Bozcaada Kuşatması (1657)

Osmanlıların Girit'i fethetmek amacıyla 1645 yılında başlattıkları harekât başlangıçta başarılı bir şekilde ilerlemiş ve 1648 yılına kadar adanın Kandiye hariç önemli merkezleri ele geçirilmişti. 1648 yılında ise Sultan İbrahim'in tahttan indirilmesi öncesi ve sonrasında İmparatorluk başkentinin tam bir kargaşanın içine düşmesi sonucunda Venedikliler toparlanma olanağı bulmuş ve Osmanlı Donanması'nın Girit'teki birliklere takviye göndermesini engellemek amacıyla Çanakkale Boğazı'nın Ege Denizi'ne açılan ağzını ablukaya alma stratejisini benimsemişlerdi.

Köprülü Mehmed Paşa

Bu strateji başlangıçta başarılı olamasa da, özellikle 1655 yılındaki Çanakkale Deniz Muharebesi'nde Osmanlı Donanması'nın yenilgiye uğramasıyla etkili olmuş, 1656 yılında aynı mevkide yapılan bir sonraki muharebede Osmanlı Donanması'nın İnebahtı Deniz Muharebesi'nden (1571) beri en büyük yenilgisini almasıyla Osmanlı Devleti'ni daha zorlayıcı bir hal almıştı. 26 Haziran 1656 tarihli bu muharebenin ardından Ege Denizi'nde rakipsiz kalan Venedik Donanması 8 Temmuz'da Bozcaada'yı, 20 Ağustos'ta da Limni'yi ele geçirmişti[1].

Donanması Marmara Denizi'nde sıkışıp kalan ve Girit'e takviye gönderemeyen Osmanlı Devleti'nin başkenti de hem güvenlik hem de iaşe temini konusunda sıkıntıya düştü. 15 Eylül 1656 tarihinde sadrazamlığa getirilen Köprülü Mehmed Paşa'nın önceliklerinden biri Venediklilerin bu ablukasını kırmak oldu. Bu çerçevede Kaptan-ı derya Topal Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı Donanması'nın 1657 yılındaki öncelikli hedefi Venedik ablukasını kırarak bu ülkenin işgaline giren Bozcaada ve Limni'yi geri almak, bu sayede İstanbul'un ulaşım yollarını rahatlatarak Girit'teki birliklere asker takviyesini tekrar başlatmaktı.

Bozcaada Kalesi'nin bugünkü görüntüsü

Venedik Donanması 17-19 Temmuz 1657 tarihlerindeki Çanakkale Deniz Muharebesi'nde mağlup edildikten sonra, Çanakkale bölgesinde olan Köprülü Mehmed Paşa muharebeden dört hafta sonra Boğaz'dan hareketle Bozcaada karşısında, Eski İstanbul (Aleksandria Troas) yanında Çayağzı mevkiine ordu kurdu (14 Ağustos 1657) ve Bozcaada'nın zaptı için gerekli hazırlıkları emretti. Midilli civarındaki Osmanlı Donanması da Bozcaada civarına geldi.

Köprülü Mehmed Paşa Anadolu sahilinde Çakmak denilen yerde 3.000 sipâhî topladı. Bunlara, adanın fethinden sonra günlük 5 akçe terfî vadedildi. Yeniçeri, cebeci, topçulardan isimleri defterden çıkarılan 2.000 kişi de iade şartı ile, fetih için görevlendirildi. Bunların hepsi Kurt Paşa'nın emri altına verildi. Kaptan-ı Derya Topal Mehmed Paşa, bu kuvveti 25 Ağustos'ta Bozcaada'da Değirmendere arkasında Kemer Deresi mevkiine çıkardı. Ertesi gün güneş doğmadan evvel Santinel Tepesi (Tekfur Bahçesi) üzerinde metrisler açıldı. 27 Ağustos'ta kuşatılanlardan adanın güneyinde bulunan Tekfur Bahçesi'ne gitmiş olan kısmı 2.000 kişilik bir Türk müfrezesi tarafından mağlup edildi.

Kale muhafızları da bir hücum yaptılarsa da, 500 ölü ve 200 esir verdiler. Köprülü Mehmed Paşa adadaki Türk birliğini gayrete getirmek için gece vakti adaya iki büyük top ve askerle dolu 8 kadırga getirtti. Bunları bölgedeki Venedik filosu takip ettiyse de bir zarar verememişti. 31 Ağustos'ta Venedikliler kale duvarlarını lağımla havaya uçurarak 47 topu da en az birkaç gün ateşlenemeyecek şekilde çivilediler ve ada halkının erzak ve mallarına el koyarak adayı terkettiler[2]. Türk birliği yıkıntı halindeki kaleye girdi.

Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa Çanakkale'den Bozcaada’ya gelerek kalenin yıkılmış ve tahrip edilmiş yerlerini tamir ettirdi; ayrıca kasabayı imar ettirdiği gibi ibadet yerlerini de onarttı. Bu arada kendi adıyla anılan camiyi de inşa ettirdi[3]. İstanbul'da ise üç gün şenlik yapılarak zafer bayramı ilan edildi. Padişah'ın hazinedârı Solak Mehmed, Padişah tarafından sadrazama bir kılıç, bir kaftan, bir de takdir bildiren hatt-ı hümâyûn getirdi[4].

Bozcaada'nın alınmasından sonra Sadrazam Köprülü Mehmed Paşa Venediklilerin işgali altındaki diğer Boğazönü adası Limni'nin geri alınması hedefine yöneldi.

• Girit Savaşı (1645-1669)
• Çanakkale Deniz Muharebesi (1657)
• Limni Kuşatması (1657)
• Köprülü Mehmed Paşa

• Naval wars in the Levant 1559-1853 (1952) - R. C. Anderson ISBN 1-57898-538-2