Karadağca

Karadağca veya Karadağlıca (Crnogorski jezik / Црногорски језик), ana ülke Karadağ'da ve komşu devletlerde (Sırbistan, Hırvatistan) konuşulan bir Güney Slav dilidir. Aynı zamanda Karadağ'ın resmî dilidir. Karadağlı dili olarak da belirtilebilir. Karadağ Anayasasının “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.[2]

Karadağca
Crnogorski / Црногорски
Telaffuz /Tsırnogorski/
Bölge Balkanlar
Etnisite Karadağlılar
Konuşan sayısı 232.108  (2011)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemi Karadağlı alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil  Karadağ
Onaylanmış azınlık dili  Sırbistan
 Arnavutluk
 Bosna-Hersek
Dil kodları
ISO 639-2 cnr
ISO 639-3 cnr
2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı)

Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden Sırbistan’da 2.519, Hırvatistan’da 876 ve Slovenya’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.[1] Bazılarınca Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp-Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.[3][4]

Alfabe

Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.[5]

Karadağlı alfabesi Latin varyantı

Alfabe[6]
SıraHarfTürk alfabesindeki dengi[5]SıraHarfTürk alfabesindeki dengi[5]
1A aA a17Lj lj/ly/ telaffuzuna yakın
2B bB b18M mM m
3C c/ts/ telaffuzuna yakın 19N nN n
4Č čÇ ç 20Nj nj/ny/ telaffuzuna yakın
5Ć ćÇ ç harfine yakın 21O oO o
6D dD d22P pP p
7Dž džC c23R rR r
8Đ đC c harfine yakın 24S sS s
9E eE e25Š šŞ ş
10F fF f26Ś ś/sy/ telaffuzuna yakın
11G gG g27T tT t
12H hH h28U uU u
13I iİ i29V vV v
14J jY y30Z zZ z
15K kK k31Ž žJ
16L lL l32Ź ź/zy/ telaffuzuna yakın

Karadağlı alfabesi Kiril varyantı

Alfabe[6]
SıraHarfTürk alfabesindeki dengi[5]SıraHarfTürk alfabesindeki dengi[5]
1А а A a 17Н н N n
2Б б B b 18Њ њ /ny/ telaffuzuna yakın
3В в V v 19О о O o
4Г г G g 20П п P p
5Д д D d 21Р р R r
6Ђ ђ C c harfine yakın 22С с S s
7Е е E e 23Ć ć /sy/ telaffuzuna yakın
8Ж ж J j 24Т т T t
9З з Z z 25Ћ ћ Ç ç harfine yakın
10З́ з́ /zy/ telaffuzuna yakın 26У у U u
11И и İ i 27Ф ф F f
12Ј ј Y y 28Х х H h
13К к K k 29Ц ц /ts/ telaffuzuna yakın
14Л л L l 30Ч ч Ç ç
15Љ љ /ly/ telaffuzuna yakın 31Џ џ C c
16М м M m 32Ш ш Ş ş

Tarihçe

Dilin tarihi için MS 9. yüzyıla kadar inen görüşler ortaya atılmıştır. Buradan başlayarak “9-12. yüzyıl”, “12-15. yüzyıl”, “15-18. yüzyıl”, “18. yüzyıl-1830’lar”, “1830’lar-1914” ve “1914’ten günümüze olmak üzere alt dönemler belirtilmiştir.

Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.[7] Dilin Sırpçadan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.

Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.[8] Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağlıcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir.

Kaynakça

  1. İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 20.
  2. Karadağ Anayasası 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Karadağlıca)
  3. David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
  4. Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), s. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
  5. İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 24.
  6. Perović, Milenko; Silić, Josip; Vasiljeva, Ljudmila (2009). Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore. s. 8.
  7. cf. Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".
  8. "CG: Niko neće crnogorska slova". Večernje Novosti. 1 Ekim 2013. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.