Oktay Sinanoğlu

Oktay Sinanoğlu

Doğum 25 Şubat 1935(1935-02-25)
Bari, İtalya
Ölüm 19 Nisan 2015 (80 yaşında)
Florida, ABD
Milliyeti Türk
Dalı Kimya, moleküler biyoloji
Çalıştığı yerler Yale Üniversitesi (1960-1997)
ABD Atom Enerjisi Merkezi (1959-1960)
Harvard Üniversitesi(1961)
ODTÜ (1964)
YTÜ (1997-2015)
Aldığı ödüller Alfred Sloan Ödülü (1962)
Tübitak Bilim Ödülü (1966)
Alexander von Humboldt Bilim Ödülü (1973)
Japonya'nın Uluslararası Seçkin Bilimci Ödülü (1975)
Sedat Simavi Ödülü (1977)
Bilgi Çağı Ödülü (1992)
İLESAM Üstün Hizmet Ödülü (1995)
Uğur Mumcu Bilim Ödülü (2002)

Oktay Sinanoğlu, (d. 25 Şubat 1935, Bari, İtalya - ö. 19 Nisan 2015, Florida, ABD) Türk kimyacı, moleküler biyofizikçi ve biyokimyacı Türk bilim insanı.[1]

Türkiye'de akademik çalışmalarıyla olduğu kadar, Türkçe ile ilgili politik görüşleriyle de tanınmaktadır.

Hayatı

Babası Nüzhet Haşim Sinanoğlu'nun Türkiye Başkonsolosluğunda görev yapmakta olduğu İtalya'nın Bari şehrinde doğdu. 1939 yılında İtalya'da II. Dünya Savaşı'nın başlamasının ardından ailesiyle Türkiye'ye döndü.

Oktay Sinanoğlu, 1953 yılında TED Ankara Koleji'nden birincilikle mezun oldu. 1953 yılında okul bursu ile ABD'ye gitti. 1956'da Amerika Birleşik Devletleri'nde, Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nin Kimya mühendisliği'ni başarıyla[2] bitirdi. Ertesi sene MIT'de yüksek lisansını tamamladı (1957) ve Sloan Ödülü'nü kazandı. Doçentlik tezini tamamlamasının (1958-1959) ardından Berkeley'de kuramsal kimya alanında doktorasını tamamladı (1959-1960). Doktora danışmanı Kenneth Pitzer'di[3]

21 Aralık 1963 tarihinde Yale Üniversitesi'nde okumakta olan Paula Armbruster ile evlendi. Evlilik töreni the Branford College Chapel of Yale'de yapıldı.[4] Bu evliliğin ardından, Dilek Sinanoğlu ile evlendi ve bu evliliğinden ikiz çocukları oldu.

19 Nisan 2015 tarihinde ABD'nin Florida Eyaleti'nde hayatını kaybetti.[5] Ünlü sanatçı Esin Afşar'ın ağabeyidir. Karacaahmet Mezarlığı'nda annesi Rüveyde Sinanoğlu ve kız kardeşi Esin Afşar Aral'ın yanına defnedilmiştir.[6]

Akademik Kariyeri

1960'ta Yale Üniversitesi'nde öğretim üyesi oldu. 1 Temmuz 1963 tarihinde kimya alanında tam profesörlük ünvanı alarak, 20. yüzyılda Yale Üniversitesi'nde "tam profesörlük" ünvanını en genç yaşta kazanan öğretim üyesi olduğu açıklandı[7]. İlerleyen zamanlarda, son yüzyılda tam profesörlük ünvanını alan en genç ikinci öğretim üyesi olduğu ortaya çıktı. Yale Üniversitesi'nin son 300 yıllık tarihinde tam profesörlük ünvanını alan üçüncü en genç öğretim üyesi olduğuna inanılmaktadır.[8]

