Ottoman Railway Company
| Ottoman Railway Company (ORC) İzmir-Aydın Demiryolu | |
|---|---|
| Ardılı | TCDD |
| Kuruluş | 1856) |
| Feshedilme | 1935) |
| Ülke |
 Osmanlı İmparatorluğu |
| Hizmet bölgesi | İzmir, Aydın, Denizli, Eğirdir |
| Hizmetleri | Demiryolu taşımacılığı |
| Özkaynak | 1.2 Milyon Pound |
| Sahibi | Ottoman Railway Company (ORC) |
| Dipnotlar | Anadolu'daki ilk demiryolu hattı |
Ottoman Railway Company (ORC), (İzmir (Alsancak)-Aydın Demiryolu ve Şubeleri ya da kısaca İzmir-Aydın Demiryolu) Batı Anadolu'da 1856 yılından 1935 yılında TCDD tarafından satın alınıp feshedilinceye kadar işletilen demiryolu hattıdır.
İzmir-Aydın Demiryolu Anadolu'daki ilk, İmparatorluk sınırlarındaki ikinci en eski demiryolu hattıdır. Hat bir İngiliz şirketi olan Ottoman Railway Company (ORC) tarafından Aydın'dan İzmir Limanı'na çeşitli madenlerin ve meyvelerin (özellikle İncir) daha hızlı getirilip ihracatının yapılabilmesi için inşa edilmiştir.
Demiryolu hattı İzmir'in güneyinde işletilen banliyö demiryolu hizmetinde de önemli rol oynadı. 1912 yılında şehir içinde 3 banliyö demiryolu rotası işletilmeye başlanılmıştı. ORC'nin asıl hedefi Aydın'a bir hat inşa etmekti, ancak şirketin öncelikle ana demiryolu hattını genişletmek için imtiyaz alması gerekiyordu. Bu imtiyaz İzmir'de demiryolu sanayisini hızlıca hakim kıldı. Şirket 1912 yılı itibarıyla ana demiryolu hattını önce Denizli'ye sonra da Eğirdir'e genişletmenin yanı sıra İzmir'deki kasabalara da (Basmane-Ödemiş Bölgesel Treni ve Basmane-Tire Bölgesel Treni) şube hatları inşa etti. Ancak ilk hedefi olan İç Anadolu'daki Konya'ya ulaşmayı başaramadı. ORC 1935'e kadar bölgesel bir demiryolu hattı olarak çalışmaya devam etti, 1935 yılında ise TCDD tarafından satın alınarak feshedildi.
| Ottoman Railway Company İzmir-Aydın Demiryolu (ORC) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Hattın İzmir'deki başlangıç noktası Alsancak Garı, 1858 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ottoman Railway Company (ORC) Demiryolu Ağı | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hat Uzunluğu: | 610 km | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hat açıklığı: | 1435 mm | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Lejant
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tarihçe
22 Eylül 1856'da İzmir-Aydın arasındaki demiryolu hattını inşa etme ve 50 yıllığına işletme imtiyazı ORC'ye verildi. İmtiyaz 1 Ekim 1860'tan itibaren başlayacaktı, başlangıçta hattın bu tarihte hizmete girmesi üzerinde anlaşılmıştı. Ancak inşaat süresi ve maliyet gözardı edildiğinden ve 1.2 Milyon Pound olan başlangıç sermayesinin çok az olmasından dolayı hattın hizmete girmesi ancak 1866 yılında mümkün oldu.
Hattın ilk bölümü olan Alsancak-Seydiköy (Gaziemir) arası 30 Ekim 1858'de hizmete girdi. Bu hat Anadolu'daki (ve bugünkü Türkiye sınırlarındaki) ilk, Osmanlı İmparatorluğu ve Orta Doğu coğrafyasında ise 1856'da Mısır Eyaleti'nde hizmete giren İskenderiye-Kahire hattından sonraki ikinci demiryolu hattıydı.
ORC ek yeni imtiyazlar kazanarak hattı 1912'de Eğirdir'e kadar uzatmayı başardı. Ayrıca şirket 1921 yılında, 1870'ten beri işlettiği İzmir'in banliyösündeki Şirinyer-Buca Şube Hattı'nın mülkiyetini kazandı. Şirketin amacı, maden ve tarım ürünleri bakımından zengin olan (Büyük ve Küçük) Menderes vadilerinden gelen ürünleri İzmir Limanı'na ulaştırmaktı. Ancak bu hattaki yoğunluk büyük gelir elde etmek için yeterli değildi ve ORC yüksek miktarda kar edemiyordu. Şirket için tek çıkış yolu hattı Anadolu Yaylası'na genişletmekti, ancak şirket hattı Afyon ya da Konya'ya genişletme imtiyazını kazanamadı. Nitekim demiryolu imtiyazları oldukça siyasi kararlardı ve İngiliz seçmenleri de kendi hükümetlerinin Osmanlı'ya demiryolu inşa etmesinde yardımcı olmasını Hindistan ve Ortadoğu'daki İngiliz menfaatlerine aykırı buldukları için istemiyorlardı. Ancak diğer yandan CFOA'nın Afyon ve Konya'da imtiyaz elde etmesi üzerine ORC hattının daha fazla uzatılması için Osmanlı hükümetine lobicilik faaliyetinde bulunuldu.Sonuç olarak, ORC daha çok bir sömürge demiryolu şirketi gibi hareket ediyordu: hammadde ve tarım ürünlerinin ihracatını ve mamüllerin ithalatını kolaylaştırmak için hinterlandı büyük bir limanla (İzmir Limanı) bağlantı sağlama amacındaydı. ORC, Osmanlı'daki kötü planlalarmadan dolayı İzmir ile Konya'da olduğu gibi farklı şehirlerin bütünleşmesinde rol oynayamamıştır.
İstasyonlar ve Tesisler
ORC'nin ana demiryolu hattı üzerinde pek çok tren istasyonu ve tesis vardı. İstasyonlar arasında en büyük tesise sahip olanı Alsancak Garı'ydı. Burada bulunan Alsancak Bakım Atölyesi hizmete girdiğinde imparatorluktaki en büyük bakım atölyesiydi. Pek çok kasabada da istasyonların yanında küçük yük depoları bulunmaktaydı. ORC'nin Alsancak ve Denizli'de iki adet lokomotif bakım atölyesi ve vagonlar için ise Alsancak, Cumaovası, Tire, Aydın, Denizli ve Dinar'da bakım atölyeleri bulunmaktaydı.
Ayrıca bakınız
- Çamlık Buharlı Lokomotif Müzesi, İzmir'in Selçuk ilçesindeki Çamlık mahallesinde bulunan açıkhava demiryolu müzesidir.
Dış bağlantılar
| ||||||||||||||