Çarşamba, Samsun

Koordinatlar: 41°31′N, 35°35′E

Çarşamba
—  İlçe  —
İlçenin Samsun'daki konumu
Koordinatlar: 41°31′K 35°35′D / 41.517°K 35.583°D / 41.517; 35.583
Ülke Türkiye
İl Samsun
Coğrafi bölge Karadeniz Bölgesi
Yönetim
 - Kaymakam Caner Yıldız
 - Belediye başkanı Hüseyin Dündar (AK Parti)
Yüzölçümü
 - Toplam 70,818 km2 (27,3 mi2)
Rakım 15 m (49 ft)
Nüfus (2015)[1]
 - Toplam 136,775
 - Kır -
 - Şehir 136,775
Zaman dilimi UDAZD (+3)
Posta kodu 55500
İl alan kodu 362
İl plaka kodu 55
İnternet sitesi: www.carsamba.bel.tr

Çarşamba, Karadeniz Bölgesi Orta Karadeniz bölümünde Samsun ilinin nüfusu bakımından 3. büyük ilçesidir. Samsun ilinin doğusunda yer alır. Batıda Tekkeköy, doğuda Terme, Güneyde Salıpazarı ve Ayvacık ilçeleriyle çevrilidir. İlçe merkezi Samsun'a 36 km uzaklıktadır. Yeşilırmak'ın Çarşamba Ovası'na çıktığı yer yakınında, ırmağın iki yakasında kurulmuş olan ilçe merkezinin adıdır.

Bazı özellikleri:

Tarihçe

Çarşamba yöresi, MÖ 4000'lerden itibaren bir yerleşim merkezidir ve Hitit-Frig egemenlikleri altında kalmıştır. Grek kaynaklarına göre Bafra ve Terme ile birlikte, Çarşamba ovasında da MÖ Vlll. yüzyılda Amazonlar (kadın savaşçılar) yaşamıştır.

MÖ 670 yılında Amisos (Samsun) ticaret kolonisi kuran Miletoslu denizciler Yeşilırmak kıyılarına kadar uzanarak buralara sömürge kurdular. Bu sömürgelerden birisi olan Yeşilırmak'a “Iris” Çarsamba' nın güneyinde kurşunlu oymağı ile Ordu mahallesinden oluşan sömürgelerine ‘Miskire' dediler.

MÖ Vl. yüzyılda Persler'in egemenliğine girer.

MÖ 63 yılında Roma İmparatorluğu'na bağlandı. Roma İmparatorluğu'nun MS 39 yılında ikiye ayrılmasından sonra Bizanslıların (Doğu Roma) egemenliğinde kalmıştır. Bu durum 1200'lere kadar devam etti.

Selçuklu Sultanı ll. Kılıçarslan Ülkesini 1185 yılında 11 oğlu arasında taksim ettiğinde yöre Rüknettin Süleyman Şah'ın payına düştü.

Anadolu Selçuklu Devleti'nin dağılmasından sonra Samsun yöresinde "Canik Beyleri" adıyla yeni idari beylikler oluştu. Bunlar beş tanedir ve biri de Çarşamba havalisinde hüküm süren Taceddinoğulları'dır. Çarşamba Canik Beylerinin merkezi durumundaydı. Bu Beyliklerin en kuvvetlisi olan Taceddinoğulları ilçenin bugünkü batı yakasında bulunan Sarıcalı mahallesinde oturur ve hükmederlerdi.

1071 Malazgirt Meydan Savaşı'ndan Sonra Anadolu'ya göç eden Porsukoğulları Çarşamba'ya gelip yerleşmiş ve daha sonra bulundukları yere "Porsuk mahallesi" adı vermişlerdir.

Eskiden şimdiki ilçenin yerinde Sarıcalı mahallesi ile Kuşdoğanlı köyleri bulunurdu.

Burada 1370 yılında büyük bir panayır kurulmuştur. Bu panayır, çarşamba günleri kurulduğu için “Çarsamba Pazarı” denmiştir (Çarsamba ismi buradan gelmiştir). Sarıcalı ve Kuşdoğanlı'nın ilk yerleri Çepnioğulları idi. Sonradan buraya Horasan'dan Türk aileleri yerleştirilmiştir.

1428 yılında Osmanlı İmparatorluğu'na katılan Çarşamba, Yörgüç Paşa, Hoca Ali Paşa ve Hazinedaroğulları tarafından yönetilmiştir.

Çarşamba'da 1700'lü yıllarda Yeşilırmağın batı yakasında Hıristiyan mahallesi de oluşmuştur. Samsun ve çevresi 1847‘deki yönetsel bölünmede Sivas eyaletinden alınarak Trabzon eyaletine verildi. 1847‘de Trabzon eyaletinin Canik livasından başka merkez livası, Batum livası Gönye, Karahisar-ı şarki olmak üzere 4 livası daha vardı.

