Tüzel kişi
Tüzel kişi, hukuk bakımından birçok kişinin veya malın topluluğundan doğan ve tek bir kişi sayılan oluşum. Belli bir amacı gerçekleştirmek üzere kişi veya emtia (mal) topluluğu şeklinde bağımsız olarak örgütlenmiş, haklara sahip olabilen, borç veya alacak edinebilen varlıklardır. Ör: Şirketler, vakıflar, dernekler, belediyeler, üniversiteler. Bir ülkedeki en büyük Tüzel Kişilik devlettir. Gerçek kişi olmadıkları halde sanki gerçek kişi gibi işlem görürler. Kendilerini oluşturan ortaklardan, üyelerden veya temsilcilerden bağımsızdırlar. Örneğin üniversitenin mal varlığı Rektöre değil, üniversite Tüzel Kişiliğine aittir.
- Vakıflar; mal topluluğu şeklindedir. Örneğin bir arazinin gelirinin kimsesiz çocuklar için kullanılması. Burada asli unsur maddi varlıktır.
- Dernekler; kişi topluluğu şeklindedir. En az 7 kişi ile kurulur. Örneğin kanserle mücadele derneği kazanç dışı bir amaçla çalışır. Para toplasa bile hayır için kullanır. Asli unsur kişilerdir.
Gerçek ve Tüzel Kişilik Karşılaştırması
Hukuki düzenlemeler bakımından iki tür kişilik bulunmaktadır. "Gerçek kişi" ve "Tüzel kişi". Gerçek kişi, sağ ve tam doğmak şartı ile kişinin anne karnına düşmesinden ölümüne kadar geçen süreçte hukuken kişiler için kullanılan terimdir. Yani bu şahıslar alacak ve borç yaratabilme ehliyetine sahiptirler. Tüzel kişi ise gerçekte kişilik sahibi olmayan ancak kişilik sahibi olduğu varsayılan kişi veya mal topluluklarıdır. Tabi oldukları hukuk dalına göre ise "özel hukuk tüzel kişisi" ve "kamu hukuku tüzel kişisi" şeklinde ikili ayrıma tabi tutulabilir.
Dernek, vakıf, sendika, şirket, siyasi parti gibi oluşumlar hukuken varlık kazandıkları anda tüzel kişilik kazanırlar ve bu tip oluşumlara özel hukuk tüzel kişisi denilmektedir. Dernek kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmeye dönük olarak bir araya gelmesi nedeniyle kişi topluluğu iken, vakıf belirli miktarda malın önceden belirlenen bir amacı gerçekleştirmeye özgülenmesi nedeniyle mal topluluğudur.
Tüzel kişilikler, yasal organlarının oluşmasıyla tüzel kişilik kazanırlarken, dağılma (amacın gerçekleştirilmesi) ve dağıtma (yasal olmayan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi sonucu fesih) nedenleriyle kişilikleri son bulur.
Tüzel kişilik taşıyan kuruluşların birbirlerine yazdıkları resmî yazılar birer resmi mektuptur. Tüzel kişilikler bakanlıklara bağlı olabilir.
Kaynakça
- AKİPEK Jale G., AKINTÜRK Turgut, ATEŞ KARAMAN, Derya: Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, Beta Yayınları, Cilt-I
- ÇAĞLAYAN, Ramazan: Hukukumuzda Kamu Tüzel Kişiliği Kavramı ve Kıstasları, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2016, Sayı 7
- DURAL, Mustafa / ÖĞÜZ, Tufan : Türk Özel Hukuku Kişiler Hukuku, C.II, 6. Bası, İstanbul 2002
- KÖPRÜLÜ, Bülent: Medeni Hukuk: Genel Prensipler - Kişinin Hukuku, İstanbul- 1984
- KÖPRÜLÜ, Bülent: Medeni Hukukta Tüzel Kişiler, Fakülteler Matbaası, İstanbul- 1967
- OĞUZMAN, M.Kemal, SELİÇİ Özer, OKTAY Saibe: Kişiler Hukuku ( Gerçek ve Tüzel Kişiler), 7. Bası, İstanbul, 2002
- ÖZSUNAY Ergun: Medeni Hukukumuzda Tüzel Kişiler, Tüzel Kişilerin Genel Teorisi-Dernekler – Vakıflar, 4. Bası, İstanbul 1978