Ürdün coğrafyası
| Ürdün coğrafyası | |
|---|---|
 | |
| Kıta | Asya |
| Bölge | Orta Doğu |
| Koordinatlar | 31°00′K 36°00′D / 31°K 36°D |
| Yüzölçüm | dünyada 111. sırada 89.213 km² Kara : % Su : % |
| Kıyılar | 26 km |
| Sınırlar | Suudi Arabistan 728 km, Suriye 375 km, İsrail 238 km Irak 181 km Filistin 97 km, Toplam 1.619 km |
| En yüksek nokta | Umm ad Dami Dağı 1.854 m |
| En alçak nokta | Lut Gölü -408 m |
| En uzun nehir | Şeria Nehri |
| En büyük göl | Lut Gölü |
Ürdün, Asya'nın güneybatı kesiminde Orta Doğu ülkesi. 89.213 km2'lik bir alanı kaplar. Kuzeyden güneye doğru yaklaşık 460 km boyunca uzanır, doğudan batıya en geniş yeri 355 km'yi bulur. Kuzeyde Suriye, kuzeydoğuda Irak, güneydoğu ve güneyde Suudi Arabistan, batıda Filistin Ulusal Yönetimi'ne bağlı Batı Şeria ile İsrail ile çevrilidir. Güneybatıda Akabe Körfezine bakan 26 km'lik bir kıyı şeridi vardır.
Yüzey Şekilleri ve Akarsular
Ürdün fiziksel coğrafya bakımından üç bölgeye ayrılır: Çöller, Doğu Şeria plato alanı ve Şeria Vadisi. Suriye Çölünün bir uzantısı olan doğu ve güneydeki geniş çöllük bölge ülke topraklarının yaklaşık beşte dördünü kaplar. Çöl yüzeyi genelde aşınmış bir yapı gösterir. Bölgenin kuzey kesiminin volkanik lav ve bazalt oluşumlu bir katman örter; daha kumluk olan güney kesimde kumtaşı ve granit çıkıntıların oluşturduğu hafif yükseltiler yer alır. Doğu Şeria plato alanının ortalama yüksekliği 600–900 m arasında değişir. Güneye doğru gittikçe artan yükseklik Akabe Körfezi yakınlarındaki Ram Dağında 1.754 m'ye ulaşır.
Doğu Afrika Rift Vadisi sisteminin bir kolu olan Şeria Vadisi batı sınırında dar bir şerit biçiminde uzanır. Vadinin orta kesimindeki çukurluğu dolduran Lut Gölü yeryüzünün deniz düzeyinden en alçak su kütlesini oluşturur. Kuzey sınırının hemen ötesinde Taberiye Gölünden (Celile Denizi) çıkarak güney yönünde vadi boyunca ilerleyen Şeria Nehri plato alanından çeşitli kollar aldıktan sonra Lut Gölüne dökülür. Gölün güneyinde Araba Vadisi olarak bilinen çorak bir alan uzanır. Yüksek Platoluk alandan doğan bazı akarsular çöllük bölgenin güneyindeki el-Cefr Çöküntüsüne doğru akar. Çöldeki iç havzanın sularını mevsimlik ırmaklar toplar.
İklim
Ürdün'ün batı bölümünde Akdeniz, doğu ve güney bölümünde çöl iklimi hüküm sürer. Ülke genelinde kışlar ılık ve yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçer. En soğuk ve en sıcak ay ortalamaları kuzeydeki Amman'da 9 °C ve 24 °C, güneydeki Akabe'de ise 17 °C ve 32 °C'dir. Güneydoğudan esen sıcak, kuru ve tozlu hamsin rüzgarı boğucu bir hava yaratır. Nisandan ekime değin hemen hiç yağış düşmez. Kuzeybatıda Şeria Nehri kıyısında 400 mm olan yıllık yağış miktarı güneyde 100 mm'ye, çöllük bölgede 50 mm'nin altına iner. Su kaynaklarının yetersizliği ülkenin ciddi sorunlarından birini oluşturur.
Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı
Batıdaki yüksek kesimlerde Akdeniz'e özgü az sayıda ağaç yetişir. Daha kıraç kesimler yer yer çalılıklarla örtülü bir step görünümünü taşır. Çöllük bölgenin bitki örtüsü çöküntülerle vadi yamaçlarındaki yeşil alanlarla sınırlıdır.
Yabani hayvanlar arasında yaban domuzu, dağ keçisi, tavşan, çakal, tilki, yaban kedisi, sırtlan, kurt, ceylan, köstebek ve pars sayılabilir. Çıyan, akrep ve değişik kertenkele türlerine yaygın olarak rastlanır. Kuş varlığı kaya kartalı, akbaba, güvercin ve keklik gibi türleri kapsar.
Kaynaklar
- Bu maddenin yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition'ndaki Ürdün maddesinden yararlanılmıştır.
| ||||||||||||||