Pomaklar

Pomaklar
Toplam nüfus
500.000~
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Türkiye Türkiye 346.000 (2010)[1] - 600,000[2]
Bulgaristan Bulgaristan 67.350 (2011)[3]
Yunanistan Yunanistan 30.000 (1981)[4]
30.000 (1998)[5]
Diller
Pomakça, Bulgarca, Yunanca, Türkçe[6][7][8][9]
Din
İslam

Pomaklar (Bulgarca: Помаци Pomaci, Yunanca: Πομάκοι Pomáki), Güneydoğu Avrupa'da Rodop Dağları, kuzey Bulgaristan ile Aşağı Trakya ve Makedonya bölgelerinde yaşayan Kuman kökenli çoğunlukla İslam dinine mensup bir halktır.[10]

Tarih

Pomaklar, Balkanlarda Pomakça konuşan Müslümanlara verilen bir addır. Pomakların, Kumanlara dayanan uzun bir tarihi geçmişi vardır. Kuman Türkleri miladi 916 yılında Kuzey Çin’den ayrılarak önlerine çıkan Ruslarla savaşıp, XI. ve XII. yüzyılda Ukrayna ve Romanya üzerinden Balkanlara inmeğe başlayan bir Türk kavmidir. İlk olarak kuzey Bulgaristan’a daha sonra güneye doğru inerek Rodoplara ve Makedonya’nın doğu kısımlarına yerleşmişlerdir. Yerleştikleri bölgelere Kumanova, Kumantsi, kumança gibi isimler vermişlerdir.

Kuman ve Peçenek Türkleri’nin 1087’de kurdukları federasyonun 1091’de yıkılması neticesinde Kuman Türk boylarından birçoğu Romanya, Macaristan, Avusturya ve Çekoslovakya içlerine kadar giderek gayri Türk unsurların içinde Hıristiyanlığı kabul etmişler ve etnik varlıklarını kaybetmişlerdir. Batı Trakya ile Rodop ve Prin bölgelerinin dağlık kesimlerinde ise bir hayli Kuman Türk boyu kalmıştır. Kuman etnik kimliği 15.yy'dan sonra bozulmuştur. Kumanlar, Balkanların yerlisi olan Slav halklarla karışmışlardır. Balkanlarda diğer Türk boyları olan Gagauzlar, Tatarlar kimliklerini koruyabilmiştir.

Kumanların, Balkanlarda önemli yerleşim yerleri vardır. Doğu ve Batı Trakya, Makedonya kuzey Bulgaristan bölgelerine yerleşmişlerdir:

Kumaniç(39), Kumaniçevo(40), Kumantepe(41), Basarabya(42), Pecine aga(Peçenek Ağa)(43), Berende(44), Çekan(45), Grodamantsi(46), Kraguavay(47), Kumanova(48).

93 Harbi'nin sonunda, Vǎča Vadisinde bulunan yaklaşık 20 Pomak köyünde çıkmış, Osmanlı İmparatorluğu Doğu Rumelivilayetinden özerklik elde edilmesiyle sonuçlandı. Büyük bir köy olan Timraş'ı yönetim merkezi alarak kurulan özerk Pomak Timraş Cumhuriyeti 8 yıl kadar sürebilmiş, 1886'da Bulgaristan egemen olmuştur.

Bulgaristan'ın Madan kasabasında yaşayan Pomaklar, Türkçe öğrenmek için Türkiye'den destek istedi. Balkan Staretejik Araştırmalar Merkezi ( BASAM ) Başkanı Rifat Sait, "Pomaklar, Türkçe öğrenmek istiyor. Bunun için Türkiye'den destek bekliyor." dedi "Bulgaristan'ın Smolen bölgesinde yaşayan Pomakların Hicri 1000. yıllarda Bulgaristan'a geldikleri tahmin ediliyor. Çepinski ve Madan'da çok sayıda Pomak Türkü var. Kendilerini Türk olarak tanıtan Pomaklar, Bulgaristan'a gelen Peçenek ve Kuman Türklerinden olduklarını ifade ediyor. Buradaki köylerden birinin ismi ise Peçenek'ten ismini alan Peçinski. Onlar dedelerinden kalan birkaç Türkçe kelimeyi zaman zaman kullanıyor. Son derece inançlı ve güvenilir insanlar olan Pomak Türkleri, Bulgaristan'ın yüksek dağlık bölgelerinde yaşıyorlar. Bulgaristan'da yaklaşık Bir milyon Pomak Türkü'nün yaşadığı tahmin ediliyor. Bu yıl Bulgaristan'da yapılacak nüfus sayımında Türk olarak yazılmak isteyen Pomaklar'ın en büyük arzusu ise, atalarının konuştuğu Türkçe'yi öğrenmek." şeklinde konuştu.[11]

