Clausula rebus sic stantibus
Clausula rebus sic stantibus, Latince "koşullar değişmediği sürece" anlamına gelen, antlaşmaların yapıldığı koşullarda köklü bir değişim olması durumunda uygulanmamasına imkan veren uluslararası hukuk ilkesidir. Türkçede emprevizyon nazariyesi olarak da anılır. Uluslararası hukuk sisteminin en önemli ilkelerinden olan pacta sunt servanda'ya (ahde vefa / sözünü tutma) istisnai bir durum oluşturur. Örneğin Türkiye, 1923 yılında imzalanan Lozan Boğazlar Sözleşmesi'nin günün şartlarına uymadığı gerekçesiyle, 1936 yılında Boğazlar için yeni bir rejim saptanmasını teminen bir uluslararası konferans çağrısı yapmıştır. Bu talep üzerine gerçekleştirilen Montrö Boğazlar Sözleşmesi uluslararası hukuk açısından rebus sic stantibus ilkesine dayandırılmıştır.[1][2]
Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi'nin 62. maddesine göre koşulların köklü değişimi ilkesine başvurulabilmesi için şu şartlar gereklidir:[3]
a) Değişiklik öncesi koşulların anlaşmanın ana gerekçesini oluşturması gerekmektedir.
b) Ortaya çıkan değişiklik tarafların yükümlülüklerini önemli ölçüde etkilemelidir.
Sözleşme bu durumlara iki istisna getirmiştir:
a) Sınır anlaşmalarına son vermek için bu ilkeden yararlanılamaz.
b) Koşulların değişmesine kendi yükümlülüklerini yerine getirmemek suretiyle neden olan taraf bu ilkeyi ileri süremez.
Kaynakça
- ↑ Doğru, Sami (2013). "Türk Boğazları'nın Hukukî Statüsü : Sevr ve Lozan’dan Montrö’ye Geçiş". Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15 (2): 153. http://hukuk.deu.edu.tr/dosyalar/dergiler/dergimiz-15-2/samidogdu.pdf. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
- ↑ "MONTREUX BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ". Trakya Üniversitesi. http://dspace.trakya.edu.tr/jspui/bitstream/1/786/1/KAZIM%20%C3%96KTEN.pdf. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.
- ↑ "Vienna Convention on the law of treaties". Birleşmiş Milletler. https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%201155/volume-1155-I-18232-English.pdf. Erişim tarihi: 25 Aralık 2016.