Varennes Gecesi

Fransız Devrimi başlayalı iki yıl olmuştur. On yıl kadar sürecek olan devrimin, yani monarşi'nin devrilip yerini cumhuriyete ve reformlara bırakması sürecinin ilk yıllarıdır. 20 Haziran 1791'de Kral XVI. Louis (Michel Piccoli) ve Kraliçe Marie Antoinette (Eléonore Hirt) çocuklarını da yanlarına alarak gizlice sarayı ve Paris'i terketmişlerdir. Kıyafet değiştirmiş olarak bir atlı arabaya binmişler ve kuzey batı Fransa'daki Varennes kasabasına doğru yola çıkmışlardır. Aslında kraliyet ailesi bu uzun film boyunca sadece birkaç dakika perdeye gelir. O da filmin sonlarında olur, üstelik yüzleri bile gözükmez. Ancak film, tarihe "Varennes Olayı" olarak geçen bu olayın kendisini değil bu olayın yakın çevresinde gelişen ilintili olayları işlemektedir.

İşte bu noktada yönetmen Ettore Scola hayâl gücünü ortaya koyarak şu ilgi çekici mizanseni oluşturur. Kraliyet ailesinin seyahat ettiği rotada başka bir ilginç grup daha seyahat edecektir. Kraliyet ailesi ile aralarında altı saatlik bir mesafe olan bu grupta farklı sosyal katmanlardan renkli kişilikler yer alacaktır. John Ford'un Cehennemden Dönüş (Stagecoach, 1939) filmini andırır bir mizansende atlı arabalarda yolculuk yapan ve aralarında asiller, yargıçlar, entelektüeller, hizmetkârlar vb olan bu grubun birçok kez birbirleriyle ve kraliyet ailesiyle yolları kesicektir. Arabalarda ve yol boyunca konakladıkları hanlarda uzun uzun felsefi konuşmalar ve durum değerlendirmeleri yapma fırsatları olacaktır.

Bu renkli yolcuların arasında Fransız yazar ve tarihçi Restif de la Bretonne (Jean-Louis Barrault), ünlü maceracı, yazar ve çapkın Casanova (Marcello Mastroianni), Amerikalı bağımsızlık savaşçısı, düşünür, yazar Thomas Paine (Harvey Keitel), Kraliçenin nedimesi Kontes Sophie de la Borde (Hanna Schygulla), Kontes'in eşcinsel yardımcısı Monsieur Jacob (Jean-Claude Brialy) ve zenci hizmetçisi, bir yargıç (Michel Vitold) ve eşi (Laura Betti), şarap üreticisi dul bayan Adélaïde Gagnon (Andréa Ferréol), varlıklı bir iş adamı olan De Wendel (Daniel Gélin) ve devrimci öğrenci Emile Delage (Pierre Malet) vardır.

"Varennes Olayı" Fransız Devrimi sırasında gerçekten olmuştur. Ancak filmde Ettore Scola bunu çok ön planda göstermez, hatta kraliyet ailesini filmde sadece birkaç dakika görürüz. Varennes'de tutuklanışları da oldukça üstü kapalı anlatılmıştır. Yolculuklarını, onların altı saat gerisinden gelen filmin kahramanlarının yorumlarından ve arkalarında bıraktıkları bazı izlerden takip ederiz.

İngiliz asıllı Amerikalı vatansever, entelektüel devrimci, mucit ve yazar Thomas Paine (1737-1809) o yıllarda gerçekten Fransa'da bulunmuştur. İngiltere'de doğan Paine Benjamin Franklin'in önerisiyle Amerikan Devrimi'ne katılmak için bu ülkeye göçtü. Amerika'daki devrim 1783 yılında tamamlanınca, Fransa'ya geçti ve burada da Fransız Devrimi'nin önemli figürlerinden biri oldu. Bu nedenle filmdeki rolü her ne kadar hayâli de olsa Varennes'e giden arabada bulunma ihtimali zorlama sayılmaz. Gerçi konunun geçtiği yıl 54 yaşında olması gerekirken filmde onu canlandıran Harvey Keitel çok daha genç durmaktadır.

Venedikli maceraperest ve çapkın Giovanni Giacoma Casanova (1725-1798), 1750'li yıllarda kadın ve kumar için Paris'e gitmişti. Ancak filmin geçtiği yıllarda Fransa'da bulunma olasılığı zayıftır, bununla birlikte tamamen de mantıksız değildir. Bir saray adamı olan Casanova zaten o yıllarda eski şaşaalı günlerini geride bırakmış ve meteliksiz kalmıştı. Oysa filmde yine de varlıklı bir asil olarak resmedilmiştir. Casanova filmin geçtiği yılda 66 yaşındaydı ve filmde bu bıkkın şarlatanın yaşlılığı Marcello Mastroianni tarafından çok iyi canlandırılmıştır.[3]

Rétif de la Bretonne (ya da Nicolas-Edme Rétif) (1734-1806) ise o yıl 57 yaşında olması gerekirken filmde, çekimlerin yapıldığı tarihte 72 yaşında olan Jean-Louis Barrault tarafından canlandırılmıştır. Bu Fransız yazar ve yayımcı filmde oldukça gerçekçi bir şekilde canlandırılmıştır. Tıpkı Casanova gibi kadın düşkünü olan yazar aynı zamanda bir ayakkabı fetişistiydi ve bu durum filmde de vurgulanmıştır. Zaten ayakkabı fetişizmi anlamına gelen retifism, adını yazarın adından almıştır.[4] Rétif de la Bretonne'un Fransız edebiyatında önemli bir yeri vardır, ama aynı zamanda ilk pornografi yazarı olarak da anılır. Filmde de iflasın eşiğine gelen yayıncı Rétif de la Bretonne durumu kurtarmak için son çare olarak kendi basımevinde bol miktarda pornografik eser üretir.

• IMDb'de La nuit de Varennes
• allmovie.com'da "La nuit de Varennes"18 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Roger Ebert'in eleştirisi (İngilizce)