Pomak sıfatı

Osmanlı'nın yardımcı kuvvetleri Yamaklar(Yamaks);

Bilindiği üzere Osmanlı’nın toprak düzeni tımar-has ve zeamet düzenidir. Osmanlı ordusunun bir kısmı barış zamanlarında topraklarını işlerler. Savaş zamanında savaşa giderlerdi. Osmanlı askeri düzeninde “Eşkinci ve Yamak” teşkilatı vardır. 30 kişilik gruplara ayrılan askerlerin 5 tanesi Eşkinci 25 tanesine Yamak denirdi. Eşkinciler savaşa giderler Yamaklar ise onların askeri harcamalarını karşılardı. Eşkincilere başka bir isim olarak “Ellici” denirdi. Savaşa gidenler 50 akçe alır ve bu harcamaları Yamak kalanlar tarafından karşılanırdı. Osmanlının kullandığı eski yazıda yamak kelimesi giderek “Pamak” olarak okunmuş ve bu da Halk ağzında Pomak kelimesine dönüşmüştür. Çünkü Orta Rodoplar şivesinde “a” harfi “oa” sesine dönüşür.

Bunu destekleyen en önemli veri Yamak kelimesinin anlamıdır. “Yemak” yardım eden veya yardımcı demektir .  Kumanlar'ın Yamak boyu, Balkan topraklarına yerleşmiştir. Pomakların Osmanlı ordusuna ait Voynuk ve Deliler Ocağı askerî teşkilâtı içinde yer aldığı ve bu sebeple gayrimüslimlerin onlara yardımcılar anlamında pomagaçi demeleri sonucunda, ortaya zamanla pomak hâlini almış ve Pomaklar'ın kimlik ismi ortaya çıkmıştır.[12]

Dil

Pomaklar’ın konuştukları dile gelince, % 30 Ukrayna Slavcası, % 25 KumanKıpçakçası, % 20 Oğuz Türkçe’si, % 15 Nugayca ve % 10 Arapça’dan müteşekkildir.[13]

Bazı Pomakça örnekler

Znajete li pomaški? - Pomakça bilir misiniz?
Da, ubavu znajem - Evet, güzel (iyi) bilirim
Jas samo malku pomaški znam - Ben sadece biraz pomakça bilirim
Koj ste vie? - Siz kimsiniz?
Kak ste vie? - Nasılsınız?
Jas, Pomak sam - Ben, Pomakım
Kolku si gudini? - Kaç yaşındasın?
Na sedjam gudini sam - Yedi yaşındayım
Va den vremetu nogu ubavu - Bu gün hava çok güzeldir
Ti djeka vodiš? - Sen nereye gidiyorsun?
Jas vodam na selotu - Ben köye gidiyorum
Jas še vorvam na kasabota - Ben kasabaya döneceğim

Pomak yerleşimleri

Türkiye

Pomakların Türkiye Trakya'sı ve Anadolu'ya ilk gelişleri 93 Harbinin hemen ertesidir. Bu sebeple halk arasında 93 mâcırı olarak da bilinirler. Kırklareli'den Samsun'a, Samsun'dan Eskişehir'e, Eskişehir'den İzmir'e kadar geniş bir bölgede çoğunlukla yaşarlar.

