Türkiye'de izcilik

Türk izciler, 1918

İzciliğin, -ilk dönemlerdeki adı ile keşşaflığın- Türkiye'de ortaya çıkması ile ilgili zaman zaman birbiri ile çelişen birbirinden farklı açıklamalar olmuştur; bunun nedenleri arasında da izcilik oluşumlarında doğrudan yarı askeri nitelik taşıyan yapılanmaların yer alması sayılabilir. "İngiliz Atletler" olarak da bilinen Ahmed ve Abdurrahman Robenson'un (Robenson kardeşler olarak da bilinirler) hem İstanbul Sultanisi'nde hem de Galatasaray Sultanisi'ndeki keşşaflık çalışmalarında görülmesi izciliğin Türkiye'deki ortaya çıkışı konusundaki açıklamaları en azından kronolojik bakımdan farklılaştırmaktadır."[1]

İzcilik (erken dönemdeki adı ile Keşşaflık)"1912-1918 yıllarının koşullarına uygun olarak, devletin gençlik örgütleri ile bağlantısı Harbiye Nezareti düzeyinde olmuştur. Bu donem gençlik örgütleri, ordu gerisinde, ama genci orduya hazırlayan bir tür milis güç; olarak kabul edilmiş ve örgütlenmesi askeri esaslara göre yapılmıştır."[2]

Osmanlı İmparatorluğu’nda izcilik (keşşaflık) örgütlenmesinin ilk adımları 1910 yılının sonlarına doğru yayınlanan “Sayi ve Terakki” Mecmuası ile Lozan’da bulunan Ragıp Nurettin’in izcilik hakkındaki yazılarının basımı ile başlar. Soylu bir İngiliz ailesinin Hindistan doğumlu oğlu olan ve eğitimini Mekteb-i Sultani’de (bugünkü Galatasaray Lisesi) tamamlayan, futbolcu ve spor adamı Ahmet Robenson tarafından İstanbul’da kurulan ilk izci oymağının faaliyetleri, boru-trampet takımları ile şehir içi turlar ve doğa yürüyüşlerinden ibaretti. Bu ilk oymağı Darüşşafaka Lisesi, Kadıköy Numune Mektebi, İstanbul Erkek, Vefa ve Üsküdar Liseleri takip etti. İstanbul dışında ilk izci teşkilatını kuran iller ise Edirne, Manastır, Bursa, Beyrut, İzmir, Sivas, Kayseri, Balıkesir ve Kütahya idi.[3]

Darüşşafaka Lisesi Beden öğretmeni ve Oymakbeyi B.Sami Karayel'in 1914 tarihli İzci Rehberi isimli izci kitabında, Türkiye'de izciliğin ilk kurucuları olarak önce Edirne'deki ve daha sonra da Bursa'daki İttihat Mektebi'nde görev yapan Nafi Atıf Kansu ile Manastır Öğretmen Okulu'nda görev yapan Edhem Nejat Bey görülür. Edirne'deki gençleri askerliğe hazırlama amaçlı çalışmaların ardından ilk sistemli izci üniteleri İstanbul'da Galatasaray, İstanbul Erkek ve Darüşşafaka Liselerinde kurulmuştur.

Türkiye' de izciliğin kurucularından Galatasaray Lisesi Beden Eğitimi Öğretmeni Ahmet Robenson

Osmanlı döneminde izcilik çalışmaları 2. Meşrutiyet Dönemine rastlar. 2. Meşrutiyet Dönemi eğitim-öğretim alanındaki gelişmelerin yanı sıra batılı kurumların da Osmanlı İmparatorluğu'na girmesinde önemli rol oynamıştır. Batıda ortaya çıkmış olan keşşaflık bu dönemde Osmanlı toplumuna da ulaşmıştır.[4]

B.Sami Karayel'in 1914 tarihli İzci Rehberi kitabında ve 1923 tarihli Keşşaf dergisine göre; Balkan Savaşından oldukça evvel 1910 yıllı sonlarından itibaren Edirne, İzmir ve İstanbul'da küçük deneyimler, yürüyüşler olarak uygulamaya başlayan izcilik İstanbul'da 1912 yılının başlarında Galatasaray Lisesinde Ahmet Robenson tarafında ilk izci oymağını kurmak suretiyle başlatılmıştır. İstanbul dışında ise Manastır, Bursa, Beyrut, İzmir, Sivas, Kayseri, Balıkesir, Kütahya gibi illerde izcilik çalışmalarının yapıldığı görülür.

