Tatyos Efendi

Tatyos Efendi (Ermenice: Թադէոս Էքսերճեան ya da Քեմանի Թադէոս) 1858 yılında İstanbul'da Ortaköy'de doğdu. Gerçek adı Tateos Eñserciyan (اكسرجيان)'dır.

Tatyos Efendi
Doğum 1858
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 16 Mart 1913 (55 yaşında)
Meslekler Besteci

Osmanlıca yazımda Türkçedeki artdamak n'si kef üzerine üç nokta ile yazılırdı, elyazısında bu noktalar konmazdı, bu yüzden kef ( ك ) harfi ince k, artdamak n'si ( ñ, ng) ve ince g için kullanılan ortak harf olduğundan, kimilerince yanlışlıkla Ekserciyan diye yanlış okunduğu olur. Eñser, bir tür çivinin adıdır. 16 Mart 1913 tarihinde hayatını kaybetti.

Babası Monakyan Ortaköy Ermeni kilisesi musikişinaslarındandır. Ortaköydeki Ermeni okulunu bitirdi. Zanaatkar olması için bir çilingire ve bir saatçiye çırak olarak verildi. Musikiye düşkünlügü sebebiyle dayısı Movses Papazyan'dan Kanun ders almaya başladı. Amatör topluluklarda bir süre kanun çalmasının ardından kanunu bıraktı. Kemanî Kör Şebüh'dan keman çalmasını öğrendi. Andon ve Civan kardeşlerden ve Hanende Asdik Ağa'dan ders aldı. Hanende Karakaş, Tanburî Ovakim Kanunî Şemsi gibi sanatkârlarla Galata'daki Pirinççi Gazinosu başta olmak üzere, uzun yıllar fasıllar yönetti. O zamanki gazino sözü günümüz gazinolarıyla karıştırılmamalıdır.

Ünlendikten sonra Ahmet Rasim Bey, Civan ve Andon kardeşler, Şevki Bey, Kemençeci Vasilaki, Tanburi Cemil Bey ile arkadaşlık yaptı ve beraber çaldı. Bu arkadaşlıkların olumlu etkisiyle saz eserlerinde de başarılı oldu.

Eserlerinin çoğu kayıt altına alınamadığı için nota bilmesine rağmen unutulmuştur. Tatyos Efendi birçok eserine de güfte yazmıştır. Çağının gerekleri ve sanat anlayışına göre güzel saz ve söz eserleri bestelemiş Klasik Türk müziği makamlarının geleneksel ifade özelliklerini başarı ile yansıtmıştır. Tatyos Efendi'nin, saz eseri olarak bestelediği karcığar, suzinak, rast peşrevleri; hüseyni, suzinak, rast saz semaileri ile birlikte bazı şarkıları meşhurdur.

Sağlığı bozulduktan sonra Tatyos Efendi, Ahmet Rasim gibi birkaç dostunun dışında yalnız kaldı. Ölüm kaydı kilise defterine Türk müziğinde önemli bir sanatçı olmasına rağmen "Çalgıcı" olarak kaydedilmiştir. Sanatçının cenazesi Ahmet Rasim Bey'le beraber on-on beş kişi tarafından kaldırılmış ve Kadıköy Uzunçayır Ermeni mezarlığına gömülmüştür.

Yakın dostu Ahmet Rasim Bey, sözlerini de kendisinin yazdığı uşak makamındaki:

Gamzedeyim devâ bulmam
Garibim bir yuva kurmam
Kaderimdir hep çektiğim
İnlerim hiç rehâ bulmam

güfteli eseri için "onun ömrünün hâsılasıdır" demiştir.

Tatyos Efendi'nin, çatık kaşlı, pos bıyıklı, kısa boylu, tıknaz yapılı, kalender yaradılışlı, hafif şehlâ gözlü bir kişi olduğu söylenir.

Türk Mûsikî repartuvarında, sekiz peşrev, altı saz semaisi, bir beste denemesi, muhtelif makam ve usûllerden bestelediği kırk yedi şarkısı bulunmaktadır.

Atatürk'ün sevdiği şarkılardan "Mani oluyor halimi takrire hicabım" şarkısı da Tatyos Efendi'nindir.

Tatyos Efendi'nin çok bilinen 'Gamzedeyim Deva Bulmam' şarkısını Barış Manço, Müzeyyen Senar, Cansu Koç, Gaye Su Akyol, Kubat gibi pek çok sanatçı tarafından seslendirmiştir.

