Sukhoi Su-34

Su-34
Sukhoi Su-34
Türü	Avcı-bombardıman
Ulusal köken	Sovyetler Birliği
Üretici	Sukhoi
İlk uçuş	13 Nisan 1990
Hizmete giriş	20 Mart 2014
Durumu	Etkin hizmette
Ana kullanıcı	Rus Hava Kuvvetleri
Üretim aralığı	2006-günümüz
Üretim sayısı	93 (Ocak 2016 itibari ile)
Birim maliyeti	36 milyon ABD Doları
Gelişimi	Su-27

Sukhoi Su-34 (Rusça: Сухой Су-34) (ihracat adı: Su 32, NATO rapor adı : Fullback), Rus yapımı çift kişilik avcı-borbardıman uçağı. Sukhoi Su-24’lerin yerini alması düşünülmektedir.^[1]Su-27 Flanker esas alınarak geliştirilen bu uçak, gece ve gündüz, yer ve hava hedeflerine nükleer silahlar da dahil olmak üzere yüksek hassasiyetli saldırılarda kullanılması amacıyla geliştirilmiştir.

Geliştirilme Süreci

Proje Geçmişi ve Testler

Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından Baltık Hava Polisliği sırasında önleme yapılan bir SU-34

Yaşanan bazı belirsizlikler projesinin başlamasını geciktirdi.^[2] İleri-geri hareketli kanat yapısına sahip Su-24’lerin yerine daha farklı ve karmaşık görevlerde kullanılmak üzere 1980’lerin ortalarından itibaren geliştirilmesine başlandı. Uçağın yapım sürecinde manevra, menzil ve faydalı yük taşımada daha iyi olan Su-27’lerin esas alınması kararlaştırıldı.^[3] Gerçekte ise esas alınan uçak Sukhoi Su-237K’nın eğitim modeli olan T10KM-2’ydi. Kurum içinde T-10V olarak bilinen geliştirme süreci, Sovyetlerin dağılma sürecinde yaşanan politik kargaşa sonucu uçak gemisi projesiyle aynı akıbeti paylaşarak rafa kaldırıldı.^[2][3]

1990 yılı Ağustos ayında TASS(Sovyetler Birliği Telgraf Ajansı), Tbilisi uçak gemisine yaklaşmakta olan bir uçağı fotoğrafladı.^[2][3] Sonraları bu uçak, Batı istihbarat servisleri tarafından yanlışlıkla, ilk uçuşu Anatoliy Ivanov tarafından 13 Ağustos 1990’da yapılan Su-27KU olarak servis edildi.^[4] Su-27UB’den esinlenilerek dizayn edilmiş yeni burnu ve önceki SU-27’lerin iniş takımı ile SU-27IB’nin prototipiydi.^[5] Uçağın gelişim süreci her ne kadar donanma için üretilmesi düşünülen çift koltuklu SU-27KUB eğitim uçağının gelişim süreciyle parallellik taşısa da, iki uçağın birbiriyle pek de bir ilişkisi yoktu.^[6] Uçuş testleri 1990’dan 1991 yılına kadar devam etti.^[3]

1992 yılında Su-27IB, MosAeroshow(sonraları MAKS Airshow olarak yeniden adlandırıldı)’da II-78 uçağı ile havadan yakıt ikmali yapan uçuşu ve akrobatik gösterisiyle tanıtıldı. Uçağın resmi anlamda ortaya çıkışı ise 13 Şubat 1992’de Rusya Eski Devlet Başkanı Boris Yeltsin ve CIS(Commonwealth of Independent States-Bağımsız Devletler Topluluğu) liderlerinin Machulishi’da düzenledikleri bir zirvede gerçekleşti. Ertesi yıl Su-27IB MAKS Airshow’da tekrardan sergilendi.^[4]

