Abel Ödülü

The Abel Prize
Açıklama Matematiğe yapılan eşsiz bilimsel katkılara verilir.
Sunucu Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi
Tarih 2003
Ülke Norveç
Resmî sitesi abelprisen.no

Abel Ödülü, Norveç Kralı tarafından her yıl bir ya da daha fazla matematikçiye verilen uluslararası ödül. Ödül adını Norveçli matematikçi Niels Henrik Abel'den almıştır. Çoğu zaman "metematikçilerin Nobel'i"[1][2][3][4][5][6] olarak anılan Abel Ödülü, matematik alanındaki en prestijli ödüllerden biridir. Kazananlara altı milyon kron, yaklaşık 1 milyon ABD doları (2011), para ödülü verilmektedir.

Her yıl Abel Ödülü'nü kazanan kişi, beş matematikçiden oluşan uluslararası bir komite tarafından belirlenmekte ve daha sonra Norveç Bilim ve Edebiyat Akademisi tarafından duyurulmaktadır. Komitenin başkanlığını Ragni Piene yapmaktadır. Abel Komitesi'ne üye seçimlerine Uluslararası Matematik Birliği ve Avrupa Matematik Topluluğu öneri getirmektedir.[7] Norveç 2001'de ödülün başlatılması için 200.000.000 Norveç kronu (yakaşlık 23.000.000 dolar) finansman sağlamıştır. Ödülün veriliş amacı matematiğin, özellikle gençler arasında, yaygınlaşması ve prestij kazanmasıdır.

Ödül yönetimi bunun yanında, Norveç Matematik Topluluğu tarafından organize edilen Abel sempozyumunu başlatmıştır.

Tarihçe

Abel Ödülü verilmesi fikri ilk olarak 1902 yılında, Abel'in doğumunun 100. yılı anısına ortaya atıldı.[8] 1897'de Alfred Nobel'in matematik harici dallarda her yıl dağıtılacak bir ödül hazırlığında olduğunu duyan Sophus Lie, 1899'da, ölümünden hemen önce, Abel Ödülü önerisi getirdi. Kral II. Oscar Abel'in adına verilecek matematik ödülünün finansmanını üstlenmiş; matematikçiler Ludwig Sylow ile Carl Størmer de ödül statüsü ve kurallarını ortaya koymuştu. Ancak Lie'nin ölümüyle bu yöndeki çabalar azaldı. 1905'te İsveç ve Norveç Birliği'nin dağılmasıyla Abel Ödülü için yapılan ilk deneme sonuçsuz kaldı.

2001 yılında böyle bir ödüle ilginin tekrar artmasıyla, bir çalışma grubu tarafından hazırlanan teklif, mayıs ayında Norveç başbakanına sunuldu. Ağustos 2001'de Norveç hükûmeti Abel'in 200. doğum günü anısına 2002 itibariyle ödülün dağıtılacağını açıkladı. İlk ödül 2003'te verilebildi.

Bunun yanında, her beş yılda bir yayınlanacak kitaplarla, Abel Ödülü sahipleri ve çalışmaları anlatılmaktadır. Bu serinin ilk cildi[9] 2003-2007 dönemini konu almıştır.

