V. Aleksios Dukas

V. Aleksios Dukas Murzuphlus Αλέξιος Ε' Δούκας

Bizans İmparatoru
Hüküm süresi	5 Şubat 1204 – 12 Nisan 1204
Önce gelen	II. İsaakios Angelos ve IV. Aleksios Angelos
Sonra gelen	I. Teodor Laskaris (İznik İmparatoru olarak)

Eş(leri)	Eudokia Angelina
Ölüm	Aralık 1205 Konstantinopolis

V. Aleksios Dukas Murzuphlus (Yunanca: Αλέξιος Ε' Δούκας) (ö. Aralık 1205 Konstantinopolis) Dördüncü Haçlı Seferi'inde Konstantinopolis'in Latin ve Venedik orduları tarafından kuşatılması sırasında Bizans İmparatorluğu imparatoru olmuştur.

İmparatorluğa yükselişi

İçinden birkac imparator çıkaran Dukas sülalesi mensubu bir asil idi. Ya alnının ortasında birleşen gür kaşları dolayısıyla ya da çok asık suratlı, somurtkan tavırları dolayısıyla herkesce kullanılan lakabı Murzuphlus idi. Saray bürokrasisi içinde, bir bakıma asıl olduğu için, hızla ilerlemişti ve Dördüncü Haçlı Seferi sırasında imparatora çok yakın olan ve imparatorun şahsî dairesine her zaman girebilme hakkı kazandiran protovestaius ünvanını taşımaktaydı. İki defa evlenmişti ama imparator III. Aleksios Angelos'un kızı olan Eudokia Angelina'nın sevgilisi olduğu herkesce bilinmakteydi. 1200'de Yannis Komnenos'un bir saray darbesi ile imparatorluğu ele alma komplosuna karıştığı için III. Aleksios Angelos tarafından hapise konulmuştu. Dördüncü Haçlı Seferi ordularının Venedik gemileri ile Konstantinopolis'e gelip Temmuz 1202'de Haclilarin ilk hücumu ile şehir Haliç surlarını ele gecirmelerinden sonraki Dördüncü Haçlı Seferi komutanlarının istekleri ile II. İsaakios Angelos'un ikinci defa tahta geçirilmesi ve Haçlılar ile birlikte gelen oğlu IV. Aleksios Angelos'un da iktidarı paylaşan ortak imparator olmuşlardı. Bunun üzerine Aleksios Dukas hapisten çıkarılmış ve saraydaki yüksek görevine tekrar getirilmişti.

1204'de II. İsaakios ve IV. Aleksios basşehrin dışında ordugahta bekleyen Latinler ve Venediklilere yapılan para ve askerî yardım vaadlerini karşılamaları için Haçlılar tarafından zorlanmaktaydılar ama eldeki imkânlar bu vaadleri karşılamaya yeterli gelmediği açığa çıkmıştı. Diğer taraftan Latin ve Venedikli Haçlılardan hiç hoşlanmıyan Konstantinopolis ahalisi şehrin savunması için gerekenin yapılmadığı ve Haçlılara yakın olmaları dolayısıyla imparatorlardan çok hoşnutsuzdu. Aleksios Dukas Haçlılar aleyhinde olan asillerin liderlerinden biri olarak ortaya çıkmış ve hatta Haçlılarla yapılan bazı kavgalara şahsen katılmıştı. Ocak 1204'de halk hoşnutsuzluğu bir halk hareketi ortaya çıkarıp büyük kalabalık gruplar oluşmuş, imparatorluk sarayı sarılmış, Ayasofya'yı dolduran ahali ve ileri gelenler yeni bir imparator adayı aramaya başlamışlardır. II. İsaakios ve IV. Alekios sarayda kendilerini muhafızlarıyla savunmaya almışlar ve sarayın yüksek memuru olan Aleksios Dukas'ı Haçlılardan yardım istemege yollamak istemişlerdi. Bu görevi yapmayan Aleksios Dukas, buna karşılık olarak bir grup yandaşı ile sarayın yan kapısına gelmiş; görevinin yetkilerini kullanarak imparator olan genç IV. Aleksios'un yatak odasına girmiş; isyancıların sarayı hemen ele geçirecekleri için imparatorun hemen kaçmasına yardım edeceğini bildirmiş; onu güya gizlemek niyetiyle genç imparatoru bir pelerine sararak saraydan çıkarıp yanda bekleyen yandaşlari ile birlikte hapishaneye götürüp bir hücreye koydurmuştur. Sonra da sarayın ana kapısına gidip dışarıda bekleyen halka imparator olduğunu ilan etmiştir.

