Proterozoik Devir

Proterozoik Devir, Kambriyen öncesi dönemde oluşan kayaç katmanlarının daha üstte yer alan bölümüdür. Kambriyen öncesi devirin son alt bölümüdür.

Kıtaların güney yarım kürede bir araya gelmesiyle, dev kıta Rodinia oluşmuştur. Arkeyan devri boyunca okyanuslara salınan oksijen, artık serbest halde okyanuslarda ve atmosferde etkin bir büyüklüğe ulaşmıştır. Bu Arkeyan okyanuslarının çekirdeksiz -prokaryotik- canlıları için bir felaket oldu. Bildiğimiz bu ilk, belki de tüm zamanların en büyük çevresel felaketi Arkeyan canlılarının büyük bir kısmını yok etti. Arkealar azalıp, oksijensiz ortamlara çekilmek zorunda kalırken, bakteriler üstünlüğü ele geçirdi. Oksijenin artması ve canlılarca kullanılmaya başlamasıyla, ilk çekirdekli -ökaryotik- canlılar ortaya çıktı. Proterozoikin sonlarına doğru ilk çok hücreli canlılar -ağırlıklı olarak algler- ortaya çıktı.

Proterozoik boyunca birkaç kez yeryüzünün gördüğü en büyük buzul çağları yaşandı. "Kartopu dünya" olarak adlandırılan bu buzul çağıda, yeryüzünün tamamı birkaç kilometre kalınlığında bir buz tabakasıyla kaplandı. Sonuncu buz çağının son bulmasının ardından ilk yumuşak dokulu çok hücreli canlılar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunlar, bugünkü denizanaları ve süngerleri andıran canlılardı. "Edikara Faunası” olarak bilinen bu ilk hayvansal yapıların yer aldığı fosil yatakları oldukça geniş bir alana yayılmışlardı.

Yaşam, halen denizlerde yayılmaktadır, karalara çıkış için daha uzun bir dönemin geçmesi gerekecektir.

Önce gelen Proterozoik Devir	542 myö - Fanerozoik Devir - günümüz
	542 myö - Paleozoik - 251 myö						251 myö - Mezozoik - 65 myö			65 myö - Senozoik - günümüz
	Kambriyen	Ordovisyen	Silüryen	Devoniyen	Karbonifer	Permiyen	Trias	Jura	Kretase	Paleosen	Neojen	Kuvaterner

Jeolojik devirler

Kambriyen öncesi (4.570 myö - 542 myö)

myö = milyon yıl önce

Hadean
(4.570 myö - 4.000 myö)

Arkeyan
(4000 myö - 2500 myö)

Eoarchean (4.000 – 3.600 myö) → Paleoarchean (3.600 – 3.200 myö) → Mesoarchean (3.200 – 2.800 myö) → Neoarchean (2.800 – 2.500 myö)

Proterozoik
(2500 - 542 myö)

Paleoproterozoic (2.500 – 1.600 myö)	Siderian (2.500 – 2.300 myö) → Rhyacian (2.300 – 2.050 myö) → Orosirian (2.050 – 1.800 myö) → Statherian (1.800 – 1.600 myö)

Mesoproterozoic (1.600 – 1.000 myö)	Calymmian (1.6 – 1.4 myö) → Ectasian (1.400 – 1.200 myö) → Stenian (1.200 – 1.000 myö)

Neoproterozoic (1.000 – 542 myö)	Tonian (1.000 – 850 myö) → Cryogenian (850 – 635 myö) → Ediacaran (635 – 542 myö)

Fanerozoik Devir (542 myö - günümüz)

myö = milyon yıl önce - byö = bin yıl önce

Paleozoik(542 – 251 myö)

Kambriyen (542 - 488.3 myö)

Terreneuvian (542 – 521 myö)	Fortunian (542 – 528 myö) · Age 2* (528 – 521 myö)

Epoch 2* (521 – 510 myö)	Age 3* (521 – 515 myö) · Age 4* (515 – 510 myö)

Epoch 3* (510 – 499 myö)	Age 5* (510 – 506.5 myö) · Drumian (506.5 – 503 myö) · Guzhangian (503 – 499 myö)

Furongian (499 – 488.3 myö)	Paibian (499 – 496 myö) · Age 9* (496 – 492 myö) · Age 10* (492 – 488.3 myö)

Ordovisyen (488.3 – 443.7 myö)

Erken Ordovisiyen (488,3-471,8 myö)	Tremadocian (488,3-478,6 myö) · Floian (478,6-471,8 myö)

Orta Ordovisiyen (471,8-460,9 myö)	Dapingian (471,8-468,1 myö) · Dariviliyen (468,1-460,9 myö)

Geç Ordovisiyen (460,9-443,7 myö)	Sandbian (460,9-455,8 myö) · Katian (455,8-445,6 myö) · Hirnantian (445,6-443,7 myö)

Silüryen (443.7 – 416 myö)

Llandovery (443,7-428,2 myö)	Rhuddanian (443,7-439 myö) · Aeroniyen (439-436 myö) · Telychian (436-428,2 myö)

Wenlock (428,2-422,9 myö)	Sheinwoodian (428,2-426,2 myö) · Homeriyen (426,2-422,9 myö)

Ludlow (422,9-418,7 myö)	Gorstiyen (422,9-421,3 myö) · Ludfordian (421,3-418,7 myö)

Pridoli (418,7-416 myö)	-

Devoniyen (416 – 359.2 myö)

Erken Devoniyen (416-397,5 myö)	Lochkovian (416-411,2 myö) · Pragian (411,2-407 myö) · Emsiyen (407-397,5 myö)

Orta Devoniyen (397,5-385,3 myö)	Ayfeliyen (397,5-391,8 myö) · Eyfeliyen (391,8-385,3 myö)