Diğer prototip ve üretim öncesi ilk uçak, T10V-2, ilk uçuşunu 18 Aralık 1993’te Igor Votintsev ve Yevgeniy Revonov’un kontrolünde yaptı.^[4] Su-24’ün de üretiminin yapıldığı Novosibirsk’te imal edilen bu uçak, orijinal prototipinden yeniden tasarlanmış kuyruk dikmeleri, sıralı teker iniş takımı ile daha uzun burnu ve geri tehlikeleri uyaran radarıyla gözle görülebilir derecede farklıydı.^[2] Standart versiyonda üretilen ilk uçak, ilk uçuşunu 28 Aralık 1994’te yaptı.^[2] Uçağa Leninets OKB-designed V004 radarı ile uyumlu hale getirilmiş atış kontrol sistemi de monte edildi.^[2] Su-34’te belirleyici olan bu sistem önceki versiyonlarından farklıydı.^[4] 1995 yılında düzenlenen Paris Air Show’da ise Su-34’ün farklı versiyonu Su-32FN uçağın potansiyel kıyı görevlerinde de kullanılabileceğini göstermesi amacıyla sergilendi. Sukhoi Su-34’ü Su-32MF olarak da tanıttı.

Üretimi

Başlangıçta uçağın sadece birkaç adet prototipi üretildi. 2006 yılı Mart ayında ise Rusya Savunma Bakanı Sergei Ivanov yıl içerisinde teslim alınmak şartıyla hükümetin 2 adet Su-34 satın aldığını açıkladı. Halihazırda modernize edilen 300 adet Su-24’ün^[7] yerini alması maksadıyla 2015’e kadar toplam 200 adet Su-34’ün alınması planlandı.^[8] Ivanov, uçağın kritik parametreler açısından oldukça üstün olması nedeniyle, eski Su-24’lerin yerine bu uçaktan daha az sayıda alınacağını söyledi.

Aralık 2006’da ise Ivanov 2020’e kadar yaklaşık 200 adet Su-34’ün hizmete girmiş olacağını söyledi.^[9] Hava Kuvvetleri Komutanı Vladimir Mikhaylov’da 6 Mart 2007’de aynısını söyledi.^[10] Su-34’lerin ikisi 2006-2007 arasında, üç adedi de 2009’un sonlarına doğru teslim edildi. Sukhoi, 9 Ocak 2008’de Su-34 üretimi için tam kapasite çalışmaya başladıklarını açıkladı. O tarihte Rusya 2010’un sonlarına doğru operasyonel olarak kullanabileceği 24 adet Su-34’ü teslim almayı planlıyordu.^[7][8]

Rusya Hava Kuvvetleri, dört Su-34’ten oluşan diğer partiyi 28 Aralık 2010’da teslim alırken, 70 adetini de 2015’e doğru teslim almayı planlıyordu.^[11] Askeri kaynaklar, Hava Kuvvetlerinin kabul testlerini 2011 Eylül’ünde tamamladığını duyurdu.^[12] Avcı birlikleri ilk olarak 2011’de 6 adet Su-34’ü teslim aldı.^[13]

Teslimatlar, 2008’deki 32 uçağı ve 2012’de de 92 uçağı içeren sözleşmeler çerçevesinde, 2020’e kadar toplam 124 adet Su-34 teslimatını öngörüyordu.^[14] Aralık 2012’de Sukhoi’nin 2012 yılında yapılan sözleşme çerçevesinde 5 adet Su-34’ü daha teslim ettiği açıklandı.^[15] 2013 yılı Ocak ayında ise 5 uçaktan oluşan bir parti, üretim üssü Novosibirsk’den Voronezh’e uçurularak teslim edildi.^[16] 6 Mayıs 2013’te ise 2013 dağıtım planlaması kapsamındaki ilk Su-34 teslim edildi.^[17]

9 Temmuz 2013’te ise Novosibirsk Uçak Fabrikasında düzenlenen resmi bir kabul töreniyle 3 adet Su-34 daha Rusya Hava Kuvvetlerine teslim edildi. Su-34’lerin üçü de Rus Hava Kuvvetlerinin yeni kamuflajını gösterir şekilde üst kısımları siyah, alt kısımları mavi, burun kısımları beyazdı ve üzerlerinde yeni logolarını taşıyorlardı.^[18] 2013 yılı sonu itibariyle, Sukhoi 2008 anlaşması kapsamındaki teslimatları bitirmiş ve 2012 sözleşmesindeki uçak teslimatlarına başlamıştı.^[19]

2013 yılı Ağustos ayında ise Sukhoi, Kazan merkezli Radiopribor şirketiyle karşıdaki uçağın dost veya düşman ülke uçağı olduğunu gösteren “friend or foe” sisteminden 184 adet almak için anlaşma imzaladı. Sistemin 2020 yılına kadar teslim alınması planlanıyor.^[20]