Kısa imparatorluğu

Ayasofya'da toplanan halk ve basşehrin ileri gelenleri Nikolaos Kanabos'u imparator seçmelerine ragmen, V. Aleksios Dukas ismi ile imparator olan Aleksios Murzuphlus, önce entrika ile hapis ettirdiği IV. Aleksios Angelos'u (bir iki defa başarısız kalan zehirleme girişimden sonra) boğdurarak öldürtmüş; oğlunun ölmünü sarayda haber alan kör ve yaşlı II İsaakios Angelos ise ya üzüntüden, ya da korkudan bir beyin kanaması veya kalp krizi geçirip ölmüş ya da öldürülmüştür. Halk tarafından imparator seçilen Nikolaos Kanabos ise kendi isteğiyle Ayasofya'dan ayrılmamış ama V. Aleksios tarafından oradan çıkarılıp öldürtülmüştür.

Şubat 1204'de V. Aleksius Dukas Murzuphlus'a Ayasofya'da taç giydirilmiştir. Bu törenden sonra V. Aleksius kuşatma altındaki başşehirin savunmasını sağlamak üzere o zamana kadar görülmemiş bir liderlik kalitesi göstermeye başlamıştır. Latinlerle olan bütün müzakereler ve diğer ilişkiler kesilmiştir. Şehrin surlarının devamlı olarak savunması için her eli silah tutan Bizanslı seferber edilmiş ve surlarda ve kulelerde devamlı olarak nöbetle beklenme rotası ortaya çıkartılmıştır. Şehir surları, özellikle Haliç'e bakan surları yükseltilmis üzerlerine yuksek tahta perdeler çekilmiş ve önceki hücumda zayıf görülen surların bazı kısımları için çifte duvar yapılmaya başlanmıştır. Bizans ordusu, V. Aleksius'un şahsi komutası altında Haclilarin Galata'da bulunan ordugahına bir sürpriz hucumda yapılmış fakat bu başarılı sonuç vermemiştir.

Haçlılar istekleri yerine getirilmeyince ve müzakereler kesilince Konstantinopolis'i hücumla zaptedip kendilerine uygun bir imparatorluk kurup Bizans'in arazilerini paylaşma kararı almışlardır. Şehrin duvarlarına Latin ve Venediklilerin hücumu 9 Nisan 1204 Cuma günü başlamıştır. Bu hücumun odaklandığı sur kısmı, 9 ay önce Dük Enriko Dandolo ve Venediklilerin girip aldıkları sur ve kuleler olmuştu. Fakat buralardaki duvar ve kuleler yükseltildiği için Venedik gemilerinin direkleri arasında gerilen ağlar bir hücum platformu olmaktan çıkmış ve gemiler yükselen kulelerden Bizanslı mancınıklarının birer hedefi haline gelmişlerdir. O aksam Haçlılar geri çekilmek zorunda kalmışlardır. V. Aleksios sokaklardan atlı olarak dörtnala bir savunma mevkinden gelip diğerine giderek savunuculara verdiği mert ve azimli moralin bir uygun sonuç çıkardığı hissini yaratmıştır. Fakat Haçlılar da azimle iki gün sonra bir diğer hücuma başlamışlardır. Venedik gemileri çifter çifter bağlanıp daha geniş platformlar yaratılmış; uygun yönden esen poyraz rüzgarı ise gemileri duvarlara daha da yaklaştırılmasına elvermiş ve direklerarası platformlardaki hücumculara tahtadan koruyucu çatılar sağlanması ile Bizans savunucularının silahlarının etkisi çok azaltılmıştı. Çok sürmeden Haçlılar iki kuleyi ele geçirmeyi başarmışlar ve surlardaki bir giriş kapısını da açmışlar ve şehrin içine akıp sokak savaşına başlamışlardır. Sokaklarda yapılan savaşlar ta akşam ortalarına kadar sürmüştür. Bir grup Haçlı hücumcu bir karşı hücumu önlemek niyetiyle girdikleri sokaklarda yangın başlatmış ve bu yangın yayılarak bir tarihçinin dediğine göre Fransa Kırallığının en büyük üç sehrinde bulunan ev sayısından daha fazla binanın yanmasına neden olmuştur.^[1]