Resmi olarak ise ilk örgütlenme Harbiye Nezareti denetiminde Belçika İzcilik Örgütü'nden gelen uzman Harold Parfitt'in 9 Nisan 1914 yılında Keşşaflık Cemiyeti İzciler Ocağı'nı kurarak örgütlenmeyi başlatmıştır. Örgütün başına Başbuğ unvanıyla Enver Paşa vekilliğe ise Parfitt getirilir. .[5][6]

İzciliği kendi gayretlerinin tahakkukuna yeter saymayan Harbiye Nezareti 15 Haziran 1914'te neşrettiği bir talimatla izciliği tamamlayan yeni bir teşkilat kurar buna [Osmanlı Dernekleri Teşkilatı] adı verilir. Birinci dünya savaşı başlamasıyla Osmanlı Dernekleri Teşkilatı ve izcilik gücünü kaybedince Parfitt ülkesine geri gönderilmiştir.

1.Dünya Savaşı devam ederken Osmanlı Dernekleri Teşkilatının yerine kaim edilmek üzere bir çalışma başlamış ve Almanya'dan Von Hoff Paşa ve ekibi getirilerek 1916 yılında Osmanlı Genç Dernekleri kurulmuştur. Eğitimler izci programının askeri versiyonu olarak yapılır. 1 Dünya Savaşının sonunda İttihat ve Terakki yönetimiyle fonksiyonunu kaybeder.[5]

22 Kasım 1922 de işgalin kalkmasıyla Türk İzciliği yeni bir döneme girer.[7]

Samsun Lisesi izcileri, 1933

Teşkilatlanma açısından Dahiliye ve Maarif Bakanlığı 12 Mayıs 1928 tarihinde Türkiye'de gençlik teşkilatının Türk vatandaşlarına hasrı kanunu ile Türkiye'deki izcilik faaliyetleri devlet tarafından onaylanmış ve güvence altına alınmıştır.[8]

İzcilik bir müddet Kültür Bakanlığı (Maarif Bakanlığı-Güncel İsmi Millî Eğitim Bakanlığı) içinde yer alır.[9]

Maarif Vekaleti 9 Haziran 1937 tarihinde bünyesinde Beden Eğitimi ve İzcilik Direktörlüğü kurar ve izciliği yön verir.[10]

İzcilik 6 Şubat 1970 yılında Gençlik Spor Bakanlığı bünyesinde Spor ve İzcilik Genel Müdürlüğüne bağlanır

Millî Eğitim Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığının 14 Aralık 1983 tarihinde birleştirilmesi üzerine izcilik çalışmaları, Millî Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı bünyesinde Gençlik Beden eğitimi ve Okul Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmeye başlanmıştır.[11]

2 Mart 1989 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı tekrar ayrılınca[12]

Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde Okuliçi Beden Eğitimi Spor ve İzcilik Dairesi (OBESİD) kurulur. OBESİD'in kuruluş tarihi 3 Kasım 1989[13] dur.

Gençlik Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde ise Türkiye İzcilik Federasyonu 11 Mayıs 1991[14] de Merkez Danışma Kurulunun kararı ile kurulmuştur. Türkiye İzcilik Federasyonu, Özerk Spor Federasyonları Çerçeve Statüsü[15] kapsamında 2 Şubat 2006 tarihinde Genel Müdürlük bünyesinden ayrılarak yarı özerk bir kurum haline gelmiştir.

Türkiye'deki izcilik hareketi 1 Aralık 1950[16] yılında WOSM (World Organization of the Scout Movement): Dünya İzcilik Örgütüne üyeliğine "Türkiye İzcileri" adıyla kabul edilir. 13-23 Haziran 1972[17] tarihinde 21. Dünya Konferansında ise WAGGGS (World Association of Girl Guides and Girl Scouts): Dünya Kız İzcileri Teşkilatına, "Türkiye İzciler Birliği" aday üye olarak kabul edilip 1976 yılında da asil üye olarak Avrupa bölgesine girer.

