Börk, Hanak

Börk, Ardahan ilinin Hanak ilçesine bağlı bir köydür. Bilinen en eski adı Berk[1] ya da Börk’tür[2]. Köyde bulunan kalenin adının Gürcüce Mağlisa (მაღლისა) olmasına rağmen, Gürcü yönetimi altında olduğu dönemde Börk’ün Gürcüce bir adının olup olmadığı bilinmemektedir.[3] Osmanlı kayıtlarında Berk (برق) olarak geçen bu ad, 1928 tarihli Osmanlıca Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı yayında Berk (بورك) biçimini almıştır.[4] Türkiye'deki köylerin eski adlarının verildiği 1968 tarihli devlet yayınında da sadece Börk adı geçer.[2]

Tarihsel Eruşeti bölgesinde yer alan Börk'ün kuruluşu hakkında bilgi yoktur, ama 10. yüzyılda inşa edilen bir kilisenin varlığı köyün eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[5] Osmanlı kayıtlarında Berk (برق) olarak geçen Börk köyünü Osmanlılar 16. yüzyılda Gürcü yönetiminden ele geçirdi. Berk, yaklaşık olarak tarihsel Tao-Klarceti toprakları üzerinde kurulan Çıldır Eyaleti içinde kaldı. 17. yüzyılda, bu eyaletin bir sancağı olan Ardahan-i Küçük'e bağlı Kuzey nahiyesinde yer alan bir köydü.[1] 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra, 1918 yılına kadar Rusya İmparatorluğu, 1918-1921 arasında Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1886 tarihli Rus nüfus sayımına göre, Ardahan ilçesine (uçastok) bağlı köyde 163 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Türklerden oluşuyordu.[6] Börk, Ekim 1921’de imzalanan Kars Antlaşması’yla Türkiye’ye bırakıldı.

Börk köyünde iki kilise vardır. Her ikisi de köy kilisesidir. 10. yüzyıldan kalmış olan kilise, tek nefli bir yapıdır. Kilisenin duvarları büyük ölçüde bugün de sağlamdır. İkinci kilise, köyün merkezinin 1 kilometre güneyinde yer alır. Bu kilise de tek nefli bir yapıdır ve tamamen yıkılmıştır.[5] Gürcü mimarisi üzerine çalışmalarıyla tanınan Fahriye Bayram bu iki kiliseyi Ardahan’daki tek nefli Gürcü kiliseleri arasında sayar.[7]

Börk köyünün merkezinin 2,7 kilometre doğusunda yer alan Mağlisa Kalesi (Gürcüce: მაღლისა; "Mağlisa") 2.310 metre yükseklikte bir tepede inşa edilmiştir. Günümüze yıkıntıları ulamış olan kale simetrik olmayan bir plana sahiptir. Türkçeye “ulu kale” olarak çevrilebilecek olan Mağlisa Kalesi, gerçekten de adı gibi oldukça yüksek bir yerde, tarihsel Eruşeti, Artaani ve Cavaheti bölgelerine hakim bir tepede yer alır. Eski çağlardan kaldığı anlaşılan kale, orta çağda da kullanılmıştır. Bu dönemden günümüze bir kule ve bazı yıkıntılar ulaşmıştır.[3]

Köy, Ardahan il merkezine 44 km, Hanak ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[8]

• Yerelnet
• Börk, Hanak için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft