Mustafa Öztürk (ilahiyatçı)

Mustafa Öztürk (d. 8 Kasım 1965, Keşap), tefsir ve Kur'an araştırmaları alanında çalışmalar yapmış,[1] çeşitli ilmî eserler vermiş Türk ilahiyatçı ve akademisyen.[2][3][4] Öztürk, özellikle tarihselci görüşleriyle tanınır.[5][6][7][8][9][10]

Mustafa Öztürk
2015 yılında Mustafa Öztürk
Doğum 8 Kasım 1965 (1965-11-08)
Keşap, Giresun, Türkiye
Meslek Akademisyen, yazar, araştırmacı, İlahiyatçı
Eğitim Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Hayatı

1965'te Giresun'un Keşap ilçesine bağlı Kaşaltı köyünde doğdu. 1983'te Giresun İmam Hatip Lisesi'nden, 1987'de Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nden mezun oldu. 1987-1999 yılları arasında İçel/Mersin ve Giresun'da öğretmen olarak görev yaptı.[1]

1998'de Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde Temel İslâm Bilimleri Bölümü tefsir anabilim dalında “Muvaffakuddîn el-Kevâşî: hayatı, eserleri ve tefsirdeki metodu” başlıklı teziyle yüksek lisansını tamamladı. 1999'da Ondokuz Mayıs Üniversitesi sosyal bilimler enstitüsüne araştırma görevlisi olarak atandı. 2001'de Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir Anabilim Dalı'nda araştırma görevlisi olarak göreve başladı. 2002'de Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimler Bölümü tefsir anabilim dalında “Tefsirde Bâtınîlik ve Bâtınî Te'vil Geleneği” isimli teziyle doktor ünvânı aldı ve bu çalışması Kitâbiyât Yayınları tarafından “Kur'an ve Aşırı Yorum” adıyla yayımlandı. 2003 yılında Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tefsir anabilim dalına yardımcı doçent olarak atandı. 2005'te “Kur'an'ın Mu'tezilî Yorumu: Ebû Müslim el-İsfahânî Örneği” isimli eserini yayınlayarak doçent, 2011'de profesör oldu. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde Tefsir Anabilim Dalı ve Temel İslâm Bilimleri bölümü başkanı olarak görev yaptı.[1] Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi akademik kadrosunda da görev alan Öztürk, 2 Aralık 2020’de emekliye ayrıldı.[11]

Star gazetesinde başladığı köşe yazarlığını hâlen Karar gazetesinde sürdürmektedir.

Görüşleri ve aldığı eleştiriler

İlahiyatçı Mustafa Öztürk, Kur'an'ın evrenselliği/tarihselliği konusunu tartışmaya açarak[7][12] tarihselci bakış açısını ortaya atmıştır.[6] Tarihselci görüşü savunan Fazlur Rahman Malik'in öğrencisi Ömer Özsoy'a benzer bir yaklaşımı vardır.[13] Kur'an'da yer alan hükümlerin yer, zaman ve muhataplarından bağımsız olarak olarak değerlendirilmesine karşı çıkmaktadır.[5] Kur'an'dan başka dinî kaynak kabul etmemeye karşıdır.[14] Kur'an'da yaratılışı anlatan âyetlerin 'bilgilendirici' değil, Allah'ın kudretini vurgulayıcı nitelikte olduğunu söyler.[15] Geleneksel dinî görüşlerden farklı bir bakış açısı vardır.[2][16] Din anlayışı kapsayıcı yorum denilen doğru inanç olarak görülen inanca bağlı olmayanların da kurtuluşa erebileceği çerçevesindedir.[17] Sahip olduğu görüş tenkit edilmiştir;[18][19] iman sarsıcı olmakla,[20] ikinci bir Yaşar Nuri Öztürk[21] olmakla, Kur'an'ı tahrif etmekle[9]/Kur'an'a saldırmakla[22] suçlanmıştır. Piyasadaki meallerde hatalı kısımlar olduğunu savunan Öztürk, her Kur'an mealinin alıcı bulduğunu belirtir;[23][24][25] kendi bağımsız Kur'an meâli çalışmasını da yapmış,[26] fakat bu çalışması diğer meallerden farklı olması iddiasıyla eleştirilmiştir.[27] Görüşlerini Kanal 24'te Mustafa Öztürk'le Sözden Öte programında açıklamıştır.[28] Türkiye dışında da reformcu görüşleri ilgi çekmiş, bilimsel tezler, çeşitli yayınlar ve ilahiyat dergilerinde tartışılmıştır.[29][30][31]

