San Marino
| San Marino Cumhuriyeti Repubblica di San Marino
San Marino |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| Slogan: Libertas (Latince) "Özgürlük" |
||||||
| Marşı: Inno Nazionale della Repubblica | ||||||
 |
||||||
| Başkent |  San Marino43°56′K 12°27′D / 43.933°K 12.45°D | |||||
| En büyük | Dogana | |||||
| Resmî diller | İtalyanca | |||||
| Etnik gruplar | San Marinolular, İtalyanlar | |||||
| Hükûmet | Üniter Parlamenter Anayasal Cumhuriyet | |||||
| • | Önder Kral Naibi | Marino Riccardi Fabio Berardi |
||||
| Kuruluşu | ||||||
| • | Tarih | 3 Eylül 301 | ||||
| • | Anayasa | 8 Ekim 1600 | ||||
| Yüzölçümü | ||||||
| • | Toplam | 61,2 km2 (219.) 38,1 mil2 |
||||
| Nüfus | ||||||
| • | 30 Nisan 2013 sayımı | 33.020[1] (218.) | ||||
| GSYH (SAGP) | 2011 tahmini | |||||
| • | Toplam | 1,371 milyar $ (198.) | ||||
| • | Kişi başına | 42.900 $ (30.) | ||||
| İGE (2003) | n/a Hata: Geçersiz İGE değeri · n/a |
|||||
| Para birimi | Euro (€) (EUR) | |||||
| Zaman dilimi | CET (UTC+1) | |||||
| • | Yaz (SU) | CEST (UTC+2) | ||||
| Telefon kodu | 378 (0549İtalya) | |||||
| Internet TLD | .sm | |||||
| 1 "SAN MARINO". UNECE. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080625031643/http://www.unece.org/stats/trend/smr.pdf. | ||||||
San Marino veya resmî adıyla San Marino Cumhuriyeti (İtalyanca: Repubblica di San Marino) Güney Avrupa'da İtalya Yarımadası içerisinde Apenin Dağları'nın küçük bir tepesinde bulunan bir ülke. Hiçbir denize kıyısı olmayan ülke, Avrupa'nın beş mikrodevletinden biridir.[2]
Dünyanın süregelen en eski devletlerinden biri olan San Marino, Roma İmparatorluğu İmparatoru Diocletianus'un Hristiyanlara işkence etmesi üzerine 3 Eylül 301 tarihinde Dalmaçyalı[3] Hristiyan bir taş ustası olan Marinus tarafından kurulmuştur. 61,2 km²'lik yüzölçümüne sahip olan ülke dünyanın en geniş 220. ülkesidir ve dünya alanının %0,01'inden daha azını kaplar.[4]
Tarih
Kuruluş
Dünyanın en eski ülkelerinden biri olan ve en eski cumhuriyeti[5] olan San Marino, 3 Eylül 301 tarihinde Roma İmparatoru Diocletianus'un Hristiyanlara karşı uyguladığı işkenceden kaçan Hristiyan bir taş ustası Dalmaçyalı Marinus ve çevresine toplananlar tarafından kurulmuştur.[6][7][8]
Yeni Çağ
Ülke tarihi boyunca genel olarak barış içinde yaşadı. Kent IX. yüzyılda özerklik kazandı, ardından San Marino XIII. yüzyılda Cumhuriyet oldu. 1503 yılında bir süre Cesare Borgia tarafından işgal edildi.[7] 1739 yılında Papa XII. Clemens'in emriyle bir süre Papalık ordusu tarafından işgal edildi. 1815 yılında toplanan Viyana Kongresi, San Marino'yu bir devlet olarak tanımaya devam etti. San Marino Giuseppe Garibaldi'nin çabalarıyla gerçekleşen İtalya'nın Birleşmesine katılmadı.