Dizaynı

Uçağın kanat yapısı, kuyruğu ve motor kapakları çoğunlukla Su-27/Su-30 ile, manevra kabiliyetini artırıp sürüklenmeyi azaltan burun kanatçıkları ise Su-30MKI/Su-33/Su-27M/35 ile aynıydı. Her iki pilotun da yan yana oturmasını sağlayan kokpit kısmı ile uçağın ön kısmı yeniden dizayn edildi. Motor olarak da, Su-27SM’ler de kullanılan ve tam yüklü ağırlıktaki maksimum hızda Mach 1.8+’nın altında hız üretebilen AL-31FM1 motoru kullanıldı.^[21]

Su-34, kuyruktaki kanatları, burun kısmında yer alan ve sürüklenmeyi azaltan burun kanatçıkları ve ana kanatları ile birlikte toplam üç kanat kesitine sahiptir. Yanı sıra, Rusya’nın yeni nesil yüksek hassasiyetli silahlarını da içeren 12,000 kg. (26,455 lb.)’lik faydalı yükü taşıyabileceği 12 adet yükleme noktası da mevcut. Su-27/Su-30'larda kullanılan 30 mm’lik GSh-30-1 topu bu uçakta da bulunuyor.^[22]

Su-34’lerin ayırt edici en büyük özelliği ise pek rastlanılmayacak derece de geniş olan uçuş konsolu. Dizayn çalışmaları esnasında uçuş personelinin konforu için oldukça zaman harcandı. Oldukça geniş olan kabinin sağ tarafında pilot, sol tarafındaki NPP Zvezda K-36dm fırlatma koltuğunda ise silah operatörü oturuyor. Pilotların yan yana oturduğu kokpitin en büyük avantajı aynı uçuş ekipmanının her bir pilot için ayrı ayrı konmasına gereksinim bırakmaması. Yine uzun mesafeli görevlerde konfor ön plana çıktığından, uçaktaki basınçlandırma sistemi it dalaşı ve acil durumlarda kullanılan oksijen maskelerinin 10,000 metre (32,800 ft) yüksekliğe kadar kullanılmasına gerek bırakmıyor.^[23] Uçuş personelinin uzun görevler esnasında hareket edebilecekleri, ayakta durabilecekleri kadar yeterli alada mevcut.^[24][25] Koltuklar arasındaki mesafenin genişliği, gerekli durumlarda pilotların koridora doğru uzanmalarına da imkan sağlıyor.^[23] Koltukların arka kısmında ise mutfak ve tuvalet yer alıyor.^[23][24]

Operasyonel Tarihi

Lazkiye Hava Üssü'ndeki bir SU-34

Avrupadaki Rus üslerinde bulunan Su-34 ve Su-24’lerin, 2010 yılı Temmuz ayında havada yakıt ikmali gerektiren bir uçuşla 6,000 km. uzaklıktaki Pasifik kıyılarına taşınması esnasında, Su-34’lerin uzun menzil uçuş yeteneği de görülmüş oldu. Uçuş esnasında Su-24’ler 3 kez yakıt ikmali yaparken, Su-34’lerde sadece 2 ikmale gerek duyuldu.^[26]

Su-34’lerin 2008’deki Güney Osetya Savaşında kullanıldığı da söylenenler arasında.^[27]

Bir Rus SU-24 savaş uçağının Türkiye-Suriye sınırında sınır ihlali sebebiyle Türk F-16 savaş uçakları tarafından 24 Kasım 2015'te düşürülmesi üzerine çıkan krizin ardından ;30 Kasım 2015 tarihinde Rus Savunma Bakanlığı tarafından SU34 lerin Suriye de görevlendirildiği açıklandı.

Ayrıca 29 Ocak 2016 tarihinde bu sefer bir Rus Su-34 uçağı Türk hava sahasını ihlal etmiş, bunun üzerine Türk Hava Kuvvetleri turuncu alarm seviyesine geçmiş ve Güneydoğu'daki hava üslerine takviye yapmıştır.

