Ortalama deniz seviyesinden yükseklik

Ortalama deniz seviyesinden yükseklik veya ortalama deniz seviyesine göre yükseklik (AMSL); dağ, ova, yapı gibi coğrafi unsurların, meteorolojik olayların veya hava taşıtlarının yüksekliğini belirtmekte kullanılan bir kavram. Bunun için ortalama deniz seviyesi referans alınır. AMSL kısaltması, İngilizce above mean sea level kavramının akronimidir.

Gerçek deniz seviyesi gel-git, atmosfer basıncı ve rüzgâr gibi nedenlerle sürekli değişiklik halinde olduğu için, rakım ve irtifalar genellikle Dünya'nın ortalama deniz seviyesinden yükseklik (AMSL) olarak verilir.
ABD'nin Kaliforniya eyaletindeki Death Valley Milli Parkı'nda bulunan, ortalama deniz seviyesinin 86 m altındaki Badwater Havzası, ABD'nin en derin noktasıdır

Deniz seviyesi kıyılarda da med-cezir veya yüzeysel akıntılar olmadığı halde bile çoğunlukla bir metreden daha fazla değişkendir, ancak sabit bir su seviyesi saptama aletiyle yıllar boyunca yapılan ölçümlerle ortalama değeri oldukça kesin olarak belirlenebilmektedir.

Yükseklik referansı olarak deniz seviyesinin kullanımı

Modern jeodezi'de mümkünse milimetrelerle ifade edilecek kesinlikle tanımlı olması gereken referans yüzeyinin tespit edilmesi için, ülkeler ve kullanım amacına göre değişen hesaplama yöntemleri ve referans noktaları kullanılır. Dolayısıyla bunlar aslında sadece bölgesel olarak doğru sayılabilir, ancak çoğunlukla 18. ve 19. yüzyılda ulusal olarak bir ülkenin tüm toprakları için genel geçerli olarak kabul edilmiştir.

Ulusal bazda kullanılan sistemler için, referans sıfır noktası olarak çoğunlukla en yakın kıyı şeridinde bulunan bir ölçüm noktasının ortalama deniz seviyesi kullanılır. Buradan tüm ülkeye ağ halinde dağılmış belirli noktaların rakımı nivelman ile belirlenir. Avrupa'daki bu tür önemli referans noktaların örnekleri olarak, Amsterdam ölçeği (Kuzey Denizi), Kaliningrad (Rusya) ve Kronstadt ölçekleri (ikisi Doğu Denizi) ile Akdenizde Trieste, Cenova ve Marsilya sayılabilir.

Bazı ülkelerin kullandığı resmi yükseklik sistemleri

Ülke Sistemin adı Yükseklik Tanımı Seviye ölçeği Referans noktası
Belçika Felemenkçe: meter boven Oostends Peil (m O.P.)
(Ostende ölçeği üzeri yükseklik)
ortometrik yükseklik Ostende Ostende
Almanya (DHHN92)*)
(Deutsches Haupthöhennetz' / Alman Temel Yükseklik Ağı)
  • Batı Almanya Eyaletleri ve Batı Berlin (DHHN12)
  • Doğu Almanya Eyaletleri ve Doğu Berlin (SNN76)
Meter über Normalhöhennull (m ü.NHN)
(Normal deniz seviyesi üzeri yükseklik)
  • Meter über Normalnull (m ü. NN)
  • Meter über Höhennormal (m ü. HN)
normal yükseklik
  • normal ortometrik yükseklik
  • normal yükseklik
Amsterdam Wallenhorst
  • Hoppegarten (Müncheberg yakınında)
  • Hoppegarten (Müncheberg yakınında)
Finlandiya ortometrik yükseklik Helsinki Helsinki
Fransa (NGF-IGN69) Fransızca: mètres au-dessus du niveau de la mer (m)
(Deniz seviyesi üzeri yükseklik)
normal yükseklik Marsilya Marsilya
Büyük Britanya İngilizce: meters above sea level (m ASL / m a.s.l.)
(Deniz seviyesi üzeri yükseklik)
ortometrik yükseklik Newlyn Newlyn
İrlanda İngilizce: meters above sea level (m ASL / m a.s.l.)
(Deniz seviyesi üzeri yükseklik)
normal ortometrik yükseklik Maln Head Maln Head
İtalya İtalyanca: metri sul livello del mare (m s.l.m.)
(Deniz seviyesi üzeri yükseklik)
normal ortometrik yükseklik Cenova ölçeği Cenova
Eski Yugoslavya devletleri Hırvatça: Nadmorska visina (m/nv)
(Adriyatik Denizi deniz seviyesi üzeri yükseklik)
normal ortometrik yükseklik Molo Sartorio 1875/1900
Liechtenstein (LN02) Meter über Meer (m ü. M.)
(Deniz üzeri metre miktarı)
düzeçlenmiş yükseklik Marsilya Repère Pierre du Niton
Lüksemburg ortometrik yükseklik Amsterdam Amsterdam
Hollanda Felemenkçe: meter boven NAP (m NAP)
(Amsterdam ölçeği (NAP) üzeri yükseklik)
ortometrik yükseklik Amsterdam Amsterdam
Norveç Norveççe: meter over havet (moh.)
(Deniz üzeri metre miktarı)
normal ortometrik yükseklik Tregde Tregde
Avusturya Meter über Adria (m ü. Adria)
(Adriyatik Denizi deniz seviyesi üzeri yükseklik)
normal ortometrik yükseklik Molo Sartorio 1875 Hutbiegl
Polonya Lehçe: metry nad poziomem morza (m n.p.m.) normal yükseklik Konstadt
Portekiz ortometrik yükseklik Cascais Cascais
İsveç İsveççe: Meter över havet (m ö.h.)
(Deniz üzeri metre miktarı)
normal yükseklik Amsterdam
İsviçre (LN02) [1] Meter über Meer (m ü. M.)
(Deniz üzeri metre miktarı)
düzeçlenmiş yükseklik Marsilya Repère Pierre du Niton
Slovakya Slovakça: metrov nad morom (m n.m.)
(Deniz üzeri metre miktarı)
normal yükseklik Kunštát
Slovenya normal ortometrik yükseklik Triest 1900 Ruşe
İspanya İspanyolca: metros sobre el nivel del mar (msnm)
(Deniz seviyesi üzeri metre miktarı)
ortometrik yükseklik Alicante Alicante
Çek Cumhuriyeti Çekçe: metrů nad mořem (m n.m.)
(Deniz üzeri metre miktarı)
ortometrik yükseklik Konstadt
Türkiye Ortalama deniz seviyesine göre yükseklik normal ortometrik yükseklik Antalya Antalya
Macaristan Macarca: Tengerszint feletti magasság
(Deniz üzeri yükseklik)
normal yükseklik Konstadt Nadap