Bafra, Çarşamba, Balıkesir, Bursa, Karacabey, Gönen, Manyas, Darıca, Şevketiye, Erdek, Edincik, , Yenice, Çan, Biga, Edirne, İpsala, Keşan, Uzunköprü, Beykoz, Çatalca, Silivri, Adapazarı, Söğütlü, Ferizli, , Babaeski, Demirköy, İğneada, Vize, Soğucak

Kırklareli

Lüleburgaz, Babaeski, Kofçaz, Saray, Karaağaç, Pehlivanköy, Alpullu, Katranca, Büyük Mandıra, Kuştepe köyü, Alacaoğlu köyü, Eskitaşlı Köyü (L.Burgaz)

Edirne

Merkeze bağlı Musabeyli Köyü, Meriç'in, Karahamza köyü, Küplü beldesi, Hasırcı Arnavut köyü, Kavaklı köyü, Subaşı beldesi, Havsa (Azatlı) köyü Orhaniye köyü. Uzunköprü'nün,Kurtbey, Hasanpınar ,Çöpköy, Yağmurca, Sazlı Malkoç, Baş Ağıl, Kadı, Kadı Gebren, Yağmurca köyleri. Keşan'ın Koruklu köyü, Yeşil, Orhaniye, Suluca, Çobançeşmesi köyü, İpsala (Esetçe) beldesi, Aliço Pehlivan köyü, Koca Hıdır beldesi, Enez'in Sultaniçe köyü, Hacı, Beğendik ve Pazar Dere köyleri,Lalapaşa'nın Büyünlü köyü.

Tekirdağ

Şarköy'ün Yayaağaç köyü.Şarköy'ün Kocaali köyü, Şarköy'ün Yeniköyü. Hayrabolu, Şalgamlı Beldesi, Çerkez Müsellim Kasabası, Büyük Danişment köyü, Malkara Prafça (Çınaraltı köyü), Hayrabolu, Popköy (Kabahöyük),İlyasalan Köyü.

Çanakkale

Biga çevresinde ve Gelibolu Çeşme Altı köyü, Yeniköy, Değirmendüzü ve Tayfurlar köyleri.İlyasalan Köyü.

Balıkesir

Gönen'in Hafız Hüseyin Bey, Hodul, Hasan Bey, Atıcı Ob köyleri. Erdek, Yukarı Yapıcı, Belkıs, Ballı Pınar, Düzler, Ocaklar, Narlı, İlhanlar, Gölyaka, (Simavli Köyü), Bereketli, Doğanlar, Turanlar, Çakıl Köyü( adetlerine bağlı kalan tek köy ) Manyas, İvrindi'nin Necipköy' köyü, Sındırgı'ya bağlı Şahinkaya köyü,

İzmir

İzmir, Gaziemir, Bayındır, Dikili ve Kemalpaşa'nın çeşitli köylerinde.

Manisa

Manisa'nın Turgutalp kasabası, Karaağaçlı köyü. Demirci ilçesinde Bardakçı köyü.

Bursa

Mudanya'nın Dere köyü, Çanakkale'nin Çal köyü, Çan (Yaykın köyü), Irbaalan, İlyasağa köyü, Havdan köyü. Gemlik'in Benlik köyü. İnegöl.

Bilecik

Bilecik'in Şükraniye köyü, Küplü köyü ve Vezirhan köyü. Bozüyük ilçesinin Saraycık köyü.

Eskişehir

Eskişehir Osmaniye Beldesi, Beylikova İlçesi, Uzunburun Köyü Bağçecik Köyü

Kocaeli

Karamürsel'in Yalakdere köyü

Sakarya

Konya

Bulgaristan

Bulgaristan'da:
     Müslüman Pomak çoğunluklu bölgeler
     Ortodoks Bulgar çoğunluklu bölgeler
Rodoplar’daki Pomaklar (1932)

Pomaklar, Bulgaristan'da Smolyan, Blagoevgrad, Pazarcık, Velingrad, Razlog,Yakoruda, Kırcaali, Gotse Delçev bölgelerinde ve Mesta Vadisi, Rodop Dağları'nda sıkışık alanlarda yaşamaktadır. Lofça Bölgesi civarında ise küçük Pomak grupları bulunmaktadır. Bununla birlikte Pomakların %50’si Rodop Dağları’nın güneyinde bulunmaktadır. Bulgaristan İçişleri Bakanlığı’nın 1989'da Müslüman Bulgarlar için yaptığı çalışmada, nüfuslarının 268.971 ile toplam nüfusun %3’ünü oluşturduğunu ortaya koymuştur.