Yakın Çağ
I. Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri arasında yer alan ülke, İttifak Devletleri'ne savaş ilan etti. Savaş bitiminde Türkiye'de Cumhuriyet kurulduğu zaman tüm ülkeler ile anlaşma yapmış olmasına rağmen San Marino ile anlaşma yapmamıştır.[9]
San Marino, 1923'ten 1943'e kadar San Marino Faşist Partisi (PSK) egemenliği altında idi. Yanlışlıkla 17 Eylül 1940 tarihinde İngiltere'ye savaş ilan edilmesine rağmen, II. Dünya Savaşı sırasında San Marino tarafsız kaldı. İtalya'da Benito Mussolini'nin düşmesinden sonra, başa gelen yeni hükümet çatışmada tarafsızlığını ilan etti. Ülke İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından 26 Haziran 1944 tarihinde bombalandı. En az 35 kişi operasyonda öldürüldü. Müttefik kuvvetler Gotik Hattına gittiğinde, San Marino'lu binlerce sivil mülteciyi kabul etti. Eylül 1944'te, San Marino Alman kuvvetleri tarafından işgal edildi. Sonra Müttefik güçler tarafından saldırıya uğradı. Müttefik birlikler kısa bir süre sonra ülkeden çekildi. San Marino II. Dünya Savaşı'ndan sonra 1945-1957 yılları arasında Komünist Parti ile Sosyalist Parti tarafından kurulan bir koalisyon hükümeti tarafından yönetildi. Böylece, Batı Avrupa'da Komünistler tarafından yönetilen ilk ülke olma niteliğini kazandı.
Yüzölçümü
San Marino'nun yüzölçümü 61.2 km²'dir. Fakat San Marino'nunun ülkesi dışında toprakları vardır. 1.si: İtalya'nın San Marino'ya 90 km uzaklıkta Imola'da bulunan San Marino Grand Prix'i hem San Marino Hükümeti'ne, hem de İtalya Hükümeti'ne bağlıdır. Bu Grand Prix 3,1 mil² büyüklüğündedir. 2.si: İtalya'nın Rimini kentinde bulunan ve San Marino'ya 16 km uzaklıkta olan Federico Fellini Uluslararası Havalimanı'da hem San Marino Hükümeti'ne, hemde İtalya Hükümeti'ne bağlıdır. Bu Havalimanın büyüklüğüde 1,85 mil² 'dir.
San Marino toprakları dışındaki 4.95 mil karelik bu iki bölge de hesaba katıldığında, toplam yüzölçüm 43.05 mil kare olarak elde edilir.
Spor
Ülkenin tek milli takımı olan spor alanı futboldur. San Marino Millî Futbol Takımı ilk maçına 14 Kasım 1990'da İsviçre karşısında çıkmıştır ve 4-0 kaybetmiştir. San Marino Milli Futbol Takımı toplamda 126 maça çıkmıştır ve bunlardan sadece 1 tanesinde galip gelebilmiştir. Tek galibiyetini ise Lihtenştayn karşısında tek golle kazanmıştır.
Demografi
Yaklaşık 33.000 kişilik ülke nüfusunun 2.000-2.500 kadarı yabancıdır ve yabancıların büyük kısmını İtalyanlar oluşturur. Yaklaşık 40.000 kadar San Marinolu da yurtdışında özellikle de İtalya'da yaşar. [10] San Marino'da konuşulan dil İtalyanca'nın Emilia-Romagna lehçesidir. Halkın çoğu Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.[11]
Coğrafya
San Marino, tamamı İtalya toprakları içerisindeki Emilia-Romagna ve Marche bölgeleri arasında yer alan bir ülkedir. Adriyatik Denizi kıyısından 20 kilometre batıda bulunan[12] ülkenin tek komşusu dört yanını çevreleyen İtalya Cumhuriyeti'dir. Başkenti Monte Titano üzerindeki San Marino şehridir. Avrupa'da Vatikan ve Monako'dan sonra en küçük ülkedir.[13]
İklim
Ülkede İtalya Yarımadasında egemen olan Akdeniz iklimi etkilidir. San Marino'nun iklim ve hava durumu bilgileri hakkında bilgi toplayıp yaymak üzere bir kurumları vardır.[14]
Ekonomi
San Marino Avrupa Birliği'ne üye olmamasına rağmen para birimi olarak Euro'yu kullanır.[15] Euro'dan önce İtalyan lireti ve San Marino lirası'nı kullanan ülke Avro'nun Avrupa Birliği'nin resmi para birimi olması ve bu nedenle İtalyan lireti'nin tedavülden kalkmasıyla[16] İtalya ile birlikte Avro'ya geçmiştir.