Konstantinopolis'den kaçış, Trakya'da direniş ve yakalanıp öldürülmesi

Bu sırada savunuculara komuta eden V. Aleksios Bizans durumunun savunulamıyacağını anlamış ve Haçlılara esir olmaktansa kaçmayı tercih etmiştir. 12 Nisan akşamı eski imparator III. Aleksios'un karısı Eurphrosyne ve kızı (V. Aleksios'un sevgilisi) Eudokia Angelina ile birlikte bir küçük tekne ile Haliç'in batısına gidip oradan karadan Trakya'ya kaçmıştır. Ertesi gün Konstantinopolis şehri Haçlılara teslim olmuş, böylece ta 306dan beri Konstantinopolis'den bir Bizans İmparatoru tarafından yapılan idare, 57 yıl Latin İmparatorluğu'na geçmiştir. Haçlılar bu tarihî şehri, tarihte hiç görülmedik şekilde, talana başlamışlardır.

V. Aleksios Dukas da Trakya'da Gümülcine yakınlarındaki (Mosynopolis)de bulunan eski imparator III. Aleksios Angelos'un Bizans arazilerini kendi aralarında bölüşen Latinlere karşı direnişine katılmıştır. Önce iki sabık Bizans İmparatorları arasındaki ilişkiler iyi olmuş III. Aleksios'un kızı Eudokia Angelina, IV. Aleksios Dukas ile evlenmiştir. Fakat Latin Haçlılar Trakya'daki Bizans rezistansına da hücum edip III. Aleksios'u Teselya'ya kaçmaya zorlamışlardır. III. Aleksios bu kaçıştan hemen önce çok kıskanç bir kararla Bizans tahtına tekrar geçmesini önlemek için damadı V. Aleksios Dukas'in gözlerini kör ettirmiştir.

Böylece Thierry de Loos komutanlığında ilerleyen bir Haçlı Latin ordusu Kasım 1204'de gözleri kör edilmiş olan V. Aleksios Dukas'ı esir almıştır. V. Aleksios Konstantinopolis'e getirilmiş ve Latinlerden kurulu bir komite tarafından meşru Bizans İmparatoru IV. Aleksios'a karşı ihanette bulunmakla suçlandırılarak ölüme mahkûm edilmiştir. Cezası Theodosius Sütun'unun^[2] tepesinden aşağı atılmak suretiyle infaz edilmiştir.

Dipnotlar

↑ Geoffroy de Villehardouin, La Conquete de Constantinople
↑ Şimdiki Beyazıd Meydanı yerinde Ordu Caddesi başlangıcında bulunan Tauri Forum'unda bulunan I. Theodisus Zafer Takı yanında bulunan ve üzerinde I. Theodosius'un zaferlerini heykellerle gösteren bir sütun

Ayrıca bakınız

Dördüncü Haçlı seferi

Dış kaynaklar

Ostrogorsky, Georg (çev. Fikret Işıltan), (1999 5. Baskı) Bizans Devleti Tarihi, Ankara: Türkiye Tarih Kurumu ISBN 975-16-0348-X (Orijinal 1. Baskı: 1940)
"Alexius V Dukas" maddesi Kazhdan, Alexander (ed) (1991) The Oxford Dictionary of Byzantium - 3 Cilt New York: Oxford University Press . ISBN 0-19-504652-8 (İngilizce)
Norwich, John Julius, (1991) Byzantium: The Decline and Fall, Londra:Penguin ISBN 0-14-011447-5, say.176-179 (İngilizce)
Jonathan Harris, (2006) Byzantium and the Crusades Londra:Hambledon and London ISBN 1-85285-501-0(İngilizce)
Philips, Jonathan (2004) The Fourth Crusade and the Sack of Constantinople Londra ve New York:Viking Adult ISBN 0-670-03350-2 (İngilizce)

