Havag

Tao bölgesinde yer alan Havag’ın kuruluşuna ilişkin bilgi yoktur. Bununla birlikte burada altı kilise ile iki kalenin varlığına bakarak Havag’ın eski bir yerleşme olduğu söylenebilir. Gürcistan Krallığı sınırları içindeyken 1080’deki Kveli Kalesi Savaşı’nın ardından Büyük Selçukluların eline geçti. Yöre daha sonra Gürcü atabeglerin yönetiminde kaldı. 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından fethedildi. Osmanlılar Tao-Klarceti’yi tamamen ele geçirince, bu topraklarda Çıldır Eyaleti adı altında bir idari birim kurdular. Osmanlı kaynaklarında Havag olarak geçen yerleşme, 17. yüzyılda Çıldır Eyaleti’nde Oltu livasının Anzav nahiyesine bağlı bir köydü.[3] Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Havag, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Rusların eline geçti. I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusu bölgeden çekilince Havag 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu’nun Gürcistan’ı işgal etmesinden sonra Havag yeniden Türkiye'ye katıldı. Havag’ın adı Cumhuriyet döneminde Alatarla olarak değiştirildi.

Tarihsel yapılar açısından Havag Tao’nun ender yerleşmelerinden biridir. Köyde iki kale ve altı kilise vardır. Köydeki kiliselerden biri olan tek nefli yapı, bugün köyün merkezinde bulunan caminin hemen yanında yer alır. Günümüze yıkıntıları kalmıştır. Büyük ölçüde ayakta olan tek nefli diğer kilise, köyün kuzeydoğu ucunda, kayalık bir yamaçta yer alır. Tek nefli üçüncü kilise ise, köyün merkezinin 300 metre güneyinde, derenin sağ kıyısındaki yamaçtadır ve bu kiliseden de geriye sadece yıkıntıları kalmıştır. Köyün merkezinin 3 kilometre güneydoğusunda, küçük bir tepede yıkıntıları günümüze ulaşmış olan dördüncü kilise de tek nefli bir yapıdır. Tek nefli diğer iki kilise ise, kale içinde yer alır. Kaledeki kiliseler büyük ölçüde sağlam kalmış, yazıtlı fresklerin bazı kısımları da günümüze ulaşmıştır.[2]

İki kaleden biri Havag’ın merkezinin 100 m kuzeyinde, bir tepenin üzerinde yer alır. İki kale kilisesi bu kalenin içindedir. İkinci kale ise, köyün merkezinin 600 metre güneyinde, derenin sağ yakasında yer alır. Üç kulesi bulunan kale büyük ölçüde ayaktadır.[4]