25 Ağustos 2011 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığında Okuliçi Beden Eğitimi Spor İzcilik Dairesi kapatılmıştır. KHK/65229 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Bugün Türkiye'de İzcilik, (2) Kamu (5) Tüzel teşkilat olarak izcilik çalışmaları sürdürülmektedir.

1- Türkiye Kız İzciler Derneği: 11 Mayıs 1975 tarihinde Ankara merkezli olarak kurulmuştur. Kamu yararına çalıştığı kabul edilmiş bir dernektir ancak 1996 yılından bu yana bir izcilik faaliyeti ya da izcisi yoktur.

2- Türkiye İzcilik Federasyonu (TİF): 1992'de Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulmuş bir spor federasyonudur. Bugün Gençlik Hizmetleri ve Spor Bakanlığı Spor Genel Müdürlüğü bünyesinde özerk yapıda bir spor federasyonudur. 55 ilde üye dernekleri vardır. 41 ilde faaldir. WOSM (World Organization of Scout Movement) ve WAGGGS'ın (World Association of Girl Guides and Girl Scouts) Avrupa Bölgesi üyesidir. İzci sayısı 33.938[18] tür, diğer bir kaynakta ise 19.711 kız, 43.451 erkek toplam 63.162 kişidir.[19] Federasyon Başkanı Hasan Dinçer SUBAŞI'dır.

3- İzci Gönüllüleri Derneği: 1999'da Ankara Merkezli olarak kurulmuş bir dernektir. İzcilik materyalleri koleksiyonerlerinin bir araya geldiği derneğin Başkanı Aşkın ÜÇVET'tir.

4- İzci Dernekleri Federasyonu (İDEF): 2008'de kurulmuştur. 8 ilde faaliyet göstermektedir. Tam özerk bir federasyondur. İzci sayısı bilinmiyor. Federasyon Başkanı İbrahim KURAK'tır.

5- Kapadokya İzcilik ve Gençlik Kulüpleri Federasyonu (KAPİF): 2010'da Kayseri Merkezli olarak kurulmuştur; faaliyetlerini sürdürmektedir. Tam özerk bir dernekler federasyonudur. 2014'ten bu yana WFIS (World Federation of Independent Scouts) Avrupa Bölgesi üyesidir. 5 ilde faaliyetlerine devam etmektedir. Geleneksel yöntemlerle yapılan izciliğe önem veren federasyonun izci sayısı bilinmiyor. Federasyon Başkanı Haydar RAYMAN'dır.

6- Trakya İzciler Birliği Federasyonu (TİB) 24 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: 8 Temmuz 2014 tarihinde Sakarya Merkezli olarak kurulmuştur. Tam özerk bir dernekler federasyonudur. Şubat 2015'ten bu yana WOIS (World Organization of Independent Scout) Avrupa Bölgesi üyesidir. Mart 2015'te UNESCO tarafından çocuk, genç ve yetişkinlerin eğitimsel gelişimine katkı veren bir kuruluş olarak onanmıştır. Günümüzde 21 üye dernek ile 15'ten fazla ilde faaliyetlerine devam etmektedir. ISO 9001:2015 ve ISO 14001:2015 uluslararası kalite belgelerini almayı başarmış dünyadaki tek izcilik kuruluşudur. İzci sayısı 5 bin civarındadır. Federasyon Başkanı Orhan TAYMAZ'dır.

7- Anadolu İzcilik Federasyonu (AİF) : 10 Temmuz 2020 tarihinde İstanbul Merkezli olarak kurulmuştur. Tam özerk bir dernekler federasyonudur. Ekim 2020'ten bu yana WOIS (World Organization of Independent Scout) Avrupa Bölgesi aday üyesidir. Günümüzde 12 üye dernek ile 5 ilde faaldir. İzci ve lider sayısı bin 100 civarındadır. Federasyon Başkanı Hakan KÜLAH'tır.

"İzci Sözü/Andı" Tanrı'ya, vatanıma karşı vazifelerimi yerine getireceğime, İzcilik Türesine uyacağıma, başkalarına her zaman yardımda bulunacağıma, kendimi bedence sağlam, fikirce uyanık ve ahlakça dürüst tutmak için elimden geleni yapacağıma şerefim üzerine ant içerim.[20]

"İzcilik Türesi" Türe ya da Töre şeklinde kullanılmaktadır.