1870 tarihli Trabzon vilayet salnamesinde Çarşamba kaza olup 119 mahallesi 9200 hanesi ve 32153 erkek nüfusu vardı. Bu nüfusu ile Çarşamba Trabzon vilayetine bağlı Canik sancağının en büyük kazasıdır. Terme, Çarşamba'ya bağlı bir nahiyedir.

1870 Trabzon Vilayet Salnamesi'ne göre Çarşamba içesinde ilçe yönetimi üç meclis tarafından yürütülüyordu bunlar;

Meclis-i idare (idare meclisi) olup başkanı, kaymakam

Meclis-i deavi (davalar meclisi) başkanı, başkadı

Meclis-i daire-i belediye (belediye idare meclisi) başkanı, belediye reisidir.

Bu idari yapılanma cumhuriyet dönemine kadar sürmüştür.

1882 Trabzon Vilayet Salnamesine göre Çarşamba Kazasının taşınmaz malları:

Hükümet Konağı, 151 cami ve mescit, 1 türbe, 2 tekke, 21 çeşme, 3 hamam, 4 han, 417 dükkan, 251 değirmen, 1812 fırın, 4 fabrika, 2 köprü, 38 kilise, 13 medrese, 147 Müslüman mektebi, 3 Hristiyanyan mektebi, 62 Müslüman mezarlığı ve 16 Hristiyan mezarlığı idi.

1892'deki yönetsel bölümde Canik sancağı, Trabzon vilayetine bağlıydı. Bu dönemde Trabzon vilayetini; Merkez sancağı, Canik, Lazistan ve Gümüşhane sancakları oluşturuyordu.

Canik sancağının toplam 6 kazası sırası ile şunlardı :Merkez, Bafra, Ünye, Fatsa, Terme ve Çarşamba. Ladik, Köprü ve Havza bu dönemde Sivas vilayeti sınırları içerisinde idi. Canik sancağı,1896 ve 1903'teki yönetsel bölünmelerde de 1892'deki konumunu korudu.

Canik sancağı, II. Meşrutiyetten sonra Trabzon vilayetinden ayrılarak bağımsız sancak durumuna getirildi. Canik bağımsız sancağının bu dönemde; Merkez (Samsun), Ünye, Bafra, Terme, Çarşamba ve Fatsa olmak üzere toplam 6 kazası vardı. Ladik ile Köprü kazaları ise yine Sivas vilayetine bağlıydı. Canik bağımsız sancağının yönetsel konumu 1918'de de değişmedi.

l. dünya savaşından sonra 1920 yılında Ankara hükümeti tarafından görevlendirilen Osman Ağa, türeyen Rumların ve Ermenilerin dağlarda teşkil ettiği çeteleri imha etmiş bölgede emniyet ve asayişi kısmen sağlamış, bundan sonra da Çarşamba'ya yerleşim için göçler başlamıştır.

Çarşamba ilçesi, Trabzon iline bağlı Canik (Samsun) sancağının ilçesi olarak kurulmuş, Samsun bağımsız il olunca Samsun iline bağlı ilçe olarak yönetilmiştir.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[2] 129.425 18.003 111.422
1970[3] 138.399 20.463 117.936
1975[4] 153.266 23.973 129.293
1980[5] 163.738 28.422 135.316
1985[6] 175.829 34.189 141.640
1990[7] 124.270 38.863 85.407
2000[8] 131.194 49.189 82.005
2007[9] 136.343 60.714 75.629
2008[10] 138.290 58.966 79.324
2009[11] 138.527 60.232 78.295
2010[12] 137.362 61.124 76.238
2011[13] 137.538 64.160 73.378
2014[14] 136.964 136.964 veri yok
2015[15] 136.775 136.775 veri yok

Ağız

Çarşamba ilçesinde Doğu Karadeniz ve Orta Karadeniz Ağızlarının yanı sıra İstanbul Türkçeside kullanılır.

Tarihi Eserleri

Höyükler

Camiler

Göğceli Camii- Çay mahallesi göğceli mezarlığı.

Değirmenbaşı Camii- Kirazlık çay mahallesi değirmenbaşı caddesi.

Rıdvan Bey Camii- Orta mahalle.

Yeni (Keten ) Camii-Orta mahalle.

Abdullah Paşa Camii-Sarıcalı mahallesi.

Karagöz(Ahşap) Camii-A.Donurlu.

Zeyfelli (Mezarlık-Ahşap) Camii- YUKARİ KAVACİK (ESKİ ADİ YUKARİ ZEYFELLİ) Turgutlu (Çivisiz- Ahşap) Camii-Turgutlu.

Şeyh Habil (Çivisiz-Ahşap) Camii-Yaycılar[16]

Helvacalı Köyü Merkez Camii - Kavakdibi

Kuşhane Köyü Camii - Kuşhane Köyü

Ordu Köyü Camii - Ordu Köyü

Türbeler (Tekkeler)

Abdal Tekkesi-Gülörenmahallesi

Yeşil Tekke- Dikbıyık A.Güzpınar mahallesi.

Çıban Tekkesi- Dikbıyık A.Güzpınar mahallesi.