Yunanistan

1924 Lozan Mübadelesinden önce Selanik ilinin Drama ile Kavala kazalarına bağlı bazı köylerde ve Vodina kazasına bağlı Karacaova Moglena, Almopia bölgesine 1100 yıllarından orta asyadan gelen türkler yerleştiğini Yunan tarihçi zanaros eserinde yazmaktadır 1389 yılında osmanlı dönemidede 2 nci türk yerleşimi olur nahiyesindeki 26 köyde Pomak grubu yaşıyordu. Alman gezgin Adolf Struck Karacaova'ya yaptığı gezi sonucu yazdığı kitapta Gostolyub (Konstantia) gibi 300 nüfuslu ve iki parçalı köylerde sadece Pomakların yaşadığını söylüyor. Ayrıca Karacaova'daki Ulahlar Meglen-Aromanians üzerine araştırma yapan Theodor Capidan[14] kitabında bu bölgede Pomakların yaşadığını ifade ediyor. Şu an İskeçe ve Gümülcine'de 30.000 civarında Pomak yaşamaktadır.

Makedonya

Makedonya'da Pomaklar Berova, Debre, Manastır, Struga, Dolna Reka ve Üsküp civarında yaşamaktadırlar. Nüfusları tam tespit edilememekle birlikte toplam 40.000 olduğu söylenmektedir.__,__?

Arnavutluk

Arnavutluk'ta Pomaklar genellikle Makedonya sınırına civarında yaşamaktadırlar. Fakat bu güne kadar Arnavutluk Pomakları hakkında çokta ayrıntılı araştırma olmamıştır hatta tamamen yok sayılmışlardır. Tahmin edilen nüfusları oldukça ilgi çekicidir. Çünkü kaynaklar Arnavutluk'taki Pomak nüfusunu 80.000-120.000 olduğunu tahmin etmektedirler.

Diğer yerler

Tüm bunların yanında 1878 göçleri döneminde 20.000 ailenin İtalya'ya ve 1.000 ailenin de İsviçre'ye göç ettirildiği ve iskân edildikleri verisi mevcuttur.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Pomaklar ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

  1. ↑ Turkey “People Groups” Joshua Project (İngilizce)
  2. ↑ "Türkiye'deki Kürtlerin sayısı!" (Turkish). 6 June 2008. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160324221816/http://www.milliyet.com.tr/default.aspx?articleid=873452&atype=sondakika&date=07.06.2008&kategori=yasam&ver=16. Erişim tarihi: 17 August 2010.
  3. ↑ 2011 Bulgaristan genel nüfus sayımı raporunda “Müslüman inancına sahip Bulgar etnik grubu” ("българската етническа група 67 350 - с мюсюлманско вероизповедание") ibaresi altında bu rakam belirtilmiştir. bk.: Преброяване 2011 (Bulgarca)
  4. ↑ H. Poulton, The Balkans, Minorities and Governments in Conflict, (1993)
  5. ↑ “Also spoken in: Greece” Ethnologue (İngilizce)
  6. ↑ Ethnologue, Languages of Greece.Bulgarian.
  7. ↑ Ethnologue: Languages of the World Fourteenth Edition.Bulgarian.
  8. ↑ Encyclopaedia Britannica, Pomak People.
  9. ↑ Social Construction of Identities: Pomaks in Bulgaria, Ali Eminov, JEMIE 6 (2007) 2 © 2007 by European Centre for Minority Issues
  10. ↑ 1.TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman Kıpçaklar].] 2.BALKANLARDA POMAK TÜRKLERİ / Prof.Dr. Hüseyin Memişoğlu. 3. Bulgaristan'da yaşayan Pomaklar kendilerinin Kuman Türklerin'den geldiklerini söylediler. (http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/)
  11. ↑ http://www.haberler.com/bulgaristan-daki-pomaklar-turkce-ogrenmek-istiyor-2483617-haberi/
  12. ↑ https://www.facebook.com/YemaekKuman/photos/a.785615588197213.1073741827.785606688198103/1061067333985369/?type=3&theater
  13. ↑ [https://issuu.com/yuceltr/docs/__lker_alp_-_pomak_t__rkleri__kuman TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ Edirne: 2008 / Prof.Dr. İlker Alp Pomak Türkleri [Kuman Kıpçaklar].]
  14. ↑ Capidan, Theodor. Meglenoromânii, istoria şi graiul lor, vol. I, Bucureşti, 1925, s.5, 19, 21-22. (Rumence)
This article is issued from Vikipedi - version of the 1/9/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.