ise pijama giyip yatarlar. Erkekler iş yaparken giydikleri kıyafetleri normal zamanlarda giymezler. Genç erkekler kara lastik giymezler. Spor ayakkabı veya kundura tipi, şehirden alınan ayakkabıları giyerler. Bugün köyde hiçbir genç erkek, başına şapka örtmez.
Doğduktan sonra kundağa sarılan çocuğa bir yaşından sonra “köynek” giydirilir. Köyneğin boyu ve kolları uzundur. Ön tarafı ise boydan boya açık olur.Köyneğin rengi beyazdır. Köyneğin üzerine çocuk dört ya da beş yaşına kadar “fistan” giyer. Bu fistan elde dikilir. Fistan elde bulunan koyu renk kumaşlardan yapılır. Fistan ayaklara kadar uzanır ve kolları uzundur. Ayrıca ön tarafı kapalıdır. Fistan elbise şeklindedir ve yakası yuvarlak olur. Üzerine beyaz yelek giydirilir çoğu zaman. Yeleğin üzeri boncuklarla süslenirdi eskiden. Omuzlarına ise al ve üzerine beyaz boncuklar konurdu. Çocukların başlarına köyde “terlik” adı verilen başlık dokunurdu. Terliğin rengi beyaz, kırmızı gibi renkler olur daha çok. Üçgen şeklinde yapılan terlik başa önden, iplerle bağlanır. Üzerine boncuklardan, düğmelerden ve nazar boncuğundan çeşitli süslemeler yapılır.
Küçük çocuklar eskiden ayakkabı giymezlerdi. Çocuğa yünden uzun çoraplar örülürdü. Çocuk yaklaşık beş yaşına kadar bu giysileri giyer. Daha sonra erkek çocuğu kız çocuğu gibi “entere” denilen uzun elbise giyer. Erkek çocuk belli bir süre entere giydikten sonra, daha sonra pantolon giyer. Pantolonlar elde dikilir. Bunlar elde buluna kumaşlardan dikilir. Bittikten sonra beline lastik geçirilir. Pantolonun üzerine çocuklar elde örülen kazaklar giyerler.
Kız çocuk giyimi ve erkek çocuk giyimi yaklaşık beş yaşlarına kadar birbirine benzer. Kız çocukta erkek çocuk gibi altlarına köynek, bunun üzerine ise fistan denilen uzun elbise giyerler. Kız çocuklarına ip çorap giydirilir ve başlarına terlik örtülür. Kız çocuğu da beş yaşından sonra entere giymeye başlar. Fakat yedi yaşından sonra erkeklerde değişen giyim kızlarda değişmez. Kızlar bu yaşlarından sonra da entere giymeye devam ederler. Kız çocuklarına eskiden, enterenin altına pijama dikilirdi. Pijama desenli kumaştan dikilirdi.
1975’ten sonra çocuk giyiminde değişmeler meydana gelir. Bunun en önemli sebebi şehire göç edenlerin, köyü ziyarete geldiklerinde yanlarında getirdikleri çocuk kıyafetleridir. Erkek çocukları bu tarihten sonra köynek ve fistan yerine, elde dikilmiş olan pijama giymeye başlar. Beş yaşına geldiklerinde üzerine yine elde dokunmuş olan kazak giyerler. Altına ise şehirden alınan pantolonları giyerler. Kara lastik bu dönemde hala giyilir. Kız çocukları bu dönemde henüz pantolon giymeye başlamamışlardır.
Bugün çocuk giyimi köyde tamamıyla değişmiştir. Çocukların dış görünüşleri şehirdeki çocukların görünüşlerine benzer. Özellikle kız çocuklarında daha fazla değişme yaşanmıştır. Kız giyimi, erkek giyimine yaklaşmıştır. Özellikle 2000 yılından sonra doğanlar daha farklıdır. Bu tarihten sonra doğan iki kız çocuğunun kıyafetleri şöyledir: Çocuklara etek giydirilmemiştir. Köyde yeni doğan kız çocuklarına artık etek giydirilmez. Bu kız çocuklarına ya pijama giydirilir ya da şehirden alınan hazır pantolonlar giydirilir. Pantolonun altına kış ise külotlu çorap, yazın ise kısa çorap giydirilir. Yine kız çocuklarının üzerine yazın ise t-shirt, kış ise hazır alınan kazaklar giydirilir.