1964 senesinde, Yale Üniversitesi'nde teorik kimya bölümünü kurdu. Yale'deki görevi boyunca, "Atom ve Moleküllerin Çok-Elektron Teorisi" (1961)[9], "Çözgeniter Kuramı" (1964)[10], "Kimyasal Tepkime Mekanizmaları Kuramı" (1974)[11], "Mikrotermodinamik"(1981) ve "Değerlik Kabuğu Etkileşim Kuramı" (1983)[12] çalışmalarını gerçekleştirdi. 1988 senesinde, laboratuvar ortamında birleştirilecek olan kimyasalların, birleştirmenin ardından nasıl tepki vereceklerini öngörebilmek amacıyla, kendi geliştirdiği matematik teorilerine dayanan devrimsel[8] bir yöntem olan ve "Sinanoğlu İndirgemesi"[8] olarak adlandırılan yöntemini yayınladı. Yale'de 37 sene çalıştıktan sonra, 1997'de emekli oldu.

Yale'de çalıştığı süre boyunca, çeşitli Türk üniversitelerine, TÜBİTAK'a ve Japan Society for the Promotion of Science(JSPS)'ye[8] danışmanlık yaptı. 1962 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi mütevelli heyeti Oktay Sinanoğlu'na danışman profesör ünvanı verdi.[13] 1975 yılında çıkartılan özel kanunla devlet tarafından kendisine Cumhuriyet Profesörü ünvanı verildi. 1966'da Kimya dalında "TÜBİTAK Bilim Ödülü"nü[14], 1973'te Kimya dalında "Alexander von Humboldt Research Award"ı ve 1975'te "International Outstanding Scientist Award of Japan"ı kazandı. 1973'te T.C. Özel Elçisi olarak Japonya'ya gönderildi. Sinanoğlu ayrıca Nobel ödülü için iki defa aday gösterildi.[15]

1997 yılında Yale'den emekli olmasının ardından Yıldız Teknik Üniversitesinde Profesör olarak çalışmaya başladı ve 2002 senesinde kadar Yıldız Teknik Üniversitesi Kimya Bölümü'nde çalışmaya devam etti.[15]

Sinanoğlu birçok bilimsel kitap ve makale yazdı ve birçoklarına da katkıda bulundu. Ayrıca "Hedef Türkiye" ve "Bye Bye Türkçe"(2005) gibi eserlere de imza attı.

Yaşamı boyunca Kuantum mekaniği'ne birçok katkıda bulundu. P.A.M. Dirac'in de üzerinde uğraştığı ancak çözemediği "Kuantum mekaniği'nde Hilbert uzayının topolojisi ve içerdiği yüksek simetrileri" problemini çözdü.[16].

Politik Görüşleri

Türkiye'de bulunduğu dönemde çalışmalarını daha çok toplumda bir Türkçe bilinci oluşturmaya adadı ve Türkçe'nin yabancı dillerin istilası altında olduğunu vurguladı. Eğitim dilinin Türkçe olması gerektiğini ve yabancı dilin takviyeli olarak öğretilmesinin gerektiğini savundu. Türkçe'de bulunan yabancı kökenli olduğunu söylediği bazı kelimelere çeşitli karşılıklar önerdi.

TÜRKÇE KARŞILIK ÖNERDİĞİ BAZI SÖZCÜKLER
Önerdiği Mevcut Önerdiği Mevcut Önerdiği Mevcut Önerdiği Mevcut
Hızlı Katar Tren Yakıt yağ Fuel oil Dirilbilim Biyoloji Teknikbilim Teknoloji
Tezyemek Fast Food Çay Evi-Kahvehane Cafe Neft Petrol Basın-yayın Medya
Gezim Turizm Gezgin Turist Ruhbilim Psikoloji Hekim Doktor
Bölümce Fakülte Orta Okul Rüştiye Örütbağ İnternet Evrenkent Üniversite

Ayrıca Türkçe'nin matematiksel yapısından dolayı en iyi bilim dili olduğunu söylemektedir[17]

