Kıbrıs Eyaleti
| |||||||||||||||||||||
.png)
Kıbrıs Beylerbeyliği veya Kıbrıs Eyaleti (Osmanlı Türkçesi: Eyālet-i Qibriṣ), 1571[1]-1670[2] tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda beylerbeyiliği statüsünde varlığını sürdürmüş yönetim. Eyaletin yönetim merkezi Dağ Kazâsı'nda yer alan Lefkoşa oldu.[1]
Kıbrıs, Lala Mustafa Paşa komutasındaki ordu ve Piyale Paşa komutasındaki donanma ile birlikte[3] yaya 60.000 kişiden oluşan Osmanlı Ordusu, 2 Temmuz 1570'de Limasol’a çıkması[4] ve 4 Ağustos 1571'de Mağusa'nın[5] Venedikli Mağusa Kale komutanı Bragadino’nun 5 maddelik bir antlaşmayla kaleyi teslim etmesiyle[1] sonuçlanan bir seferle Osmanlı İdaresine girdi.[6]
15 Eylül 1570 tarihinde Lala Mustafa Paşa, tören ile Lefkoşa şehrine girdi.[7] Kıbrıs ele geçirildikten sonraki tarihte adada çok az sayıda Ortodoks Rum vardı.[8] Osmanlı İmparatorluğu, Ortadokslara serbestçe kilise kurma ve gelişme imkânı sağladı.[9] Böylece adada Katolik Kilisesi etkinliğini kaybetti ve Ortodoks Kilisesi gelişti.[10]
1571 yılında Kıbrıs'ta yapılmış bulunan nüfus sayımında yerli halkın nüfusu 150.000'dir. Burada bulunan Türk askeri ise 30.000 kadardır.[11] 1572 tarihinde nüfus araştırmalarına göre Mesarye ve Mazato bölgesindeki 76 köyde hiçbir insanın yaşamadığı belirlendi.[1] 22 Eylül 1572 tarihinde[12] çıkan genel iskân kanunuyla Karaman'dan adaya göç ettirilen Türkler[13] ve Beyşehir, Ürgüp, Niğde, Aksaray, Akşehir gibi[12] Anadolu'nun orta kesiminde kalan şehirlerinden aileler getirilerek yerleştirildi.[14] Göç eden aileler iki veya üç sene vergi vermekten muaf tutuldular.[1]
Ele geçirilmesinden sonra Kıbrıs, beylerbeyliği idaresi ilan edildi[15] ve Avlonya Sancağı'nın sancakbeyi Muzaffer Paşa adanın beylerbeyi oldu.[1] Kıbrıs Kanunnâmesi çıkana kadar eyalet Karaman Vilâyeti Kanunnâmesi ile idare edildi.[1] Kısa bir süre sonra ise mülkî bir yapılanmaya gidilerek Lefkoşa merkezli 16 kazâya ayrıldı.[16]
Girit Savaşı sonrasında eyaletin nüfus oranında azalma ve ada üzerindeki ticarî ilişkilerin bozulmasıyla[17] vergi gelirlerinin düşmesine neden oldu.[16] Bu nedenle 1670 tarihinde Ege adalarını ve Girit'i idare eden Kaptanpaşalık'a bağlandı.[15]
İdari birimleri
 |
| İlk Çağ |
|
Kıbrıs (Roma eyaleti) |
| Osmanlı dönemi |
|
Osmanlı-Venedik Savaşı
Lala Mustafa Paşa |
| Birleşik Krallık dönemi |
|
Kıbrıs Sözleşmesi |
| Modern tarih |
|
Zürih ve Londra Antlaşması |
Kıbrıs Eyaleti'nde yer alan 16 kaza şu şekildeydi;[16]
|
|
Kaynakça
- 1 2 3 4 5 6 7 Sarınay, Yusuf., ed. (2000) (Türkçe). Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları). Aktaş, Necati; Gültepe, Necati; Kaplan, Mustafa (Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın Nu: 43 bas.). Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü. s. 17. sayfa. ISBN 975-192-592-4.
- ↑ Çevikel, Nuri (Temmuz 2006). Kıbrıs'ta Osmanlı Mirası (1570-1960). İstanbul: 47 Numara Yayıncılık. s. 167. sayfa. ISBN 9944-328-00-6.
- ↑ Hacı Osman Yıldırım, Hasan Çağlar, Vahdettin Atik, a.g.e., s. 51.
- ↑ "Hürriyet ansiklopedik yıllığı", sf. 198, Hürriyet (1975).
- ↑ Ali Efdal Özkul, Aydın Özkul, "Kıbrıs'ın sosyo-ekonomik tarihi, 1726-1750", sf. 38, İletişim Yayınları (2005).
- ↑ Ahmet C.Gazioğlu, Kıbrıs Türk Tarihi, Türk Dönemi 1570–1878, Lefkoşa; Kıbrıs Araştırma ve Yayın Merkezi, 1994, s.35-83.
- ↑ Yusuf Küçükdağ, "Türk tasavvuf araştırmaları", sf. 209, Çizgi Kitabevi (2005).
- ↑ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.16-17.
- ↑ Erdinç Sancar, "21. yüzyıl stratejilerinde Türk denizcilik tarihi", sf. 174, IQ Kültür Sanat Yayıncılık (2006).
- ↑ Alasya, Halil Fikret. Tarihte Kıbrıs; 10. sayfa, Kıbrıs Türk Kültür Derneği Genel Merkezi, 1988.
- ↑ Halil Fikret Alasya, "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ", sf. 2, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (1987).
- 1 2 Sarınay, Yusuf (Ankara, 2000). a.g.e, 18.sayfa.
- ↑ Pierre Oberling, Mehmet Erdoğan, "Bellapais'e giden yol", sf. 1, Genelkurmay Basımevi (1987).
- ↑ Göyünç, Nejat. "Kıbırs'ta Türk İdaresi". Türk Federasyon. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120111082819/http://www.turkfederasyon.com/altsayfadetay.php?dokuman_kod=270. Erişim tarihi: 2009-05-14.
- 1 2 Çevikel, Nuri (İstanbul, Temmuz 2006). a.g.e, 145.sayfa.
- 1 2 3 Sarınay, Yusuf (Ankara, 2000). a.g.e, 19.sayfa.
- ↑ Çevikel, Nuri (İstanbul, Temmuz 2006). a.g.e, 320.sayfa.
Dış bağlantılar
- (İngilizce) The Ottoman Period (1571-1878) (Kıbrıs Cumhuriyeti hükûmeti)
- (Türkçe) Kıbrıs'ta Osmanlı imparatorluğu (Kuzey Kıbrıs Milli Eğitim Bakanlığı)
- (Türkçe) Osmanlı Kıbrıs'ında idarî ve toplumsal hayat (Kuzey Kıbrıs Milli Eğitim Bakanlığı)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||