Berke (Memlûk sultanı)

Bir Kıpçak Türkü olan Memluk sultanı Baybars'ın büyük oğlu ve halefidir. Bazı kaynaklarda Sultan Berke’nin annesinin Altın Ordu hükümdarı Berke Han'ın kızı olduğu ileri sürülse de bu doğru değildir. Öyle olsaydı Sultan Baybars’ın Berke Han’ın kızıyla evlenmiş olması lazım gelirdi. Her ne kadar Altın Ordu hükümdarı Berke Han’la görüşen Memluk Sultanlığı elçileri, Berke Han’ın hiç oğlu olmadığını, kızları olduğunu açıkça belirtmiş olsalar da Sultan Baybars’ın eşi Altın Ordu hükümdarı Berke Han’ın kızı değil, Harezmli Hüsameddin Berke Han’ın kızıdır. Muhtemelen bazı günümüz araştırmacıları Altın Ordu hükümdarı Berke Han’la Harezmli Hüsameddin Berke Han’ı karıştırmış olmalıdırlar.[1]

Sultan Baybars ölümünden önce oğlu Berke'yi kendi halefi olarak sultanlığa hazırladı ve 1268 yılında bir kutlama sırasında Berke'yi kendi halefi olarak ilan etti. Baybars oğlunun konumunu güçlendirmek için kendisini zamanının güçlü beylerinden gene Türk kökenli olan Kalavun'un kızı Gaziye Hatun ile evlendirdi.

Babasının 1277 yılında ölümünden sonra Berke Memluk tahtına geçti. Sultanlığı iki yıl sürdü. Babasından devir aldığı Memlük emir ve idarecilerinin güçlerini kırmayı ve kendi Memlüklerini ilerletmeyi siyaset edindi. Bunlardan biri, babasının naipliğini yapmış bir idareci şüpheli bir şekilde ölünce bu siyasetin sorunları açığa çıktı. Babasının zamanının en güçlü emirleri olan Kalavun ile Baysari'yi 1279'da her ikisinin emrine 10.000 kişilik ordu vererek Kiliya'da Ermeniler üzerine sefer için gönderdi. Bunun hedefinin açıkça onları savaşla uğraştırıp iktidar merkezi olan Kahire'den uzaklaştırma olduğu herkese aşikârdı. Berke Han'ın plânı bu iki emir savaştan dönünce onları tutuklatıp yok etmekti. Fakat "Kuvenduk" adlı diğer bir Memlük emir Kalavun ve Baysari'ye bu plânı açıkladı. Onlar savaştan dönünce 18 Ağustos 1279da Berke Han'ı tahttan feragate zorladılar. Yerine yedi yaşında olan küçük kardeşi Sülemiş'i Memlük Sultanı ilan ettiler. Fakat ülkede gerçek iktidar gücü Sülemiş'e atabeylik yapan Kalavun elinde idi.[2]

Berke Han tahttan ayrıldıktan sonra eski bir Haçlı kalesi olan (şimdi Ürdün'de bulunan) "Karak"a yerleşti ve bir yıl sonra 1280'de orada öldü.

• Memlûk Sultanlığı
• Mısır Memlûk sultanlar listesi

• Clot, André
  • (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727.
  • (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris: Perrin, ISBN 9782262030452. (Fransızca)
• Türk Ansiklopedisi, Memlukler (Mısır) maddesi.
• Büyük Larousse Ansiklopedisi, Berke Han maddesi.