Yakub Bey

Yakub Bey, I. Yakub Bey olarak da bilinir, tam adı Yakub bin Ali Şir^[1][2] bin Muzaffereddin bin Alişîr (ö. 1341'den sonra), Germiyanoğulları Beyliği'nin kurucusu.

Babası Kerimüddin Ali Şir Bey ve dedesi Muzaffereddin bin Alişîr gibi Anadolu Selçukluları'nın hizmetinde bulundu. Babasının 1264'te öldürülmesinden sonra İlhanlıların baskısı üzerine batıya çekilerek merkezi Kütahya olan Germiyanoğulları Beyliği'ni kurdu (y. 1302). Önceleri Anadolu Selçukluları'na bağlı kalan Yakub Bey, daha sonra Selçuklu Sultanı Gıyasettin Mesut'un hükümdarlığını tanımayarak İlhanlılara bağlı kaldı. Zamanla tam bağımsızlığını elde etti ve komşu Türkmen beylerini egemenliği altına aldı. Germiyan hükümdarları ve hatta Anadolu Beyleri arasında en kuvvetli olanı, etrafındaki Anadolu Beyleri'ni bile kendisine celbeden ve bir kısmının başkanlığını üstlenerek himayesine alan bir zattı. Yakub Bey'in memleketinin başlıca şehirleri Ankara, Kütahya, Karahisar, Kula, Simav, Ladik, Birgi, Keles olup sınırları batıda Bizanslılar'a kadar devam ediyordu.^[3]

Yakub Bey, ilk zamanlarında daimi surette Bizanslılar ile çarpışmıştır. 1305'te Menderes Nehri kıyısındaki Tripolis'i baskınla elde ettikten sonra Alaşehir'i de şiddetli bir kuşatma altına almıştır. Bu vaziyette ve diğer Türk Beyleri'nin Bizans'a olan saldırılarına karşı memleketini müdafaa etmekten aciz olan Bizans İmparatoru II. Andronikos Paleologos yabancı memleketlerden Katalanlar'ı yardıma çağırmaya mecbur oldu.^[4] Katalan kuvvetleri Anadolu'ya geçtiler. Erdek bölgesinden başlayarak Türk kuvvetlerini çekilmeye mecbur ederek ilerlediler. Yolda Germiyan Hükümeti'nin eline geçmiş olan Angir (Kiliseköy) kasabasını geri aldılar.^[5] Katalan kumandanı Roger de Flor kuvvetleri hem ilerliyor hem de Germiyan Türkleri hakkında malumat alıyordu.

Alaşehir (Filadelfiya) Muharebesi

Yakub Bey Katalanların kendi üzerine gelmekte olduklarını haber alır almaz bir miktar kuvvet bırakmak suretiyle Alaşehir kuşatmasını hafifleterek ordusunun büyük bir bölümüyle düşmanın üzerine yürüdü. Yakub Bey'in ordusu kalabalık ve düzeni de mükemmeldi. Düşmanın üzerine gitmekteki maksadı iki kuvvet arasında kalmayarak düşmanı mağlup ettikten sonra Alaşehir'i almaktı. Yakub Bey Alaşehir'den 3–4 km ayrılır ayrılmaz Katalan kuvvetlerine tesadüf etti. Türk ordusu 8000 süvari ve 12000 piyadeden oluşuyordu. Türk Milleti'nin en güzide ve yiğit askerleri idiler.^[6] Yakub Bey'in kuvvetleri düşmana çok şiddetli hücum ettiler fakat Katalanlar'ın harp vaziyetleri müsait olup Germiyan askerleri açık vaziyette idi. Sabahtan öğle vaktine kadar devam eden harp Germiyan ordusunun geri çekilmesini icap ettirdi; Katalanlar Germiyan ordusunu Alaşehir'e doğru sürmeye başladılar. Şehir önünde gelir gelmez harp yeniden şiddetlendi. Her iki tarafta son derece gayret sarf ediyordu. Uzun müddet hangi tarafın kazanacağı belli olmadı, sonunda Germiyan ordusu mağlup oldu.^[7]

Germiyan ordusunun bozulması üzerine Alaşehir kuşatmasında bırakılmış olan Germiyan askerleri de kuşatmayı bırakarak çekildiler. Katalanlar, Germiyan ordusunun pusu kurmasından ve tekrar ortaya çıkmasından korkarak ihtiyatlı hareketle Alaşehir'e girdiler. Katalan kumandanı Roger de Flor Alaşehir'den sonra buraya yakın olan Kula'yı da Türklerin elinden aldı. Germiyan kuvvetleri daha evvel burayı tahliye ederek çekilmişlerdi.^[8]

Yakub Bey bu olaydan sonra yine faaliyete geçti. Bizanslılarla mücadeleye tekrar girişti. Alaşehir'i ya zapt etti veya haraca bağlayarak ilerledi.^[9]

Yakub Bey'in Ulu Ârif Çelebi ile tanışması

Yakub Bey kalabalık bir asker topluluğıyla Ladik (Denizli)'e gelerek Alâmeddin Pazarı sahhrasında çadırlı ordugâh kurmuş, orada tesadüfen bulunan Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin torunu Ulu Ârif Çelebi ile karşılaşmış ise de kendisini iyi tanımıyor olması sebebiyle bilmeyerek dervişlerin Kur'an okuyup vaaz ettikleri sırada beraberindekilerle meşgul olmuş ve Ulu Ârif Çelebi'ye karşı ilgisiz davranmıştır. Ârif Çelebi bu halden sıkılarak meclisi terk etmiş ve bu sırada çıkan şiddetli bir fırtına Ulu Ârif Çelebi'nin kerametine yorumlanmış; Yakub Bey de emirlerinden bazılarını özür dileme maksadıyla Ulu Ârif Çelebi'ye gönderdiği halde Çelebi geri dönmemiştir. Nihayet Yakub Bey'in kendi subaşısı Aydın oğlunun damadı Sadeddin Mübârek Kâbız'ı Çelebi'ye göndermiş ve Çelebi'de özrünü kabul ederek barışmışlar, neticesinde Yakub Bey gerek Ulu Ârif Çelebi'ye ve gerek müritlerine bir hayli hediye ve paralar verip birlikte Kütahya'ya dönmüşlerdir.^[10] Yakub Bey Kütahya'ya geldikten sonra kızını kucağına alarak Ulu Ârif Çelebi'nin ziyaretine giderek kendisine ikram eyledikten sonra Çelebi'ye mürit olmuştur.^[11]

1340 ve sonrası

Yakub Bey'in hükümeti 1340 senesinden sonraya kadar devam etmiştir. Yakub Bey'in 1340 senesinde Mısır'la yazışmaları vardır.^[12] 1341 senesinde Bizans İmparatoru V. Yoannis Paleologos'un ilk zamanlarında başvekili Kantakuzen Dimetoka'da iken Mora'dan bir takım delegeler gelip oralarda yerleşen batı imparatorlarına tabi olan Latinler'den şikayet ile kendilerinin Bizans idaresine geçmek istediklerini söylediler. Kantakuzen bunlara, ilkbaharda Mora'ya geleceğini vadettiği sırada şu sözleri söylemiştir: "Orayı fethettikten sonra Türkler üzerine yürürüz. Ben zaten onlardan bazıları ile gizlice anlaştım. Kütahya emiri Alişîr asker ile beraber ordumuza iltihak edecektir. Bu suretle yüzde yüz muvaffak olacağız" ^[13]

Kudretli ve nüfuzlu bir hükümdar olan Yakub Bey 80 seneden fazla yaşamış ve yarım asır kadar devletin başında bulunmuştur.^[14] Yakub Bey'in "Çelebi-i Âzam" ve "Sultan-ül Germiyaniyye" gibi devlet ünvanları olduğu bilinir.^[15] Hangi tarihte vefat ettiği ve nereye defnedildiği bilinmemektedir.

Yakub Bey'in kuvvet ve azameti

Yakub Bey, fermanına itaat edilen bir emirdi, diğer Türk emirleri ondan korkarlar ve çağrıldıklarında gitmek için her fedakarlığı yaparlardı. Adamakıllı binici ve vurucu 40,000 süvarisi vardı.^[16] Bunun iki mislinden ziyade askeri, hatta seferberlik halinde 200,000 mükemmel ve donanımlı süvari ve piyade askeri, bunların harp elbise ve levazımından başka mücevherli; kırmızı atlaslı süslü elbisleri bulunmaktaydı. Rum atları içinde en ileri gelenler Germiyan atları olup, bunların şecereleri tutulurdu.^[17]

Bizans'tan Germiyan hükümdarına her sene 100,000 İstanbul altını ve kıymetli hediyeler de gelirdi.^[18] Bu hükümdar her vakit teçhizatı mükemmel olan askerlerine talim ettirir ve resmi geçit yaptırır, muharebe mevki ve planlarını evvelden hazırlar, müdafaa ve saldırıya göre vaziyet alırdı. Askerleri cesur ve savaşçıydı.

Yakub Bey'in büyük hükümdarlar gibi vezirleri, emirleri, kadıları, erbâbı kalemi, mabeyn erkânı, birçok konağı, törenleri, gösterişi, görkemi ve bütün saltanat gereği lazım olan şeyleri vardı.^[19] Hükümdarın elinde Gümüş Şar isminde bir şehir vardı ve burası çok zengin gümüş madenlerine sahipti.^[20]

Menteşeoğulları, Germiyanoğulları'ndan çekinirler, onlarla hoş geçinmek isterler, diğer emirlerin hiç birine ehemmiyet vermezlerdi. Germiyanoğulları'nın, Anadolu Beylikleri'nin kuruluşundan itibaren tüm Türkler üzeride pek çok iyiliği olmuştur.^[21] Selçuklular'ın dağılışında bağımsız kalan Anadolu Beyleri, Germiyan emirlerinin hakimiyetini tanımış, hükümdarına bir sultan gibi muamele ve itaat ile vergi vermişlerdir.^[22]

Kaynakça