Makam (mode)TürüŞarkı adıUsul
BestenigarPeşrevBestenigar PeşrevFahte
HicazŞarkıBilsen ne bela geçti şu bi–çare serimdenSengin Semai
HicazŞarkıGülşen–ı zevk–ı hayatın şimdi mehcurlardanAğır Aksak
HicazŞarkıNev–bahar–ı dehr içinde harsız gül mü olurAksak
HicazŞarkıNeydi maksudun senin bu hale koymaktanAksak
HicazŞarkıŞu mahzun gönlümü yar şad eylesinCurcuna
HicazkarŞarkıBen çare ararken dil–ı bi–çareye sendenSengin Semai
HicazkarŞarkıMani oluyor halimi takrire hicabımCurcuna
HicazkarŞarkıTir–ı çeşmin ta ciğer–gahımda hançerler vurAğır Aksak
HicazkarŞarkıYok mudur ey mah–peyker zerre insafın banTürk Aksağı
HüseyniŞarkıÇektim elimi gayrı bu dünya hevesindenCurcuna
HüseyniŞarkıGönül düştü yine gülzar–ı zevkaCurcuna
HüseyniPeşrevHüseyni PeşrevDevr–i Kebir
HüseyniSaz SemaiHüseyni Saz SemaisiAksak Semai
HüseyniŞarkıMeskenim kuşe–ı zillet olalı şam–u seherAksak
HüseyniŞarkıÖlürüm terk edemem ey gül–ı nev–reste seniCurcuna
HüseyniŞarkıSakı–ı bezm–ı elest–ı ruh iken şirin–güvarDüyek
Hüseyni–AşîranSaz SemaiHüseyni–Aşiran Saz SemaisiAksak Semai
HüzzamŞarkıAçtım yüzünü talat–ı didarına baktımCurcuna
HüzzamŞarkıGözüm hasretle giryandırAksak
IsfahanŞarkıAkl–u sabrım gitti mahzun oldum ahAksak
KarcığarŞarkıA gözüm bakma hevayi sözüneAksak
KarcığarŞarkıGöz süzüp yan bakışınlaa yine aldatma beniAksak
KarcığarŞarkıGüldün eğlendin perişan hal–u kaalimle bugAğır Aksak
KarcığarŞarkıHatırım rahatsız etmezse seniCurcuna
KarcığarPeşrevKarciğar PeşrevÇifte Düyek
KarcığarSaz SemaiKarciğar Saz SemaisiAksak Semai
KarcığarŞarkıKemend–ı zülf esiri zülf–ı yar oldumAksak
KarcığarBesteO mah–tabı aceb gösterir mi bana felekZencir
KarcığarŞarkıSöyle çeşm–ı ela sen nur–ı imanım mısınAğır Aksak
KürdilihicazkârŞarkıEhl–ı aşkın neşvegahı kuşe–ı meyhanedirAğır Aksak
KürdilihicazkârŞarkıHoş geçen eyyamı cana her nefes ah özlerimAksak
KürdilihicazkârŞarkıİltiyam–ı zahm–ı aşkın ah doktor çaresiAksak
KürdilihicazkârPeşrevKürdi'li Hicazkar PeşrevDevr–i Kebir
KürdilihicazkârSaz SemaiKürdi'li Hicazkar Saz SemaisiAksak Semai
KürdilihicazkârŞarkıSohbetinle hoş geçen eyyamı cana özlerimAksak
MuhayyerŞarkıUyandı bahtım artık etmem şekva felektenSengin Semai
MüstearŞarkıTağyir olunmuş guya havasıTürk Aksağı
Neva'da UşşakŞarkıGam–zedeyim deva bulmamSofyan
NihavendŞarkıCana firkatinle sinemi ben dağlarımAksak
NihavendŞarkıGeçtikçe demler sehharelendiSengin Semai
NihavendŞarkıMeftunu gönül oldu o şuhane nigahınSengin Semai
RastŞarkıBeni dilgir ederken ah visaliAksak
RastŞarkıBir gönlüme bir hal–ı perişanıma baktımSengin Semai
RastŞarkıÇeşm–ı celladın ne kanlar döktüKağıdhane Ağır Aksak
RastŞarkıİftirak–ıy can kederinle senin ey gül–bedenAğır Aksak
RastŞarkıMavi atlaslar giyersinTürk Aksağı
RastŞarkıMey–ı lalinle dil mestane olsunCurcuna
RastPeşrevRast PeşrevDüyek
RastSaz SemaiRast Saz SemaisiAksak Semai
SegahŞarkıNice feryad edeyim ah aşk sendenAksak
SuzinakŞarkıAfet misin ey hüsn–i mücessem bu ne haletSengin Semai
SuzinakŞarkıAtf etme sakın hançer–ı müjganını nagahSengin Semai
SuzinakŞarkıCevher–ı ruhum musun ey melekAksak
SuzinakŞarkıÇeşm–ı celladı boyandı girdi artık kaanımaAğır Aksak
SuzinakŞarkıEfendim nev–civanımsınSengin Semai
SuzinakŞarkıGel ela gözlüm efendim yanımaMüsemmen
SuzinakŞarkıGülşen–ı zevk–ıy hayatın şimdi mehcurlardaAğır Aksak
SuzinakŞarkıGüzelim gözlüğünü çeşmine takAksak
SuzinakŞarkıHasretinle gün–be–gün olmakta halim ah betCurcuna
SuzinakPeşrevSuzinak PeşrevÇenber
SuzinakSaz SemaiSuzinak Saz SemaisiAksak Semai
SuzinakŞarkıSuznak–ı ateş–ı gam yetiş feryada gelAksak
SuzinakŞarkıSuznak–ı fasl–ı aşkın söyleyim dinle yeterAksak
ŞehnazŞarkıSevdi bir şuh–ı cihanı kim gönülDevr–i Hindi
UşşakŞarkıBu akşam gün batarken gelAksak
UşşakŞarkıNail–ı vuslat olan zinet–ı dünya bilmezMüsemmen
UşşakŞarkıOl kadar ağlattın ki gülmek bana oldu haramAğır Aksak
UşşakŞarkıRahmi yok bir yare düştüm el–aman goncaAğır Aksak
UşşakŞarkıRuhum musun ey ruh–ı safa–bahş–ı cihanınTürk Aksağı
UşşakPeşrevUşşak PeşrevDevr–i Kebir
UşşakSaz SemaiUşşak Saz SemaisiAksak Semai
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.