Kız çocuğunun ayakkabısı artık naylon değildir. Köyde hiçbir çocuk, kara lastik veya naylon ayakkabı giymez. Kız çocuklarına şehirden alınan spor ayakkabılar veya diğer spor ayakkabılar giydirilir. Bugün köyde, kız ve erkek çocukları penyeden iç çamaşırları giyerler. Çocuklara atlet ve külot mutlaka giydirilir. Çocukların altları, yine şehirden alınan naylonlarla sarılır. Köyde çocuklarının altını hazır bezlerle saran aileler vardır. Fakat bu bezler her zaman kullanılmaz. Genellikle misafirliğe gidildiği zaman kullanılır.
Köyde okula başlayan erkek ve kız çocuk kıyafeti şöyledir: Erkekler kot pantolon veya kumaş pantolon giyerler. Üzerlerine kazak, gömlek, t-shirt gibi giysiler giyerler. Ayakkabı olarak erkekler spor ayakkabıyı seçerler. Kışları ise şehirden aldıkları botları giyerler. Kız çocukları da erkekler gibi giyinirler. Fakat bazılarının üzerinde etek, hala vardır. Kız çocuk ve erkek çocuk giyimi okula başlayıncaya kadar aynıdır. Yine yeni doğan erkek çocuklarına da kız çocuğu gibi şehirden alınan tulumlar giydirilir. Erkek çocuklarına da, kızlar gibi pijama ve kazak gibi giysiler giydirilir.
Yemekler
- Çorbalar
- Bulamaşı Bulgur aşı Düğü çorbası Herle Kesme aşı çorbası Sütlü aş Yeşil mercimek çorbası
- Ekmekler
- Eşkili ekmek Yufka ekmek
- Et yemekleri
- Et haşlaması Kapama Kelle paça
- Hamur işleri
- Belibek ,Çoban kayganası, Haşıl hıngal Mantı Yağlama,babiko
- Sebze yemekleri
- Efelek sarması, Fasulye kavurması,Madımak aşı,Mıhlama Soğanlama Türlü Uğut
- Tahıl yemekleri
- Büyük köfte, Katıklı aş, Keşgah,kavut[i 1]
- Tatlılar
- Tahinli çörek
İklim
Köyün iklimi karasal iklim içerisindedir.
Ekonomi
Köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Altyapı bilgileri
Köyde ilköğretim okulu öğrenci yetersizliği nedeniyle kapatışmıştır. Köyün içme suyu şebekesi köylüler kendi imkânları ile yapmıştır kanalizasyon şebekesi yoktur ilçe kaymakamlığı kanalizasyon yapımı için 20.000 YTL. den fazla paraya ihtiyaç olduğunu söylemiştir. PTT şubesi yoktur ancak PTT acentesi (işlevsel değildir) vardır. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol vardır asalt değildir. köyde elektrik ve sabit telefon vardır.Köyde ilköğretim okulu öğrenci yetersizliği nedeniyle 1992 yılında kapatılmıştır.içme suyu şebekesi köylüler kendi imkânları ile yapmıştır kanalizasyon şebekesi yoktur ilçe kaymakamlığı kanalizasyon yapımı için 220.000 den fazla paraya ihtiyaç olduğunu söylemiştir. Ptt şubesi yoktur ancak PTT acentesi (işlevsel değildir) vardır. Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Köye ulaşımı sağlayan yol vardır asfalt değildir. Köyde elektrik ve sabit telefon vardır.
Yıldızeli, Sivas
Türkiye'de bulunduğu yer Bilgiler Şehir nüfusu 12952[1] (2000) İlçe nüfusu 76232[2] Yüzölçümü 2856 km² Rakım 1400 metre Koordinatlar Alan kodu 346 İl plaka kodu 58 Yönetim Ülke Türkiye Coğrafi Bölge İç Anadolu Karadeniz geçiş Bölgesi İl Sivas Kaymakam Hüseyin Güney Belediye başkanı Mustafa Arda Website [ Belediye] İlçe kaymakamlık site [ Kaymakamlık] Yıldızeli, Sivas ilinin bir ilçesidir. Eski adı Yenihan'ndır. 1936'da yıllarda ismi, kuzeyindeki Yıldız Dağı'ndan esinlenilerek Yıldızeli olmuştur. Sivas'ın 46 km. batısında yer alan ilçesidir.
Konu başlıkları [gizle] 1 Tarih 2 Coğrafi Konum 2.1 Yüzey Şekilleri 2.2 Dağları Ve Ovaları 2.3 Akarsu ve Göletleri 3 İklimi 4 Bitki Örtüsü 5 İlçe Nüfusu 6 Eğitim Düzeyi 6.1 Okullar 6.2 Yıldızeli Meslek Yüksek Okulu 6.2.1 Yıldızeli Çok Programlı Lisesi 6.2.2 Yıldızeli İmam Hatip Lisesi 6.2.3 Yavuz Fahrettin Arar Çok Programlı Lisesi
Coğrafya
1400 m. rakımıyla, İç Anadolu Bölgesi'nin en yüksek ilçelerinden biri olarak bilinen Yıldızeli, 2645 km²'lik yüzölçümüne sahiptir. Yıldızeli Sivas il merkezine 47 km. uzaklıkta olup Sivas-Ankara ve Sivas-Tokat yolu üzerinde yer almaktadır. Aynı zamanda ilçede, Sivas-Samsun demiryolu ulaşım ağı da mevcuttur.