*) DHHN92 standardı Almanya'nın tüm eyaletlerinde aynı anda yürürlüğe girmediği için, yeni topoğrafik haritalarda bile hem NN (batı eyaletleri) ve HN (doğu eyaletleri) rakım verileri birlikte belirtilir.

Yükseklik sistemlerinin arasındaki farklar genellikle birkaç santimetre ile birkaç desimetre arasındadır, ancak aşırı durumlarda birkaç metre de olabilir. Düzeltme değeri yükseklik sistemindeki konumundan ve farklı yükseklik tanımlarında ayrıca yüksekliğe bağlı olduğu için sabit bir değerle değişik sistemlerin arasında dönüşümler ancak düşük bir kesinlikle (>1 dm) mümkündür. Farklı yükseklik tanımları söz konusu olduğunda, dönüştürme hesaplarındaki kesinlik özellikle yüksek dağlık bölgelerinde düşer.

UELN İngilizce: United European Levelling Network sistemi ile (eski: Fransızca: Reseau Européen Unifié de Nivellement (REUN)), Avrupa çapında Amsterdam ölçeğine dayanan ortak bir sistem meydana getirildi.

Haritalarda rakım verileri

Arazi rakımı topografik haritalarda, rakım noktaları kotlar, rakım çizgileri ya da renkli rakım katmanları ile betimlenir. Yerleşimlere ait rakım veriler belirtildiğinde, çoğunlukla söz konusu yerleşimin merkezinde temsili bir noktanın rakımı seçilir. Bu örneğin bir meydan, belediye binası, istasyon veya mabet olabilir. Sulaklarda ise ortalama su seviyesinin yüksekliği belirtilir. Rakım noktaları için çoğunlukla yol kavşakları veya kıvrımları, trigonometrik nirengi noktaları veya zirve kesişmesi gibi belirgin, bulunması kolay yerler seçilir. Ancak örneğin bir nirengi noktası ya da zirve kesişmesi en yüksek noktada değilse, en yüksek ya da alçak noktalar her zaman gösterilmiyor olabilir. Haritada kullanılan yükseklik verilerinin dayandığı yükseklik sistemi genel kural olarak haritanın kenarında yazılı olmalıdır.

Denizcilikte rakım verileri

Denizcilikte ve deniz haritalarında, gelgit olgusu bulunan karasularında en düşük astronomik gelgit seviyesi ve gelgit olgusu bulunmayan karasularında ortalama deniz seviyesine göre hesaplanan referans çizgisi seviyesi esas alınır. Denizin dibindeki yüksekliklikler, referans çizgisi seviyesine göre negatif yükseklik olarak belirtilir. Kıyının deniz tarafında kalan yükseklikler de aynı şekilde referans çizgisi seviyesine göre pozitif yükseklikler olarak belirtilir. Karadaki yükseklikler ise, ortalama deniz seviyesine göre belirtilir.

Havacılıkta irtifa verileri

Havacılıkta, hava aracının irtifası veya uçuş engellerinin yüksekliği -genellikle- ortalama deniz seviyesinden yükseklik olarak ifade edilir. Ancak bu durumun istisnaları vardır. Örneğin uçuş seviyeleri standart basınç hattından (1013,25 hektopaskal) yükseklik olarak verilir. Ortalama deniz seviyesinden yükseklik QNH değeri kullanılarak hesaplanır.

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. "Arşivlenmiş kopya". 26 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2009.

Bu seviyede atmosfer basıncı 1000-1013 milibar düzeyindedir. Ölçülmesi çok karışık hesaplamalar gerektirir. Şu sıralar genellikle küresel ısınma ve deniz seviyesi yükselmesi ile birlikte anılmaktadır.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.