Kazananlar

Yıl Kazanan(lar) Üniversite Milliyet Açıklama
2003 Jean-Pierre Serre Collège de France Fransa “topoloji, cebirsel geometri ve sayılar teorisi gibi matematiğin birçok bölümünde modern yapının şekillendirilmesinde oynadığı anahtar rol dolayısıyla”
2004 Michael F. Atiyah
Isadore M. Singer		 Edinburgh Üniversitesi
MIT		 Birleşik Krallık
Amerika Birleşik Devletleri		 “indeks teoremini buluş ve ispatları, topoloji, geometri ve analizi bir araya getirmeleri ve matematik ile teorik fizik arasında yeni köprüler kurulmasında oynadıkları benzersiz rol dolayısıyla”
2005 Peter D. Lax Courant Enstitüsü Macaristan / Amerika Birleşik Devletleri “kısmi diferansiyel denklemler teorisi, bu denklemlerin uygulamaları ve çözümleri konusunda yaptığı çığır açıcı katkılar dolayısıyla”
2006 Lennart Carleson KTH İsveç “harmonik analiz ve düzgün dinamik sistemler teorisine yaptığı büyük katkılar dolayısıyla”
2007 S. R. Srinivasa Varadhan Courant Enstitüsü Hindistan / Amerika Birleşik Devletleri “olasılık teorisine yaptığı temel oluşturan katkıları ve özellikle birleşik büyük dağılımlar teorisini oluşturması dolayısıyla”
2008 John G. Thompson
Jacques Tits 		Florida Üniversitesi
Collège de France		 Amerika Birleşik Devletleri
Belçika / Fransa		 “cebirde, özellikle modern grup teorisinin şekillendirilmesinde ulaştıkları büyük başarılar dolayısıyla”
2009 Mikhail Gromov IHÉS
Courant Enstitüsü		 Rusya / Fransa “geometride devrim yaratan katkıları dolasıyla”
2010 John T. Tate UT Austin Amerika Birleşik Devletleri “sayılar teorisindeki büyük ve kalıcı etkisi dolayısıyla”
2011 John Milnor Stony Brook Üniversitesi Amerika Birleşik Devletleri “topoloji, geometri ve cebirde keşiflerin öncülüğünü yapması dolayısıyla”
2011 Endre Szemerédi Rutgers Üniversitesi Alfréd Rényi Institute of Mathematics Macaristan "Kuramsal bilgisayar bilimi ve Ayrık matematik konularına temel katkıları dolayısıyla ve bunların toplanır sayılar teorisi ve ergodik teori konularındaki kalıcı ve derin etkilerinin takdiri amacıyla"
2013 Pierre Deligne Institute for Advanced Study Belçika "Cebirsel geometri ye yaptığı çığır açan katkılarından ve bunların sayılar teorisine, temsil teorisine, ve bunlara bağlı alanlara devinim yollları açan etkileri dolayısıyla"
2014 Jakov G. Sinaj Landau Institute for Theoretical Physics
ve Princeton University		 Rusya
Amerika Birleşik Devletleri		 "Devingen sistemler, ergodik teory, ve mathematiksel fizik konularındaki temel katkıları dolayısıyla"
2015 John Forbes Nash ve Louis Nirenberg Princeton University ve MIT;
Courant Institute		 Amerika Birleşik Devletleri
Kanada		 "Non-linear parsiel diferansiel denklemler ve bunların geometrik analiz konusunda uygulamaları konularındaki yaratıcı katkıları dolayısıyla"

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ↑ Cipra, Barry (2009-03-26). "Russian Mathematician Wins Abel Prize". Science. 31 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090331092444/http://sciencenow.sciencemag.org:80/cgi/content/full/2009/326/1?. Erişim tarihi: 2009-03-29.
  2. ↑ Geometer wins maths 'Nobel', nature.com, Mart 2009.
  3. ↑ El revolucionario geómetra Gromov, 'Nobel' de matemáticas, El Pais, March 2009
  4. ↑ Russian-born mathematician wins math's version of the Nobel, Scientific American blog, Mart 2009.
  5. ↑ Abel Prize Awarded: The Mathematicians' Nobel, Keith Devlin, maa.org, Nisan 2004.
  6. ↑ Foderaro, Lisa W. (1 Haziran 2009). "In N.Y.U.'s Tally of Abel Prizes for Mathematics, Gromov Makes Three". New York Times. 4 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151104065316/http://www.nytimes.com/2009/06/01/nyregion/01nyu.html.
  7. ↑ Abel Komitesi
  8. ↑ History of the Abel Prize
  9. ↑ H. Holden; R. Piene, ed. (2010), The Abel Prize 2003–2007, Heidelberg: Springer, DOI:10.1007/978-3-642-01373-7, ISBN 978-3-642-01372-0, http://www.springer.com/math/history+of+mathematics/book/978-3-642-01372-0

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/2/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.