Geç Devoniyen (385,3-359,2 myö)	Frasniyen (385,3-374,5 myö) · Fameniyen (374,5-359,2 myö)

Karbonifer (359.2 – 299 myö)

Mississippian (359.2 – 318.1 myö)	Tournaisian / Early Mississippian (359.2 – 345.3 myö) · Viséan / Middle Mississippian (345.3 – 328.3 myö) · Serpukhovian / Late Mississippian (328.3 – 318.1 myö)

Pennsylvanian (318.1 – 299 myö)	Bashkirian / Early Pennsylvanian (318.1 – 311.7 myö) · Moscovian / Middle Pennsylvanian (311.7 – 307.2 myö) · Late Pennsylvanian (307.2 – 299 myö): Kasimovian (307.2 – 303.4 myö) · Gzhelian (303.4 – 299 myö)

Permiyen (299 – 251 myö)

Cisuralian (299-270,6 myö)	Asselian (299-294,6 myö) · Sakmarian (294,6-284,4 myö) · Artinskiyen (284,4-275,6 myö) · Kuguriyen (275,6-270,6 myö)

Guadalupiyen (270,6-260,4 myö)	Roadian (270,6-268 myö) · Wordian (268-265,8 myö) · Capitanian (265,8-260,4 myö)

Lopingian (260,4-251 myö)	Wuchiapingian (260,4-253,8 myö) · Changhsingian (253,8-251 myö)

Mezozoik (251 – 65.5 myö)

Trias (251 – 199.6 myö)

Erken Triyas (251-245,9 myö)	Induan (251-249,5 myö) · Olenekian (249,5-245,9 myö)

Orta Triyas (245,9-228,7 myö)	Anisiyen (245,9-237 myö) · Ladiniyen (237-228,7 myö)

Geç Triyas (228,7-199,6 myö)	Karniyen (228,7-216,5 myö) · Noriyen (216,5-203,6 myö) · Resiyen (203,6-199,6 myö)

Jura (199.6 – 145.5 myö)

Erken Jura (199,6-175,6 myö)	Hetangiyen (199,6-196,5 myö) · Sinemuriyen'e (196,5-189,6 myö) · Pliyensbahiyen (189,6-183 myö) · Toarcian (183-175,6 myö)

Orta Jura (175,6-161,2 myö)	Aaleniyen (175,6-171,6 myö) · Bajosiyen (171,6-167,7 myö) · Batoniyen (167,7-164,7 myö) · Kalloviyen (164,7-161,2 myö)

Geç Jura (161,2-145,5 myö)	Oksfordiyen (161,2-155,6 myö) · Kimmericiyen (155,6-150,8 myö) · Titoniyen (150,8-145,5 myö)

Kretase (145.5 – 65.5 myö)

Erken Kretase (145,5-99,6 myö)	Berriasian (145,5-140,2 myö) · Valanjiniyen (140,2-133,9 myö) · Hoteriviyen (133,9-130 myö) · Barremiyen (130-125 myö) · Apsiyen (125-112 myö) · Albiyen (112-99,6 myö)

Geç Kretase (99,6-65,5 myö)	Senomaniyen (99,6-93,6 myö) · Turoniyen (93,6-88,6 myö) · Koniasiyen (88,6-85,8 myö) · Santoniyen (85,8-83,5 myö) · Kampaniyen (83,5-70,6 myö) · Maastrihtiyen (70,6-65,5 myö)

Senozoik (65.5 – 0 myö)

Paleojen(65.5 – 23.03 myö)

Paleosen (65,5 - 55,8 myö)	Danian (65.5 – 61.1 myö) · Selandian (61.1 – 58.7 myö) · Thanetian (58.7 – 55.8 myö)

Eosen (55,8 - 33,9 myö)	Ypresian (55.8 – 48.6 myö) · Lutetian (48.6 – 40.4 myö) · Bartonian (40.4 – 37.2 myö) · Priabonian (37.2 – 33.9 myö)

Oligosen (33,9 - 23,03 myö)	Rupelian (33.9 – 28.4 myö) · Chattian (28.4 – 23.03 myö)

Neojen(23.03 – 2,588 myö)

Miyosen (23,03 - 5,332 myö)	Aquitanian (23.03 – 20.43 myö) · Burdigalian (20.43 – 15.97 myö) · Langhian (15.97 – 13.82 myö) · Serravallian (13.82 – 11.608 myö) · Tortonian (11.608 – 7.246 myö) · Messinian (7.246 – 5.332 myö)

Pliyosen (5,332 - 2,588 myö)	Piacenzian (5.332 – 3.6 myö) · Zanclean (3.6 – 2.588 myö)

Kuvaterner(2.588 – 0 myö)

Pleistosen (Buzul Çağı) (2.588 myö - 11,4 byö)	Gelasian (2.588 – 1.806 myö) · Calabrian (1.806 myö – 781 byö) · Middle Pleistocene / Ionian (781 – 126 byö) · Late Pleistocene / Tarantian (126 – 11.4 kya): Oldest Dryas* (18 – 14.67 byö) · Bølling* (14.67 – 14 byö) · Older Dryas* (14 – 13.7 byö) · Allerød* (13.7 – 12.8 byö) · Younger Dryas* (12.8 – 11.4 byö)

Holosen (11,4 - 0 byö)	Preboreal* (11.4 – 9 byö) · Boreal* (9 – 8 byö) · Atlantic* (8 – 5 byö) · Subboreal* (5 – 2.5 byö) · Subatlantic* (2.5 – 0 byö)

Kaynak: Uluslararası stratigrafik grafiği. Uluslar arası Stratigrafi Komisyonu (İngilizce). 4 Mart 2011 tarihinde alınmıştır.

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/21/2014. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.