Tekke
Tekke (Arapça: تكيه, tekye) Tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve tören yaptıkları yer, dergâh gibi yapılardır. Devlet-i Âliye-yi Osmâniyye döneminde tekke anlamında dergâh, âsitane sözcükleri kullanılmıştır. Bazı tarikatlarda hankâh ve âsitane yalnızca merkez tekkeye denir.
Tekke yapılarının büyüklüğü tarikatlara göre değişir. Tek bir mekândan oluşan tekkelerin yanı sıra, geniş alana yayılmış birçok yapıyı barındıran külliye görünümlü tekkeler de vardır. Tekkelerin tek bir mekândan oluşanları genellikle tarikata bağlı kişilerin haftanın belirli günlerinde bir araya geldikleri, tarikata özgü törenleri düzenledikleri yapılardır. Birden çok mekândan oluşanlarda ise tarikat etkinliği daha geniş ve süreklidir. Böyle tekkelerde, genellikle şeyhin ailesiyle orturduğu ayrı bir yapı, dervişlerin sürekli ya da geçici olarak barındıkları yapılar, aşevi, çamaşırhane, hamam gibi yerler ve tarikata bağlı kişilerin toplanıp ayin, sohbet ya da zikir denilen törenlerini düzenledikleri ayrı bir mekân bulunur. Merkez tekkeler doğal olarak daha çok mekândan oluşur. Örneğin Bektaşi tarikatının merkezi olan, Nevşehir'e bağlı Hacıbektaş ilçesindeki Hacı Bektaş Veli Dergâhı üç avluya açılan bir yapılar topluluğu biçimindedir. Bu yapıların başlıcaları Hacı Bektaş Veli Türbesi, Balım Sultan Türbesi, aşevi, kilerevi, mihmanevi, çamaşırhane, hamam, meydan, muhabbet divanı ve mescittir. Eskiden var olduğu bilinen erzakevi ile ekmekevi yıkılmıştır. Mevlevi tarikatının merkezi olan Konya'daki Mevlana Dergâhı da Mevlana Türbesi, semahane, mescit, mutfak, derviş hücreleri ile dede ve çelebi dairelerinden oluşur. Tekkeler içinde tarikat büyüklerinin gömüldüğü türbeler, tekke bahçesinde de daha çok dervişlerin gömüldüğü, hazire adı verilen küçük mezarlıklar bulunur.
Türkiye'de 1925'te çıkarılan bir yasayla tekkeler kapatılmış, tarikat etkinlikleri de yasaklanmıştır. Sonradan bazı tekke yapıları müze olarak ziyarete açılmıştır.
Önemli Tekkeler
- Abdal Musa Tekkesi (Elmalı - Antalya)
- Aziz Mahmud Hüdai Tekkesi (Üsküdar)
- Bedevi Tekkesi (Beylerbeyi)
- Blagaj Tekkesi, (Bosna-Hersek)
- Cerrahi Tekkesi (Karagümrük)
- Emir Şeyh Yakup Tekkesi (Reşadiye - Tokat)
- Giresunlu Tekkesi (Sütlüce)
- Hacı Bektaş-ı Veli Tekkesi. Üsküdar Paşalimanı'nda Abdurrahman Ağa Camii yanında idi.
- Hacı Bektaş-ı Veli (Nevşehir)
- Hubyar Sultan Tekkesi Almus (Tokat)
- Hüsameddin Uşşaki Tekkesi (Kasımpaşa)
- Kadirhane (Tophane)
- Karabaş-ı Veli Tekkesi (Bursa)
- Karacaahmet Tekkesi (Üsküdar)
- Kartalbaba Tekkesi (Üsküdar)
- Kaşgari Tekkesi (Eyüp)
- Keçceci Baba Tekkesi (Tokat)
- Kul Hümmet (Tokat)
- Mevlevihaneler (Galata, Yenikapı, Kasımpaşa, Beşiktaş ve Üsküdar)
- Nurbaba Tekkesi (Kısıklı - Üsküdar)
- Piri Baba Tekkesi (Merzifon)
- Şahkulu Sultan Tekkesi (Kadıköy)
- Sümbül Efendi Tekkesi (Kocamustafapaşa)
- Yahya Efendi Tekkesi (Beşiktaş)
Referanslar
- Türk Tasavvuf Tarihi Araştırmaları "Tarikatlar, Tekkeler, Şeyhler", Mustafa Kara, Dergah Yayınları (2005)
- Tekkeler ve Zaviyeler, Mustafa Kara, Dergah Yayınları (1999)
- Din Hayat Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler, Mustafa Kara, Dergah Yayınları (1990)
Dış bağlantılar
- Ney Taksimleri Ünlü Neyzenler Türk Tasavvuf Musikisi Gitar Tambur
- 17. yüzyıl Türk Musikisi
- Yunus Emre ilahileri
- Sufi Gelenek ve Yaşam
- Semazen.net
| |||||||||||||||||