• İzci, sözünün eridir; şeref ve haysiyetini her şeyin üstünde tutar.
• İzci, yurduna, milletine, ailesine ve izci liderlerine sadıktır.
• İzci, başkalarına yardımcı ve yararlı olur.
• İzci, herkesin arkadaşı ve bütün izcilerin kardeşidir.
• İzci, herkese karşı naziktir.
• İzci, bitki ve hayvanları sever ve korur.
• İzci, büyüklerinin sözünü dinler, küçüklerini sever ve korur.
• İzci, cesurdur, her türlü şartlar altında neşeli ve güler yüzlüdür.
• İzci, tutumludur.
• İzci, fikir, söz ve hareketlerinde açık ve dürüsttür.[20][21]

İzcilikte çocuklar ve gençler, izcilikte ilk demokratik ve en küçük birim olan; "oba sistemi" içinde bir grubun üyesi olmanın tadına varır, demokrasiyi gerçek anlamı ile hayata geçirmeyi öğrenirler. Grup içinde sorumluluk alma ve sorumluluğunun gereklerini yerine getirmeyi pekiştirirler.[22] İzciler oba içinde en iyi arkadaşları ile heyecanlı şeyler planlamanın, yürüyüşe çıkmanın, birlikte kamp yapmanın, uzun bir yürüyüşten sonra eve dönerken ya da kamp ateşinin oynaşan alevlerini seyrederken birlikte şarkı söyleyip, gülmenin, izcilikte bir üst basamağa geçmesini sağlayacak testleri başarmak için birlikte çalışmanın ne kadar eğlenceli olduğunu kavrarlar. Yaş basamaklarına göre oba sistemi aşağıdaki gibidir:

Küme:  Bir izci kulübünde tescilli, en az iki adet öbeğin birleşmesi ile oluşmuş yavrukurt ünitesidir.

Öbek: 6 – 8 adet yavrukurtun oluşturmuş olduğu kız, erkek veya kız-erkek karma en küçük yavrukurt birliği. [23] 7-11 yaş grubundaki çocuklardan oluşur.

Öbekbaşı:  Liderin rehberliğinde öbeğini sevk ve idare eden yavrukurt izci[23],

Öbek İsmi: Öbekler, bir renk ve ilave olarak “Kurtlar” ismi alırlar (Mavi Kurtlar Öbeği gibi)[23]

Oymak: Obadan, karma çalışmayanlarda en az 2 obadan oluşan izci ünitesi.

Oba: Oba aynı şeyleri yapmaktan hoşlandıkları için bir arada bulunan ve altı ya da sekiz izciden oluşan bir gruptur.11-15 yaş grubu çocuklardan oluşmaktadır.

Oba İsmi: Her obanın bir adı olmalıdır. Oba adı hayvan isimlerinden seçilir. Obadaki izciler, ismini taşıdığı hayvanın özelliklerini öğrenmeli, seslerini taklit edebilmeli ve oba bağırışı esnasında belirlenmiş sesi çıkarabilmelidir.

Oba Flaması: Obanın ismini taşıdığı hayvanı simgeleyen bir flaması olmalıdır.[24]

Obabaşı: Obayı sevk ve idare eden, obadaki izciler tarafından kendi belirledikleri süre için seçilen izci[23]

Ocak: Bir izci kulübünde tescilli, karma çalışanlarda en az 2 kız, 2 erkek toplam 4 ekipten, karma çalışmayanlarda en az 2 ekipten oluşan izci ünitesidir.

Ekip:  4-6 Kız veya erkek ergin izcinin ayrı ayrı kurduğu en küçük, ergin izci birliğidir.15-18 yaş grubundaki gençlerden oluşur.

Ekipbaşı: Ekibini sevk ve idare eden, ekipteki ergin izciler tarafından kendi belirledikleri süre için seçilmiş ergin izci.

Ekip İsmi: Ekipler, tarihteki Türk Büyüklerinin veya Türk Devletlerinin isimlerini alırlar.[23] (Adile Naşit ekibi gibi)

Bunlardan başka tüzel teşkilatlar bünyesinde teşkilat tüzüklerine göre değişik basamak isimleriyle anılan 7 yaş altındaki çocuklara yönelik kümeler ile 18-26 yaş arası gençlere yönelik yetişkin izci toplulukları da vardır.