- Yüzey Şekilleri
- İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğusunda yer alan Yıldızeli, yüksek ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Kuzeyi ve doğusu dağlıktır. Güneye doğru dağların alçalmasıyla geniş ve hafif engebeli araziler oluşmaktadır. Kuzeyi, doğusu ve orta kesimleri akarsularla yarılarak derin vadilerle parçalanmıştır. Topraklarının çoğu, 3. zamana ( tersier) ait rüsubi ( tortul ) arazilerdir. Bu zamanda meydana gelmiş organik kalker, kil, marn, gre, kum, mermer gibi çeşitli yapıyı arazide bulmak mümkündür. İlçenin ve Direkli Nahiyesi'nin bazı kısımlarındaki topraklar miosen tabakalarından oluşmuştur.
İlçenin batı kesimlerinde rakımın düşük olması nedeniyle bitki örtüsü zengin ve tarıma elverişli araziler de fazladır. Yıldızeli yerleşim itibariyle Çal Dağı'nın kuzeye bakan eteklerinde yer almaktadır.
- Dağları Ve Ovaları
- Yıldızeli güneyde Çal Dağı, kuzeybatıda Çamlıbel dağları ile çevrilidir. İlçenin kuzeydoğusunda bulunan ve sönmüş volkanik dağı olan Yıldız Dağı, 2537 m yükseklikle önemli yükseltilerindendir. İlçenin diğer yükseltilerini Tura, Gürcü ve Akdağlar oluşturmaktadır.
Yıldızeli (Bedehdun) Ovası, Yıldızeli Çayı vadisinin genişleyen tabanında ve Sivas- Tokat karayolunun iki yanında uzanan bu ova pek geniş değildir. Ovanın ortasından geçen Yıldızeli Çayı'nın suları yazın azalır. Bu nedenle Yıldızeli Çayı'ndan, sulamada pek fazla yararlanılamaz. Bir ovadan çok, yüksek bir düzlük durumundaki bu tarım alanın sulanabilen yerlerinde şeker pancarı, ayçiçeği, patates gibi ürünler yetiştirilirken sulanamayan yerlerinde ise tahıl ürünleri yetiştirilmektedir.
- Akarsu ve Göletleri
- İlçe topraklarından kaynağını alan sular, Kızılırmak ve Yeşilırmak aracılığıyla Karadeniz'e ulaşır. Yıldızeli Çayı (eski adı Kalın Irmağı) ile Yıldız Dağı'nın yamaçlarından doğan Yıldız Çayı (eski adı Cebirırmak), güneyde doğal sınır oluşturan Kızılırmak'a katılan başlıca akarsulardır.
Orta ve batı kesimlerinden kaynaklanan dereler, ilçe sınırları dışında Yeşilırmak'ın kollarından Çekerek Çayı'na katılır. Han ve Kümbet Deresi, ilçenin diğer önemli akarsularını oluşturur.
İlçenin 15 adet sulama göleti bulunmaktadır. Bunlar; Sarıçal, Tat, Altınoluk, Kerimümin, Karacaören, Çağlar(Kurt Boğazı), Aşağı Çakmak, Ilıca, Avcıpınar, Kaman, Küçükhöyük (Etyemez), Kıldır, Aslandoğmuş, Demirözü ve Yusufoğlan'dır.
İklim
Karasal iklim karakterine sahip olan Yıldızeli'nde, yağışlar sonbahar, kış ve ilkbahar aylarına rastlamaktadır. Yaz mevsimi kısa süreli olup, kışları sert ve soğuktur. Kışları sıcaklığın çok düşük olması nedeniyle kar bazen aylarca kalkmaz. Yağmur, genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında görülür. İlkbaharda görülen yağışlar, öğleden sonra yağan kırkikindi yağışları şeklindedir. Yaz ve kış mevsimi arasında sıcaklık farkı fazla olduğu gibi, gece ve gündüz arasında da sıcaklık farklılıkları görülmektedir.
