Berlin Kongresi
Berlin Kongresi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan (93 Harbi) sonra, 13 Haziran-13 Temmuz 1878 tarihleri arasında Avrupa'nın büyük devletleriyle Osmanlı Devleti arasında düzenlenen toplantı. Kongrenin amacı, 93 Harbi'nden sonra Rusya ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması'yla Rusya'nın Balkanlar'da elde ettiği kazanımları gözden geçirmekti.
Kongre
Ayastefanos Antlaşması ile Rus politikasının iki ana hedefi gerçekleşmişti. Bunlardan birincisi Panslavist hareketler doğrultusunda Balkanlarda yeni Hıristiyan devletlerin kurularak Rusya'nın uydusu haline gelmesiyle, Rus nüfuzu Balkan coğrafyasında etkili olmaya başlamıştır. Bulgaristan ve Bosna-Hersek özerk olmuşlar, Teselya, Arnavutluk ve Girit'in Osmanlı Devleti'nden en kısa zamanda ayrılarak özerk olabilmelerinin de temeli atılmıştı. İkincisi ise Avusturya'nın Balkanlar'daki etkisini kırarak, Boğazlarda kendi egemenliğini sağlamak yolunda önemli bir adım atan Rusya, Doğu Sorununu sadece kendi çıkarları doğrultusunda çözmeyi amaçlamıştı.[1]
Savaş sonrasında Bâb-ı Âli'nin Rusya ile anlaşmak için aracılık yapmasını istediği Britanya tarafsız politika izlediğini belirterek teklifi reddetti. Daha sonra Osmanlı Devleti ile Rusya arasında önce Edirne Barışı sonra da Ayastefanos Antlaşması'nın yapılması üzerine Britanya ve Avusturya tepki gösterdi. Britanya, Ayastefanos Antlaşması ile Rusya'nın doğudaki etkinliğinin artmış olmasına, Büyük Bulgaristan'ın kurularak Rusya'nın Ege Denizine yolunun açılmış olmasına ve Balkanlarda Slav nüfusunun tamamen Rus etkisine kalmış olmasına karşı çıktı. Avusturya da Britanya ile benzer sebeplerden dolayı Ayastefanos'a karşı çıktı. Avusturya, Rusya'nın Balkanlar'da büyük bir Slav devleti kurması, Bosna-Hersek konusundaki bir türlü aşılamayan belirsizlik ve yine Balkanlarda Rusya ile çatışan çıkarları nedeniyle antlaşma maddelerinin yeniden görüşülmesini istedi.
Avusturya dışişleri bakanı Kont Gyula Andrássy 6 Mart 1878'de bu antlaşmanın yeniden incelenmesi için uluslararası bir toplantı düzenlenmesi için bir resmi çağrı yaptı. Ruslar'ın bu öneriye ilk önce karşı çıkması üzerine, Avrupa devletleri savaş hazırlıklarına başladılar. Rusya, önceleri Ayastefanos'un yerine geçecek yeni bir anlaşmaya karşı çıktı. Ancak, Osmanlı Devleti ile savaştan yeni çıktığı için bütün gücünü neredeyse harcadığı için yeni bir savaşı göze alamadı.[1]
Britanya, bu arada, Rusya ve Osmanlı Devleti'yle iki ayrı antlaşma imzaladı. İlk antlaşmayla Rusya deniz kuvvetlerini artırmamayı kabul ediyor ve Osmanlılar'ı bir Avrupa gücü olarak benimsiyordu. Osmanlılar'la yapılan antlaşmayla da, Ruslar'a karşı yardım karşılığında Kıbrıs Britanya'ya bırakılacaktı.[2]
Almanya Şansölyesi Otto von Bismarck, Rusya ile karşıtları arasında "dürüst bir aracı" olmak istediğini söyleyerek toplantının Berlin'de yapılmasını önerdi. Rusya da Avrupa devletlerini karşısına almak istemediği için bu kez toplantıya karşı çıkamadı.
Bismarck'ın başkanlık ettiği bu kongrede Osmanlı Devleti'ni Müşir Mehmed Ali Paşa, Berlin büyükelçisi Sadullah Bey ve Nafia Nazırı Aleksandr Karatodori Paşa temsil ettiler. Kongrenin diğer delegeleri ise Rusya adına başbakan Aleksandr Mihayloviç Gorçakov, Londra büyükelçisi Pyotr Şuvalov ve Berlin büyükelçisi Baron d'Ubril, Britanya adına başabakan Benjamin Disraeli, dışişleri bakanı Salisbury ve Odo Russell, Avusturya-Macaristan adına dışişleri bakanı Kont Gyula Andrássy, Kont Károlyi ve Baron Heinrich Karl von Haymerle, Fransa adına dışişleri bakanı William Henry Waddington, Saint-Vallier Kontu F. Desprez, İtalya adına dışişleri bakanı Kont Corti, ev sahibi Almanya adına ise şansölye Prens Bismarck, Bernhard Ernst von Bülow ve Prens Hohenlohe idi.
Bir ay süren görüşmeler sonunda kongre, antlaşma koşullarında Britanya ve Avusturya-Macaristan'ın çıkarları doğrultusunda değişiklikler yaparak, Ayastefanos Antlaşması'nın yol açtığı uluslararası bunalıma bir çözüm getirdi.
Berlin Antlaşması
Kongrenin sonunda ortaya çıkan Berlin Antlaşmasına göre Bulgaristan, bir bağımsız prenslik, özel koşullarda Osmanlı Devleti'ni bırakılan Doğu Rumeli ve Makedonya vilayetleri olmak üzere üçe bölündü. Rusya, Doğubayazıt ve Eleşkirt'i Osmanlı Devleti'ne geri verdi. Sırbistan, Karadağ ve Romanya'nın bağımsızlıkları bazı koşullara bağlı olarak onaylandı. Girit, Osmanlılara bırakıldı. Boğazların statüsü, 1856 Paris ve 1871 Londra antlaşmalarında kabul edilen ilkelerle korundu. Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgal etmesine olanak sağlandı. Osmanlı Devleti'nin Rusya'ya ödeyeceği savaş tazminatı 802 bin 500 franka indirilerek takside bağlandı.
Berlin Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin bir Avrupa gücü olarak varlığını sürdürmesine olanak sağlarken, Rusya'nın Ayastefanos Antlaşması'yla elde ettiği kazançları azalttı. Ama bu antlaşmada Balkanlardaki yeni oluşumlar yeterince dikkate alınmadığı için, ileride ortaya çıkacak bunalımlara ortam hazırlamış oldu.