Sünnet

Öztürk, Kur'an'dan başka dinî kaynak kabul etmemeyi eleştirerek,[14] Peygamber'in (evden çıkmak gibi işler için) âyet gelmesini beklemeden karar verdiğini, Kur'an'ın sünnetin arkasından gelip onu onayladığını veya yanlış yere gittiğinde uyararak düzelttiğini iddia eder.[32]

Kur'an ve bilim

Öztürk, Batı taklidi olarak değerlendirdiği Kur'an'da bilimsel mucize aramaya karşıdır.[8][33][34] Bâzı ayetlerde bilimsel mucize olduğu iddialarını reddeder: Enbiya Suresi 30. ayeti kuraklık,[35][36] Neml Suresi 88. ayeti de Kıyamet hakkındadır.[37] Kur'an'ın evrenin, insanın ve diğer canlıların oluşumu hakkında bilgi vermediğini iddia etmekte, hem "Kur'an'da evrim yok", hem de "Kur'an evrimi bildirmiştir" görüşlerine karşı çıkarak ilgili âyetlerin yeniden dirilmeye işaret ettiğini belirtmektedir.[38]

Allah nerededir?

Öztürk, Ahmed bin Hanbel'in "Allah her yerde diyen zındıktır, kâfirdir. Tövbeye davet edilmelidir. Tövbe etmezse öldürülmelidir" sözlerini alarak ilk dönemde Allah'ın gökte olduğuna inanıldığını, ama sonraki asırlarda yaşayan müfessir Fahreddin er-Râzî'nin "Allah'a mekân izafe edilemez. O, her yerde hâzır ve nâzırdır" dediğini söyler ve böylece Ehl-i Sünnet âlimlerinin 'Allah nerededir?' konusunda bile zaman içinde farklı görüşe sahip olabildiğini çıkarsar.[39]

Zeyd-Zeynep meselesi

İslâm peygamberi Muhammed'in evlatlığıyla evli olan Zeynep bint Cahş ile evlenmesi konusundaki tartışmalar ona göre ahlâkın göreceliliği hakkında bir örnektir. Ahzâb Sûresi 37. âyetinin Taberî tefsirinde evliliğin etkilenmeye bağlanmasını ve Türk kökenli İmam Mâturîdî'nin Arap kökenli Tâberî'yi kınamasını nakleder[40] ve bir âlimin "bal gibi de olmuş", diğerinin "olamaz, ahlâksızlık" demesini Arap ve Türk kültürlerindeki farklılığa bağlar.

Çocuk yaşta evlenme

Öztürk, çocuk yaşta evlenmeye karşı Aişe'nin ve sahabîlerden yaklaşık 60 kişinin erken yaşta evlenmesi gibi örneklerle bunun gelenekte olduğunu söyler. Talâk Sûresi'nin 4. âyetindeki "henüz âdet görmemiş olanların bekleme süresi üç aydır" ifadesinin modern çağa kadar "bir hastalıktan dolayı âdet göremeyenler" değil, "henüz ergenliğe girmeden dul kalanlar" olarak anlaşıldığını söyler. Çocuk yaşta evlenmeyi evrensel yasa olarak değil, dönemin Arap örfüne dayalı olarak görülmesi önleyecektir.[41][42]

Cemaatler

Köşe yazarlığı da yapan Öztürk, masum imam olarak görüldüğü eleştirisini getirdiği[43] Fethullah Gülen'in lideri olduğu cemaat için haşhaşi benzetmesini yapan ilk kişi olmuş ve ilahiyat fakültelerinde başta Gülen cemaati olmak üzere dinî referanslı cemaatlerin etkinliğini eleştirmiştir.[44][45][46] IŞİD gibi İslâm referanslı terörün arkasındaki ideolojiyi[47] de eleştirmiştir. FETÖ araştırması yapan TBMM Darbe Komisyonu'na bilgi verirken diğer cemaatlerin oluşturabileceği tehlikeye dikkat çekmiştir.[48]