Ülke, Gayri safi yurtiçi hasılasındaki en önemli pay %50 ile turizmdir. 1997 yılında 3.3 milyon kişi ülkeyi ziyaret etmiştir. San Marino'yu her yıl 3 milyon'dan fazla insan ziyaret etmektedir.[17] Geri kalan %50'lik bölümü ise bankacılık, elektronik ve seramikçilik gibi ekonomik etkinliklere aittir. San Marino nüfusunun önemli bir kısmı tarımla uğraşmaktadır. Ülke tarım sektöründe en çok peynir ve şarap üretir.
San Marino'nun bastırdığı pullar filatelistler ve pul koleksiyoncuları tarafından rağbet görür. Ülke Küçük Avrupa Posta Birliği'ne üyedir.[18]
Turizm
Her yıl milyonlarca insanın ziyaret ettiği San Marino, bir ovanın ortasında yükselen büyük bir kayanın üzerine kurulmuştur. Ortaçağ Burçları, San Francesco Kilisesi, Aziz Marino'nun kutsal eşyalarının sergilendiği bazilika ve hükümet konağı San Marino'nun görülmeye değer tarihi birer dekorunu oluştururlar.
Politika
San Marino çok partili temsili demokrasi ile yönetilen bir demokratik cumhuriyettir. Yürütmeyle ilgili güç, hükümet tarafından uygulanır. Yasamaya ilişkin güç, hem hükümet ve görkemli ve genel konseyde[19] kullanılır. Adliye, yönetici ve yasama organından bağımsızdır. Ülke Avrupa'nın en eski anayasası olan 1600 tarihli bir anayasa'ya sahiptir. Yürütme görevini iki yüzbaşı üstlenmiştir. Bu yüzbaşı'lar her 6 ayda bir yapılan seçimlerle yenilenmektedir. Yüzbaşı seçimleri Büyük Konsey'de gerçekleşir. Büyük Konsey'in 60 üyesi 5 yıl için serbest seçimlerle işbaşına gelmektedir. Dünyada yürütme erkinin bu sıklıkla değiştirildiği bir başka ülke yoktur.
San Marino 9 idari bölgeye ayrılmıştır. Her bölgenin kendi yerel konseyi vardır. Birçok akademisyene göre San Marino gerçek Demokrasi'nin uygulandığı tek ülkedir.
Dış politika
Kültür
Monte Titano üzerinde bulunan San Marino'nun Üç Kalesi ülkenin simgelerinden olup hem ülke bayrağı hem de armasında bulunur. Bu kalelerde üretilen çikolata ve kek oldukça ünlüdür.[20]
Spor
San Marino'da en yaygın spor futboldur.[21] Ülkedeki futbol kulüpleri San Marino Futbol Federasyonu çatısı altında birleşir. Yaklaşık on beş takım San Marino Şampiyonası'nda birincilik için yarışır. San Marino Calcio adında bir kulüp de İtalya Futbol Federasyonuna bağlı olarak Serie C2 liginde oynamaktadır.
San Marino Millî Futbol Takımı ilk gayriresmi maçını 1986 yılında Kanada Olimpiyat Takımı ile yapmış, ve 1-0 yenilmiştir. İlk resmi maçını 14 Kasım 1990 tarihinde Avrupa Futbol Şampiyonası için İsviçre ile yapan San Marino bu maçta 4-0 yenilmiştir.