Semail Tekkesi- Ahubaba.

Yeşil Tekke -Beyyenice.

Ülfi Tekkesi-Karaağaç.

Sarlık Tekkesi-Sefalı.

Yel Tekkesi-Yenikaracali(ağrı ve sizi, yel girmesi hastalığına şifa bulmak amacı ile ziyaret edildiği söylenmektedir.

Gazi Hasan Bey Türbesi- Orduköy mahallesi(İki kardeşi ile birlikte Orta Asya' dan savaşa geldiği, burada şehit düstüğü ve savaşta kullandığı kılıcın türbesinde bulunduğu söylenmektedir.) Sarıtekke-Denizler(daşlık) mh.Esenli

Mollali Hacıissin-Karamanlı

Doğal alanlar

Eski kent-Kilise kalıntıları-Gülören mahallesi(5 dönüm alana yayılmış kalıntıların Bizans dönemine ait olduğu söylenmektedir).

Sivritepe' de tarihi yer altı çarşısı - Karakaya.

Göller mevkii toprak altında eski kent kalıntıları - Kürtün

Ordu kalesi - Orduköy

Su değirmenleri

Su Değirmeni-Gülörenmahallesi

Su Değirmeni- Konukluk.

Su Değirmeni- Porsuk.

Su Değirmeni-Kirazlıkçay mahallesi.

Su Değirmeni - Yeşildere Mahallesi (Köyü)[17]

Anıt Ağaçlar(Anıtlar kurulu tarafından tescillenip, koruma altına alınan ağaçlar.)

Çınar Ağacı - Bafracalı Köyü Çınar Ağacı- Çay mahallesi canlı sokak. Çınar Agacı- Çay mahallesi göğceli mezarlığı. Çınar Ağacı- Kirazlıkçay mahallesi değirmenbaşı caddesi (Değirmenbaşındaki meşhur değirmenin su oluklari üzerindeki bu çınarın altında Arap Dede' nin mezarı bulunduğuna inanılmaktadır .) Çınar Ağacı- Kızılot. 3 adet dişbudak ağacı- Kızılot.

Mağaralar

Mağara- Kestane pınar.

Mağara- Ulupınar. kızıl nehir

Göğceli Camii

Göğceli Mezarlığı içinde yer alan cami Anadolu ahşap mimarisinin örneklerinden birisidir. 1206 yılında yapılan caminin giriş revakları 1335 yılında onarım geçirmiştir.

Göğceli camii tek bir tane çivi kullanılmadan inşa edlmiştir. Bu yüzden halkı arasında çivisiz camii olarakda anılır.[18]

Doğalgaz Hattı

Mavi akım (Botaş) doğalgaz hattının Rusya'dan karaya çıktığı yer Çarşamba nın Demirli mahallesi ne bağlı Durusu Mevkiidir. İlçemiz 2005 yılının sonunda o zamanınRusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İtalya Devlet Başkanı Silvio Berlusconi tarafından da ziyaret edilmiştir.

Barajlar

Yeşilırmak üzerinde kurulu bulunan 2 tane baraj vardır. Bunlar;

1 adet sulama barajı ile 1 adet HES yapımı devam etmektedir.

Abdal Deresi üzerinde de Gökçe Çakmak Barajı vardır.

Atatürk'ün Çarşamba'ya Gelişi

Atatürk, Harf Devrimi nedeni ile 16.09.1924 tarihinde Samsun'a gelişlerinde Çarşamba' ya uğradı. Bu esnada da 20.09.1924 tarihinde Samsun – Çarşamba demiryolunun temelini attı. 24.11.1930 tarihinde Çarşamba' ya ikinci kez, gelen Atatürk, Türkocağında gençlerle bir sohbet toplantısı yapmıştır. Ayrılırken Çarşamba Türkocağı defterine ”Çarşamba Türkocağında tanıştığım gençlik, iftihara layıktır." düşüncelerini yazmıştır.

Ulaşım

Kültür

Çarşamba yemekleri 

 YAĞLAŞ (DOĞU KARADENİZDE KUYMAK DENİR)

Kaynakça

  1. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDREnWt. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  2. ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmLGmkR. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  3. ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtnxXpF3. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btqr7TOA. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuwlsIj. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btx2AaKW. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyiwXyN. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu0tYMqp. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu2G4WvF. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuBNT9Gy. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEFSDtm. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuFvEboX. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHA7yU4. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDREnWt. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  15. ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  16. ↑ http://servetzeyrek.blogspot.com.tr/2015/09/seyh-habil-sabil-camii-carsambadaki-en.html
  17. ↑ http://www.milliyet.com.tr/800-yillik-su-degirmeni-ilgi-bekliyor-samsun-yerelhaber-1335529/
  18. ↑ http://www.carsambamuftulugu.gov.tr/tarihicamiler/gogcelimezarlik.htm

Dış bağlantılar

Çarşamba'nın mahalleleri
Samsun'un ilçeleri
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/4/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.