Kitapları
  • Kur’an Dili ve Retoriği, Kitâbiyât Yay., Ankara 2002.
  • Kur’an ve Aşırı Yorum, (Doktora Tezi), Kitâbiyât Yayınları, Ankara 2003.
  • Kur’an’ı Kendi Tarihinde Okumak, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004.
  • Kur’an’ın Mutezilî Yorumu, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2004.
  • Tefsir Tarihi Araştırmaları, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2005.
  • Kıssaların Dili, Kitâbiyât Yayınları, Ankara 2006.
  • Kur’an ve Tefsir Kültürümüz, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2008.
  • Meal Kültürümüz, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2008.
  • Tefsirde Ehl-i Sünnet & Şia Polemikleri, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2009.
  • Kur'an, Tefsir ve Usul üzerine -Problemler, Tespitler, Teklifler-, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2011.
  • Kur’an-ı Kerim Meali,[3][27] Düşün Yayınları, İstanbul 2011.
  • Cumhuriyet Türkiye’sinde Meal ve Tefsirin Serencamı, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.
  • Cahiliyeden İslâmiyet’e Kadın, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.
  • Osmanlı Tefsir Mirası, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2012.
  • Çağdaş İslâm Düşüncesi ve Kur'ancılık, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013.
  • Tefsirin Hâlleri, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2013.
  • Söyleşiler, Polemikler,[3] Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2014.
  • Kur'an ve Yaratılış, Kuramer / Kur'an Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul 2015.
  • Kur'an, Vahiy, Nüzûl, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2016.
  • Kur'an Kıssalarının Mahiyeti, Kuramer / Kur'an Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul 2016.
  • Kur'an Tarihi (Hadiye Ünsal ile birlikte), Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2016.
  • Din Sermayesinden İktidar Devşirmek: FETÖ, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2017.
  • Kur'an ve Tarihsellik Üzerine, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2018.
  • İlahi Hitabın Tefsiri 1, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2018.
  • Siyaset, İtikad, Din, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2019.
  • Kur'an'a Çağdaş Yaklaşımlar, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2019.
  • İlahi Hitabın Tefsiri 2, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2020.