Kullanıcılar

Rus Hava Kuvvetleri'nin yeni kamuflajıyla görüntülenen bir Su-34

 Rusya

Rus Hava Kuvvetleri – 85 uçak ^{[28][29][30] [31]}

• Lipetsk Hava Üssü - 12^[32]
• Voronej Malshevo Hava Üssü - 24
• Morozovsk Hava Üssü - 36
• Akhtubinsk Hava Üssü - 6
• Lazkiye Hava Üssü, Suriye – 12^[33]

Özellikleri

Genel Karakteristikleri

• Uçuş personeli: 2
• Uzunluk: 23.34 m (72 ft 2 in)
• Kanat genişliği: 14.7 m (48 ft 3 in)
• Yükseklik: 6.09 m (19 ft 5 in)
• Kanat Alanı: 62.04 m² (667.8 ft)
• Boş ağırlık: 22,500 kg (49,608 lb)
• Yüklü ağırlık: 39,000 kg (85,980 lb)
• Faydalı yük: 12,000 kg (26,455 lb)
• Azami Kalkış ağırlığı: 45,100 kg (99,425 lb)
• Güç kaynağı: 2 × Lyulka AL-31FM1 turbofan motor, her birinde 13,500 kgf (132 kN, 29,762 lbf) gücünde artyakıcı.^[34]
• Gövde içi yakıt kapasitesi: 12,100 kg (15,400 lb)

Performans

• Maksimum hız:
  • Seyir Yüksekliğinde: Mach 1.8+ (~2,000 km/h, 1,200 mph)
  • Deniz Seviyesinde: Mach 1.2 (1,400 km/h, 870 mph)
• Menzil: 1,100 km (680 mil) düşük yükseklikte
• Hizmet yarıçapı: 1,000+ km ()
• Seyir menzili: 4,000 km (2,490 mi)
• Hizmet tavansı: 15,000 m (49,200 ft)
• İtki gücü/Ağırlık: 0.68

Cephane

• Silahlar: 1× 30 mm GSh-30-1 (9A-4071K) top, 150 mermi
• Yükleme noktaları: 12 adet kanat ve gövde altında 12,000 kg. faydalı yük taşıyabilecek yükleme noktaları

Roketler

• S-8, S-13, S-25 roket kapsülü

Füzeler

• R-27 havadan havaya füze
• R-73 havadan havaya füze
• R-77 havadan havaya füze
• Kh-29L/T (AS-14) havadan yere füze
• Kh-38 yeni nesil havadan yere 40 km. menzilli füze
• Kh-25MT/ML/MP (AS-10) havadan yere füze
• Kh-59M (AS-18) havadan yere füze
• Kh-58 (AS-11) nükleer füze
• Kh-31 (AS-17) nükleer ve gemisavar füze
• Kh-35 (AS-20) gemi savar füze
• Kh-65SE ya da Kh-SD seyrüsefer füzesi füze
• Kh-41 ya da Yakhont gemisavar füze

Bombalar

KAB-500S GLONASS güdümlü bombaları SU-34 üzerine yerleştirilirken (Lazkiye Hava Üssü,Suriye)

• KAB-500L/KAB-500KR ya da KAsB-1500L/KR güdümlü bombalar
• OFAB-250-270, OFAB-100-120, FAB-500T, BETAB-500SHP, P-50T, ODAB-500PM güdümsüz bombalar, RBK-500 ve SPBE-D misket bombası, nükleer bomba

Diğer

• 3,000 litrelik PTB-3000 ek yakıt tankı, EW ve keşif kapsülleri

İlgili İçerik

Benzer tasarım ve gelişimdeki uçaklar

• Sukhoi Su-27
• Sukhoi Su-30
• Sukhoi Su-33
• Sukhoi Su-35

Benzer rolde, dönemde ve yetenekte olan uçaklar

• Panavia Tornado
• McDonnell Douglas F/A-18 Hornet
• McDonnell Douglas F-15 Eagle

Kaynakça

Notlar

Bibliografi

Dış bağlantılar

• Official Sukhoi Su-32 (Su-34) webpage
• Russian Su-34 web page
• Su-34 page on MILAVIA.net
• Su-34 on Airforce Technology
• Su-34 page on aerospaceweb.org
• Su-34/32FN Long range fighter-bomber
• Su-34 Fullback on Globalaircraft.org
• Sukhoi Su-34 Fullback: Russia's New Heavy Strike Fighter
• Russia gets first new fighters for 15 years as Sukhoi Su-34 debuts – 4 January 2007, Flight Global.
• Russian Air Force to adopt Su-34 "flying tank". INFOgraphics
• Su-34/Su-32FN bomber family