Resmî unvanlar
Önce gelen: II. İsaakios Angelos ve IV. Aleksios Angelos	Bizans İmparatoru 5 Şubat 1204 – 12 Nisan 1204	Sonra gelen: I. Teodor Laskaris İznik İmparatorluğu İmparatoru

Batı Roma ve Bizans imparatorları

Principatus dönemi MÖ 27-MS 235	Augustus Tiberius Caligula Claudius Neron Galba Otho Vitellius Vespasian Titus Domitian Nerva Trajan Hadrianus Antoninus Pius Marcus Aurelius ile Lucius Verus Commodus Pertinax Didius Julianus Septimius Severus Caracalla Geta Macrinus ile Diadumenianus Elagabalus Alexander Severus

Üçüncü Yüzyıl Krizi 235-284	Maximinus I Thrax I. Gordian ve II. Gordian Pupienus ve Balbinus III. Gordian Arap Philip Decius ile Herennius Etruscus Hostilian Trebonianus Gallus ile Volusianus Aemilianus Valerianus Gallienus ile Saloninus II. Claudius Quintillus Aurelian Tacitus Florianus Probus Carus Carinus Numerian

Dominatus dönemi 284-395	Diocletianus Maximian Konstantius Chlorus Galerius II. Severus Maxentius II. Maximinus Daia Licinius ile Valerius Valens ve Martinianus Büyük Konstantin II. Konstantin Konstans II. Konstantius ile Vetranio Magnentius Julianus Jovian I. Valentinianus Valens Gratianus II. Valentinianus Magnus Maximus Eugenius I. Theodosius

Batı Roma İmparatorluğu 395-476	Honorius III. Konstantius Joannes III. Valentinianus Petronius Maximus Avitus Majorian Libius Severus Anthemius Olybrius Glycerius Julius Nepos Romulus Augustus

Bizans İmparatorluğu 395-1204	Arcadius II. Theodosius Pulcheria Markianos I. Leo II. Leo Zeno Basiliscus I. Anastasios I. Justin I. Justinianos II. Justin II. Tiberius Konstantin Mavrikios Phokas Heraclius III. Konstantin Heraklonas II. Konstans Mezezius IV. Konstantin ve II. Justinianos Leontios III. Tiberius Philippikos II. Anastasios III. Theodosios III. Leo İsauryalı V. Konstantin Artabasdos IV. Leo Hazar VI. Konstantin İrini I. Nikeforos Stavrakios I. Mihail Rangabe V. Leo Ermeni II. Mihail Theofilos III. Mihail I. Basileios VI. Leon Aleksandros VII. Konstantin I. Romanos II. Romanos II. Nikeforos I. İoannis Çimiskes II. Basileios VIII. Konstantin Zoe III. Romanos IV. Mihail Paflagonyalı V. Mihail IX. Konstantin Monomakos Teodora VI. Mihail I. İsaakios Komnenos X. Konstantin IV. Romanos Diogenes VII. Mihail III. Nikeforos Botaneiates I. Aleksios Komnenos II. İoannis Komnenos I. Manuil Komnenos II. Aleksios Komnenos I. Andronikos Komnenos II. İsaakios Angelos III. Aleksios Angelos IV. Aleksios Angelos Nikolaos Kanabos V. Aleksios Dukas

İznik İmparatorluğu 1204-1261	Konstantin Laskaris I. Teodor Laskaris III. İoannis Vatacis II. Teodor Laskaris IV. İoannis Laskaris

Bizans İmparatorluğu 1261-1453	VIII. Mihail Paleologos II. Andronikos Paleologos IX. Mihail Paleologos III. Andronikos Paleologos V. İoannis Paleologos VI. İoannis Kantakuzinos Mateos Kantakuzinos IV. Andronikos Paleologos VII. İoannis Paleologos V. Andronikos Paleologos II. Manuil Paleologos VIII. İoannis Paleologos XI. Konstantin Paleologos

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/8/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.