- Bitki Örtüsü
- Yıldızeli ve çevresinde bitki örtüsü olarak çoğunlukla bozkır bitki topluluğu hakimdir. Tarla arazisi dışında çayır ve otlak araziler geniş yer tutar. Sulanabilen yerler ile ırmak ve dere kenarlarında söğüt ve kavak yetiştirilmektedir.
Yavu Beldesi ve çevresi ormanlık alanlarla kaplıdır. Belcik çevresinde meşelikler geniş alanlar kaplar. Orman, iç kesimlerde ve eteklerde genellikle meşe, mazı, ardıç ve kısa boylu çalılıklardan oluşurken; yükseklerde ve dağ yamaçlarında çam, mazı, meşe, ardıç ve kavaktan oluşmaktadır. Ormanların çoğu bozuk ormanlardır. Az bir bölümü koruluk ve çamlık alanlardır. Ayrıca son yıllarda İlçe Kaymakamlığı'nın destekleriyle meyve ağaçları dikimi de hız kazanmıştır.
Nüfus
KÖYÜN NÜFUSU
34TÜR.
Nüfus hizmetleri, ülke genelinde olduğu gibi Mernis Projesi kapsamında bilgisayar ortamında ve on-line sistemine bağlı olarak yürütülmektedir. 2000 yılı nüfus sayımı kesin sonuçlarına göre ilçenin toplam nüfusu 76.232 kişidir. Nüfusun %21'i ilçe merkezinde, %19'u beldelerde, %60'ı köylerde yaşamaktadır
Eğitim Düzeyi
İlçede nüfusun %54'i ilkokul, %27'i ortaöğretim, %12'i yüksekokul mezunudur. Geri kalan nüfusun %5'i okur-yazar, %2'si okur-yazar değildir.
- Okullar
- Yıldızeli Meslek Yüksek Okulu [değiştir]14.12.1994 tarihinde kurulan yüksekokul, ilk olarak 1998-1999 eğitim öğretim yılında Bahçe Ziraatı ile Hayvan Yetiştiriciliği ve Sağlığı programlarına öğrenci alarak eğitim ve öğretime başlamıştır. 2006-2007 eğitim-öğretim yılında İşletme,Muhasebe,Pazarlama,Sigortacılık, Büro Yönetimi ve Sekreterlik ve Bahçe Ziraatı programlarında 680 öğrenci ile öğrenime devam etmektedir.
Yıldızeli Çok Programlı Lisesi [değiştir]Yıldızeli ÇPL 1952 yılında halk tarafından yapılan binada 1953-1954 öğretim yılında Yıldızeli Ortaokulu olarak zamanın Sivas Valisi Necati İLTER tarafından eğitim öğretime açılmış, 1975-1976 öğretim yılında bünyesinde lise açılarak adı Yıldızeli Lisesi olarak değiştirilmiştir. 1995-1996 öğretim yılında Kız Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğü'ne bağlanarak Yıldızeli ÇPL olmuş, bünyesindeki ortaokul, Atatürk İlköğretim Okulu ile birleştirilmiştir.
Halen Genel Lise ve Kız Meslek Lisesi programlarında karma eğitim-öğretim devam etmektedir.Yıldızeli Çok Programlı Lisesi 14 derslik, 2 fizik ve 1 kimya laboratuvar , 2 bilgisayar laboratuvarı 1 mikroişlemci laboratuvarı, ulaştırma bakanlığı tarafından yapılan 15 Bilgisayarlık bilişim teknolojileri sınıfı vardır Ogretmenleri Bölüm şefi: Adem Uzun, Salim Akın dır . bünyesinde bilişim teknolojileri bölümü ve çocuk gelişimi bölümü bulunmaktadır.Cocuk gelişimi bolümü hala gelişememişdir.
Yavuz Fahrettin Arar Çok Programlı Lisesi [değiştir]İşadamı Fahrettin Arar tarafından yaptırılarak 1997 yılında eğitim ve öğretime açılan okulda, genel lise ve elektrik bölümleri mevcuttur.
2002-2003 öğretim yılında genel lise kısmında 147, elektrik bölümünde 50 olmak üzere toplam 197 öğrenci ve 14 öğretmenle eğitim ve öğretime devam etmektedir.
İlçede 1 YİBO 32 İlköğretim okulu ve 66 Birleştirilmiş Sınıflı İlköğretim Okulu mevcut olup 406 derslikte 298 sınıf ve 138 branş öğretmeni ile eğitim öğretime devam etmektedir.
İlköğretim okulu bulunmayan yerleşim birimlerindeki öğrenciler Pamukpınar YİBO ile Çöte, Yavu, Direkli ve Atatürk İlköğretim okullarında taşımalı eğitimle öğrenimlerine devam etmektedir.
Dış bağlantılar
- ↑ Ka
- ↑ I