Ünlem

Konuşmacı veya yazarın sevinç, üzüntü, kızgınlık, korku, heyecan, şaşkınlık gibi duygularını belirten ünlemlerdir:

• A, aman, bravo, ay, eyvah, hoppala, oh, ah, of, üf, vah vah, yo, ayol, hah, yuh, oha, yazık vs.

İnsanın, kendi dışındaki kimselerle, hayvanlar ve nesnelerle olan iletişimini seslenme, gösterme, sorma, onaylama, cevap verme yollarıyla ortaya koyan ünlemlerdir:

• a, abe, bre, ey, haydi, hişt, hoşt, hop, hû, yahu, deha, nah, elbet, evet, hayır, hı, oo, oh, peki, tabii vs.

Dışa dönük ünlemler kendi içlerinde seslenme ünlemleri, gösterme ünlemleri ve sorma ünlemleri gibi alt gruplara ayrılır.

Tabiattaki canlı, cansız varlıkların seslerini taklit eden ünlemlerdir:

• cıvıl cıvıl, foşur foşur, çat, küt, güm, pat
• Hav hav, miyav, cik cik,

Birden çok kelimeten oluşan kalıplaşmış ünlemlere ünlem öbeği denir:

• Hadi canım sen de!
• Hadi oradan!
• Yok artık!

Ünlem, Türkçede isim, sıfat, zarf gibi kelime türlerinden biridir. Bununla birlikte Türkçede pek çok kelime -kelime türü ünlem olmadığı hâlde- ünlem gibi kullanılabilir. Bunun için konuşma dilinde vurgu ve tonlama, yazı dilinde ünlem işareti kullanılır. Bu kelimelerden bazıları şunlardır:

Kişi adları ve unvanları ünlem olarak kullanılabilir:

• Ahmet! Nurten Hanım! Müdür Bey!

Şaşkınlık, acıma, korku, kızgınlık gibi duyguları ifade eden bazı isim ve sıfatlar ünlem görevini üstlenir:

• Terbiyesiz adam!

Belirteçler de (zarflar) ünlem görevi üstlenebilir:

• Buraya gelin!
• Çabuk giyinin!

Fillerin ünlem olarak kullanıldığı durumlar da va durumdaki genelde emir kipindedirler. Örnek: Dikkat et,deprem oluyor!/Yangın var, bak!

Ünlem cümlesi, içinde herhangi bir ünlem bulunan veya ünlem anlamı verecek şekilde tonlanan cümledir.

• Çiçeklere sakın dokunma!
• Hepiniz buraya gelin!

• Ünlem işareti