Yazdığı Kitaplar

Akademik

Diğerleri

Hakkında yazılan kitaplar

Kaynakça

  1. ↑ "Former Fellows". Yale Üniversitesi. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151218013401/http://emeritus.yale.edu/fellows/former-fellows. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  2. ↑ "Scholars: Precocious Prof.". TIME. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160307153936/http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,896824,00.html. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  3. ↑ "Oktay Sinanoglu". physicstoday. http://scitation.aip.org/content/aip/magazine/physicstoday/news/10.1063/pt.5.6151. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  4. ↑ "Paula Armbruster Is Married at Yale". The New York Times. http://www.nytimes.com/1964/01/12/paula-armbruster-is-married-at-yale.html?_r=1. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  5. ↑ "Prof. Dr. Oktay Sinanoğlu hayatını kaybetti!". Habertürk.com. 20 Nisan 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306162706/http://www.haberturk.com/dunya/haber/1067828-prof-dr-oktay-sinanoglu-hayatini-kaybetti. Erişim tarihi: 20 Nisan 2015.
  6. ↑ "Oktay Sinanoğlu son yolculuğuna uğurlandı". Hürriyet. 26 Nisan 2015. 23 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150823180815/http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28842532.asp. Erişim tarihi: 28 Nisan 2015.
  7. ↑ "Yale Bulletin and Calendar News Stories". Yale Üniversitesi. 1 Eylül 1997. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151130070352/http://www.yale.edu:80/opa/arc-ybc/ybc/v26.n2.news.07.html. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  8. 1 2 3 4 "In memoriam: Oktay Sinanoğlu, renowned theoretical chemist". Yale News. 20 Nisan 2015. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160106193248/http://news.yale.edu/2015/04/20/memoriam-oktay-sinano-lu-renowned-theoretical-chemist. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  9. ↑ "MANY-ELECTRON THEORY OF ATOMS AND MOLECULES". National Center for Biotechnology Information. Ağustos 1961. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=223126. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  10. ↑ "The solvophobic theory for the prediction of molecular conformations and biopolymer bindings in solutions with recent direct experimental tests". Wiley Online Library. 19 Ekim 2004. 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150427153158/http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/qua.560180207/abstract. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  11. ↑ "Oktay Sinanoglu, List of Publications". quantum-chemistry-history.com. 21 Temmuz 2002. 26 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160326161506/http://quantum-chemistry-history.com/Sina_Dat/Public/PubList.htm. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  12. ↑ Sinanoğlu, O, “On the algebraic construction of chemistry from quantum mechanics. A fundamental valency vector field defined on the Euclidean 3-space and its relation to Hilbert space”,Theoret. Chim. Acta (Berl.), 1984, 65, 243-248.
  13. ↑ "Oktay Sinanoglu Kimdir?". sabah.com. 20 Nisan 2015. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304090656/http://www.sabah.com.tr/yasam/2015/04/20/oktay-sinanoglu-hayatini-kaybetti-oktay-sinanoglu-kimdir. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  14. ↑ "Geçmiş yıllarda bilim ödülü alanlar". tubitak.gov.tr. 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160418182227/https://www.tubitak.gov.tr/tr/kurumsal/oduller/icerik-gecmis-yillarda-bilim-odulu-alanlar. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  15. 1 2 "Prominent Turkish scholar Oktay Sinanoğlu dies at age 80". hurriyetdailynews.com. 20 Nisan 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306125336/http://www.hurriyetdailynews.com/prominent-turkish-scholar-oktay-sinanoglu-dies-at-age-80.aspx?pageID=238&nID=81309&NewsCatID=341. Erişim tarihi: 29 Ekim 2015.
  16. ↑ Computational Chemistry Yazar: Jerzy Leszczynski
  17. ↑ Atatürk ve Türk Bilim Dili - Prof.Dr.Oktay SİNANOĞLU -1971

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/11/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.