Kaynakça
  1. "Kur'an Araştırmaları Merkezi, Kur'an Tarihi Araştırma Grubu Kadrosu". 2 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2017.
  2. Taslaman, Caner, Küreselleşme Sürecinde Türkiye'de İslam, Türkiye yayınları, s. 262
  3. ""Mustafa Öztürk'ün Polemikleri", Haber10". 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
  4. ""Diyanet'ten uyarı" başlıklı haber, Yurt gazetesi, 14 Ekim 2016". 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
  5. Uygan, Erdem (1 Nisan 2015). "Evrensel Kitaba "Tarih Felci"". Kitap ve Hikmet dergisi, 9. Süleymaniye Vakfı. 25 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2017.
  6. "Arşivlenmiş kopya". 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
  7. Öğüt, Salim. "Modern Düşüncenin Kur'ân Anlayışı Bir Zihniyet Eleştirisi" (PDF). Din Bilimleri Araştırma Dergisi. 10 (3). ss. 297-301. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
  8. Şeker, Mehmet Emin. "Kur'an-ı Kerim İçin Bilimsel Yorumun Gerekliliği". Kelam Araştırmaları. 12 (2). ss. 315-334.
  9. Zertürk, Hidayet (2016). Modern ve Tarihselci Aklın Kur'an Okumaları (Mustafa Öztürk Örneği). Ravza Yayınları.
  10. Şenocak, İhsan (2016). Kur’ân-ı Kerîm Müdâfaası. Hüküm Kitap. ss. 250-252.
  11. "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  12. Pehlivan, Mükerrem. "Kur'an'ı Kendi Tarihinde Okumak; Tefsirde Anakronizme Ret Yazıları". Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4 (7). ss. 277-283.
  13. Hunter, Shireen (2015). "Turkey". Reformist Voices of Islam. s. 237.
  14. Zengin, Mustafa (11 Mart 2016). "İslâm Düşüncesinin Yenilenmesi Üzerine". Birikim Dergisi. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  15. "Arşivlenmiş kopya". 1 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2017.
  16. "Arşivlenmiş kopya". 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  17. Acar, Rahim. "İnsanî Sınırlarımız İçinde Dinî Çeşitliliği Yorumlamak". FƏLSƏFƏ və sosial-siyasi elmlər. 2 (39). s. 128.
  18. "Kur'an-ı Kerim tarihsellik ve tarihselcilik". Küremedya. 15 Şubat 2017. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  19. Demircan, Ali Rıza (27 Şubat 2017). "Ali Rıza Demircan yazdı: Kuran'ı anlamak yolunda tarihselci metoda itiraz". Karar Gazetesi. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  20. Şenocak, İhsan. "Öğrencilerin İmanını Sarsan bir İlahiyatçı: Mustafa Öztürk". Hüküm, 27.
  21. Özcan, Mustafa. "Âlim mi, Teolog mu?". Hüküm, 23.
  22. "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  23. "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2017.
  24. Demir, Âdem (2009). "Hangi cemaat hangi meali okuyor". Newsweek.
  25. Sarı, İbrahim (2016). Kara Kitap (Tarikat-Cemaat): Nefes Nefese Gerçekleri Okuyun. s. 10.
  26. "Arşivlenmiş kopya". 15 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  27. Durmuş, Zülfikar, "Mustafa Öztürk’ün “Kur’an-ı Kerim Meali” İsimli Eserinin Analizi", İ.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi Bahar 2010/ 1 s. 79-100.
  28. "Arşivlenmiş kopya". 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2017.
  29. Körner, Felix (2008). "Modernistische Koranexegese in der Türkei: eine Diskussion mit Mustafa Öztürk". Im Dienst der Versöhnung. ss. 13-22.
  30. Zeugnis, Lebendige (2008). Türkisch-islamische Theologie im Aufbruch: Mustafa Öztürk (PDF). ss. 84-108. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2017.
  31. Theologische Literaturzeitung. Cilt 134. Evangelische Verlagsanstalt. 2009. s. 1167
  32. bir söyleşisinden "Sünnet önden gider, Kur'an arkadan gelir" başlıklı kesit
  33. yaptığı TV programından "Bilimsel Mucizeciliğin Açmazları" başlıklı bölüm.
  34. yaptığı TV programından "Kur'an'dan Bilimsel Ayetler Çıkarmak Kur'an'ı Yüceltmez, Kur'an'a Hakarettir" başlıklı açıklaması.
  35. yaptığı TV programından "Kur'an Big Bang'den BAHSETMİYOR" başlıklı kısım.
  36. "Arşivlenmiş kopya". 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  37. yaptığı TV programından "Kur'an Dağların Hareket Ettiğini Yüzlerce Yıl Önceden Söylüyor Mu?" başlıklı kısım.
  38. bir söyleşisinden evrim teorisiyle ilgili yaptığı açıklama
  39. bir söyleşide yaptığı ilgili açıklama
  40. "Bir söyleşisi". 2015. 22 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017. Peygamber Zeynep'i görür, etkilenir; bu Zeyd'in kulağına bir şekilde gider. Bunun üzerine Zeyd, Peygamber'in azat edilmiş kölesi olduğu için ve o dönemde köle kendisini efendisinin malı olarak gördüğünden Zeynep'i boşamak ve eşini Peygamber'le evlendirmek ister. Bunu reddeden Peygamber'e "sen öyle diyordun ama içindekini saklıyordun" ayeti gelir ve böylece Zeynep'le evlenir.
  41. Bir sohbetinden "Fıkhi Hükümlerin Neredeyse TAMAMI İslâm Öncesi Arap Toplumunda Vardı"
  42. Bir sohbetinde "Kıvırmayın, Geleneğe Göre Kur'an'da Çocuk Yaşta Evlilik Bal Gibi De Geçiyor; Çözümü Tarihselcilik 21 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." başlıklı kesit
  43. "Gülen Cemaati ve Melez Teoloji; Mehdilik Takiyye Müdaracılık". Haksöz Haber. 10 Şubat 2014. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  44. "Prof. Dr. Mustafa Öztürk, Söz Bitmeden'de". Star. 23 Temmuz 2014. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  45. "FETÖ'nün din anlayışı sapkındır". Yeni Şafak. 16 Ağustos 2016. 15 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  46. "Cemaat için ilk 'Haşhaşi' benzetmesi yapan ilahiyatçı profesör: Bunlar itlaf edilmeli!". T24. 16 Ağustos 2016. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  47. Akyol, Taha (2 Ocak 2017). "Reina katliamı". Hürriyet. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
  48. "Diyanetçi Prof'tan 'cemaat' uyarısı!". Sözcü. 13 Ekim 2016. 16 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2017.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.