Pülümür

Pülümür ilçesinin Kapadokya Krallığı döneminde kurulduğu sanılmaktadır. Kapadokya Krallığı M.S.17 yılında Romalılar’ın bölgeye egemen olmasına kadar yaşamıştır. Bu bölge, Romalılar ile Orta Asya kökenli Partlar arasında savaşlara sahne olmuştur. M.S.395’de Roma İmparatorluğu’nun bölünmesinden 639 yılında Arap’ların hakimiyetine girinceye kadar Bizans İmparatorluğu hâkimiyetinde kalmıştır.

Selçuklular'ın 1071’de Anadolu’ya girmesinin ardından Süleyman Şah kumandasında Anadolu fethine katılan Mengücek Ahmet Gazi, Erzincan merkez olmak üzere Pülümür’ü içine alan Tunceli’nin kuzey bölgelerinde Mengüçlü Beyliği'ni kurdu. 1228’de Anadolu Selçuklu Devleti Sultanı Alaattin Keykubat, Mengücekler’i kendisine bağladı.Horasan (İran) ve Harzem bölgesinde Moğol baskısının artması bölgedeki Türk kavimlerinin batıya göç etmesine neden oldu.

Bu Celalettin Harzemşah’ın Ahlat’ı alması üzerine Ahlat Beyi, Alaattin Keykubat’tan haklarının korunmasını istedi. Erzincan’ın Yassıçimen yöresinde yapılan savaşta Celalettin Harzemşah yenildi. Alaattin Keykubat ülkenin doğu sınırlarını güçlendirmek amacıyla Harzemşahlar’ı sınır boylarına yerleştirdi. Pülümür'deki aşiretlerin yaşlıları ile görüşüldüğünde; kendilerinin Cengiz Han istilası sebebiyle Batı’ya göçen Celalettin Harzemşah’ın askeri bakiyesinden, Horasan tarafından gelme Türk, olduklarını söyledikleri görülmüştür. Hatta bugün haritalarda Tacik Baba (Sultan Baba) adıyla geçen tepeyi Celalettin Harzemşah’ın kabri olarak gösterirler.

Pülümür-Ovacık arasındaki yol güzergâhı buradan geçer. Dikkat çekici bir diğer nokta da bu yörede yaşayan Kırganlı Aşireti'nin adının Orta Asya Türkleri'nin mezarlarına verdiği Kurgan adından geldiğidir. Anadolu Selçukluları’nın 1243 yılında Moğollar’a yenilerek 1318 yılında ortadan kalkmasının ardından Anadolu’da birçok beylik kurulmuştur. XIII. yüzyılda Doğu Anadolu’ya göçen Akkoyunlular, Tur Ali Bey ile birlik oluşturarak Diyarbakır merkez olmak üzere Erzincan’a kadar uzanan tüm Tunceli yöresini içine alan geniş bir alanda hâkimiyet kurmuştur. Bu Türkmen kavimi, Orta Asya’daki kültürel yaşamlarından miras kalan koyun figürünü sembol yapmıştır. Bugün Tunceli’nin pek çok yöresinde koyun ve kuzu isimli köyler ile mezar başlarında figürler mevcuttur.[2]

Pülümür, Tunceli İlinin Kuzeydoğusunda yer alan 1650 rakımlı bir ilçedir. Tunceli İl merkezinin 67 km. Kuzeydoğusunda yer alan Pülümür'ün doğusunda Bingöl ve Kuzeyinde Erzincan ili ile Güneyinde Tunceli İl'inin Nazimiye ve Batısında Tunceli İl'inin Ovacık İlçesi bulunan İlçe Erzurum-Elâzığ Devlet karayolu üzerinde yer almaktadır. 1505 km²’lik yüzölçümüne sahiptir. İlçe Pülümür Vadisi ve Pülümür Çayı boyunca uzanan ve aynı zamanda doğu'yu batı'ya güneyi kuzeye bağlantısını sağlayan önemli bir noktadır.ilçenin Tunceli ve Erzincana eşit uzaklıkta olmasıda ayrıca bir özelliktir.

Pülümür'ün, 49 köy, 5 bucak, 308 mezra düzeyinde yerleşim alanları vardır ancak bu köylerden 9'u ve mezralardan 18'i terör, ekonomik, sosyal ve doğal afetler sonucunda boşalmıştır. Günümüzde 30 köyünde ve bunların bağlısı olan 27 mezra da yaşam sürmektedir.Günümüzde İlçeye bağlı bucak bulunmamaktadır.

İlçenin nüfusu, 2015 yılı nüfus sayımına göre 3.258 kişidir. İlçe merkezi nüfusu 1.388 kişidir. (TÜİK 2015 yılı nüfus verilerine göre) Pülümür merkezi ve köylerin nüfusu sürekli azalmakta olup, 66 köyü bulunan Pülümür ilçesinin 1993 yılında 17 köyünün tüzel kişiliği nüfus azalması nedeniyle kaldırılmış ve sadece 49 köyün tüzel kişiliği kalmıştır.

Pülümür'de sırasıyla 13 Mart 1992-Erzincan, 15 Aralık 1995 ve en son 27 Ocak 2003'te meydana gelen deprem sonrası, önemli ölçüde nüfus azalmasına yol açan dış göç olayı meydana gelmiştir.

Tabloda yer alan nüfus rakamlarından da anlaşıldığı gibi ilçe genelinde doğal ölümlerin çok üzerinde bir dış göç yaşandığı 1975 yılında 20 bin düzeyinde olan ilçe toplam nüfusunun günümüzde ortalama bir belde nüfusu düzeyi olan 4.000'lere düşmüş olduğu görülmektedir.

Pülümür ekonomisi tarım,hayvancılık ve arıcılık üzerine kuruludur. İlçe organik arıcılıkta Türkiye ortalaması üstünde bal ve ürünlerini üretmektedir. İlçede Kooperatif bulunmamakta olup; Banka şubesi olarak yalnızca Ziraat Bankası ekonomik faaliyetlerinin içerisinde bulunmak üzere ilçede hizmet vermektedir. Ayrıca ilçede büyükbaş hayvancılık gelişmiştir.

Pülümür, eski Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlarından ve aynı zamanda Dedesi Pülümürlü olan Süleymaniye müderrissi Mustafa Efendi'nin torunu şair ve gazeteci Bülent Ecevit'in Pülümürün Yaşsız Kadını adlı bir şiirine de konu edinilmiştir.

Ünlü edebiyatçı ve şair Cemal Süreya Pülümür doğumludur.[20].

İlçede, 1 adet ilköğretim okulu, 1 adet orta öğretim bir adet Lise ve Anaokulu vardır. Ayrıca ilçe merkezine 3 km mesafede bulunan YİBO ile Kırmızıköprü mezrasında bulunan YİBO faaliyetine son verilmiştir. İlçe merkezinde içme suyu şebekesi ve kanalizasyon şebekesi vardır. PTT şubesi vardır. Sağlık ocağı vardır.

• Pülümür Kaymakamlığı22 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.