Ülkede ikinci önemli spor olan Formula 1, dünyaca ünlü San Marino Grand Prix'i de yapılmaktaydı.Fakat bu yarış San Marino sınırlarında değil, İtalya'nın İmola kentinde yapılmaktaydı. FIA'nın "aynı ülkede bir sezonda iki yarış olmaz" kuralını delmek için San Marino düzenliyor gibi yapılmıştır.[22] 2007 Formula 1 sezonu'nda pist yarışa dahil olmamıştır.
Mutfak
San Marino mutfağı, İtalyan mutfağı ile kuvvetli bir benzerlik taşır. Özellikle arasında bulunduğu Emilia-Romagna ve Marche bölgelerinin mutfağına benzeyen San Marino mutfağının en özgün yemeği San Marino'nun Üç Kulesi'nde üretilen çikolatalı keklerdir. Ayrıca ülkede küçük bir şarap endüstrisi vardır.
Ordu ve Polis
San Marino ordusu dünyanın en küçük ordularından biridir ve o yüzdendir ki ülkenin toplamda gönüllülerden oluşan 225 kişilik bir askeri gücü bulunmaktadır.[23] Törensel vazifeler, sınırları devriye gezmek, hükümet binalarında bekçilik yapmak, büyük suçlarda suçluları polise teslim etmede polise yardım etmek ve ülkeyi savunmak bu ordunun görevidir. Ayrıca San Marino'da personel sayısı yaklaşık 700 kişi olan bir Polis Teşkilatı bulunmaktadır.[24]
Ulaşım
Ülke 61.2 km²'lik bir alan kaplamasına rağmen 290 kilometrelik bir karayolu ağı vardır ve bunun büyük kısmı otoyol niteliğindedir. San Marino'nun plakalarda kullandığı kod "RSM"'dir. Ülkeye giriş çıkışların büyük kısmı karayolu ile yapılsa da ülkede Federico Fellini Uluslararası Havalimanı adında bir havalimanı da vardır ve birçok Avrupa ülkesinin büyük kentlerinden San Marino'ya direkt seferleri vardır. Ülkenin denize kıyısı olmadığı için limanı da yoktur.[25]
Ayrıca bakınız
Notlar ve kaynaklar
- ↑
- ↑ Bakınız: Avrupa'daki mikrodevletler
- ↑ Hırvatistan'da bulunan eski bir yerleşim olan Rab'da
- ↑ http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2005/Table03.pdf
- ↑ Bugün hâlâ bağımsız olan
- ↑ Bazı kaynaklarda 306 yılı olarak geçer
- 1 2 http://www.state.gov/outofdate/bgn/s/11348.htm
- ↑ http://www.riminibeach.it/en/san-marino/san-marino-history
- ↑ http://webarsiv.hurriyet.com.tr/1997/10/11/13507.asp
- ↑ Sammarinese people
- ↑ [The World Factbook-San Marino
- ↑ http://www.riminibeach.it/en/san-marino/san-marino-travel
- ↑ Vatikan 0.44km², Monako 1.95km²
- ↑ Resmi sitesi: http://www.meteosanmarino.com/
- ↑ http://www.ulkeler.net/sanmarino.htm#04
- ↑ 9 Ekim 2001 tarihli Hürriyet Gazetesi haberi
- ↑ San Marino (11/98)
- ↑ Ülkenin üyelik sayfası: http://www.aasfn.sm/ ve örgüt resmi sitesi: http://www.sepacstamps.eu/
- ↑ http://www.consigliograndeegenerale.sm/new/index.php3
- ↑ Roufs, Timothy G.; Smyth Roufs, Kathleen (2014). Sweet Treats around the World. ABC-CLIO. s. 198. ISBN 1610692217. http://books.google.com.tr/books?id=M_eCBAAAQBAJ.
- ↑ "San Marino: Sport". sanmarinosite.com. 12 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151112210708/http://www.sanmarinosite.com:80/en/infos/sport/.
- ↑ San Marino Grand Prix resmi sitesi
- ↑ San Marino Ordusu
- ↑ San Marino Polis Teşkilatı
- ↑ Eski verilere göre http://www.ulkeler.net/sanmarino.htm#06
Dış bağlantılar
| ||||||||||||||||||||||||||||||
.svg.png)