Haydar Aliyev
Haydar Alirıza oğlu Aliyev [1] (Azerice: Heydər Əlirza oğlu Əliyev, 10 Mayıs 1923 - 12 Aralık 2003) Azerbaycanlı siyasetçi, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı, Nahçıvan Yüksek Meclisi'nin 3. Başkanı, Azerbaycan'ın görevdeki cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in babası. Azerbaycan'ın "ümummilli lider" ve "ulu önder" ünvanlarını taşımaktadır.
| Haydar Aliyev | |
|---|---|
 | |
| 3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 24 Haziran 1993 - 31 Ekim 2003 | |
| Başbakan | Suret Hüseynov Fuad Guliyev Artur Rasizade İlham Aliyev |
| Yerine geldiği | Ebulfez Elçibey |
| Yerine gelen | İlham Aliyev |
| Geçici Millî Meclis Başkanı | |
| Görev süresi 15 Haziran 1993 - 5 Kasım 1993 | |
| Başkan | Ebulfez Elçibey Kendisi |
| Yerine geldiği | İsa Gamber |
| Yerine gelen | Resul Guliyev |
| Nahçıvan Yüksek Meclisi 3. Başkanı | |
| Görev süresi 5 Eylül 1991 - 23 Haziran 1993 | |
| Başkan | Ayaz Mutallibov Yakup Mammadov (geçici) İsa Gamber (geçici) Ebulfez Elçibey |
| Başbakan | Beyan Ferzaliyev (Nahçıvan) |
| Yerine geldiği | Ekper Aliyev |
| Yerine gelen | Vasif Talıbov |
| SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı | |
| Görev süresi 24 Kasım 1982 - 23 Ekim 1987 | |
| Başkan | Vasili Kuznetsov (geçici) Yuri Andropov Vasili Kuznetsov (geçici) Konstantin Çernenko Vasili Kuznetsov (geçici) Andrey Gromıko |
| Başbakan | Nikolay Tihonov Nikolay Rijkov |
| Yerine geldiği | İvan Arhipov |
| Yerine gelen | Andrey Gromıko |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 10 Mayıs 1923 Nahçıvan, SSCB |
| Ölüm | 12 Aralık 2003 (80 yaşında) Cleveland, Ohio, ABD |
| Partisi | SBKP Yeni Azerbaycan Partisi |
| Evlilik(ler) | Zarife Aliyeva |
| Çocuk(lar) | Sevil Aliyeva İlham Aliyev |
| Dini | Şii İslam |
| Ödülleri |                      |
| İmzası |  |
| Askerî hizmeti | |
| Takma adı | Heydər Baba (Haydar Dede) |
| Bağlılığı |  Sovyetler Birliği |
| Branşı | KGB |
| Hizmet yılları | 1941-1969 |
| Rütbesi |  |
Yaşam öyküsü
İlk yılları
Sovyetler Birliği döneminde Nahçıvan'da doğmuştur. 1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Lisesi'ni bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü, Mimarlık Fakültesi'nden mezun olmuştur. 1957'de ise Azerbaycan Devlet Üniversitesi tarih bölümünü bitirmiştir.
SSCB dönemi
1941'de Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Halk İçişleri Komiserliği'ni yapmış, 1944'te ise KGB'de görevlendirilmiştir. O zamandan itibaren Sovyet devlet istihbaratı dahilinde farklı vazifelerde çalışan Haydar Aliyev, general rütbesine kadar yükselmiş ve 1967 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesinin başkanı olarak görevlendirilmiştir.[2]
Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin 1969 Temmuz plenumunda Haydar Aliyev Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin genel sekreteri seçilerek devletin rehberi olmuştur. 1982 Aralık ayında Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun üyesi seçilmiş, SSCB Bakanlar Kurulu başkanının birinci yardımcısı vazifesine yükseltilmiş ve SSCB'nin rehberlerinden biri olmuştur. Haydar Aliyev yirmi yıl süresince SSCB milletvekili olmuş, 5 yıl ise SSCB Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcılığı yapmıştır.
Haydar Aliyev 1987 Ekiminde Sovyet İttifakı Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun ve Mihail Gorbaçov'un talimatı ile görevlerinden alınmıştır.[3]
SSCB sonrası
Haydar Aliyev 20 Ocak 1990'da SSCB'nin Bakü'de yaptığı kanlı baskın ile ilgili olarak ertesi gün Azerbaycan'ın Moskova'daki konsolosluğunda[4] beyanatla karşı çıkarak, Azerbaycan halkına karşı işlenmiş cinayetin teşkilatçılarının ve faillerinin cezalandırılmasını talep etmiştir. O, SSCB'nin dağıldığını görerek 1991 Temmuz ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi'ni terk etmiştir. 12 Aralık 2003 tarihinde ABD'nin Ohio eyaletinin Cleveland şehrinde ölmüştür.
Kaynakça
- "Heydar Aliev". 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2017.
- "Алиев Гейдар Али Рза оглы(рус.), Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991" (Rusça). 2 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
- "Николай Александрович Зенькович Самые закрытые люди: энциклопедия биографий — Olma Media Group, 2002" (Rusça). 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2012.
- "Biografi". Heydər Əliyev fondunun saytı (Azerice). heydar-aliyev-foundation.org. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2015.
Dış bağlantılar
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ebulfez Elçibey |
 Azerbaycan Cumhurbaşkanı 1993-2003 |
Sonra gelen: İlham Aliyev |
| Önce gelen: Ekber Aliyev |
Nahçıvan Yüksek Meclisi Başkanı 1991-1993 |
Sonra gelen: Vasıf Talıbov |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Yeni makam |
Yeni Azerbaycan Partisi Genel Başkanı 1992-2003 |
Sonra gelen: İlham Aliyev |
| Önce gelen: Veli Ahundov |
Azerbaycan Komünist Partisi Birinci Sekreteri 1969-1982 |
Sonra gelen: Kamran Bağırov |
| Yeni Azerbaycan Partisi lideri |
| Haydar Aliyev | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cumhurbaşkanı |
| |||||||||||
| Ailesi |
| |||||||||||
| Ayrıca bakınız |
| |||||||||||
| ||||||||||||
| Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti |  Azerbaycan Bayrağı | |
|---|---|---|
| Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti |
| |
| Azerbaycan Cumhuriyeti | ||