Nasıreddin Şah

Nasıreddin Şah
İran Şahı
Hüküm süresi	1848-1896
Önce gelen	Muhammed Şah
Sonra gelen	Muzaffereddin Şah
Hanedan	Kaçar Hanedanı
Babası	Muhammed Şah
Annesi	Melik Cihan Hanım
Doğum	17 Temmuz 1831 Tebriz, İran
Ölüm	1 Mayıs 1896 (64 yaşında) Tahran, İran
Dini	Şia İslam

Nasıreddin Şah (17 Temmuz 1831 - 1 Mayıs 1896), 1848-1896 yılları arasında İran şahı olarak hüküm sürdü. Batı ülkeleriyle kurulan ilişkilerin getirdiği değişim gereksinimini kavrayamamış ve başlangıçta izlediği reform politikasını terk ederek giderek tutuculaşmıştır.

Muhammed Şah'ın küçük oğullarından biri olmasına karşın, annesinin etkisiyle veliaht seçildi. 1848'de babasının ölümü üzerine tahta çıkmasının ardından baş gösteren karışıklıkları başbakanı Mirza Taki Han'ın yardımıyla bastırdı. Ardından Mirza Taki Han'ın etkisiyle ülkeyi batılılaşma yolunda sokan bir dizi reform başlattı. Ama 1851'de refromlar nedeniyle yönetimdeki etkilerini yitiren nüfuzlu çevrelerin kışkırtmasıyla Mirza Taki'yi görevden alıp öldürttü. 1852'de iki Babinin düzenlediği başarısız suikast girişiminin ardından Babilere karşı sert ve uzun süreli bir sindirme harekatı başlattı.

Rusya'nın 19. yüzyıl başlarında ele geçirdiği İran toprakları geri almaya başaramadı. 1856'da Afganistan'ın Herat şehrini işgal etti. Büyük Britanya bunu sömürgesi Britanya Hindistanı'a yönelik bir tehdit sayarak İran'a savaş açtı. Savaşın sonunda İran Herat'tan çekilerek Afganistan'ı tanımak zorunda kaldı.

Hükümdarlığı sırasında din adamlarının siyasal ve toplumsal yaşam üzerindeki etkisini kırdı, telgraf ve posta hizmetlerini başlattı, yollar yaptırdı, Batı türü eğitim veren ilk İran okulunu açtı ve İran'da ilk günlük gazetenin yayımını başlattı. Ama hükümdarlığının son yıllarında reformlara gidilmesi yolundaki baskılara kararlı biçimde karşı koydu. Ayrıca maddi çıkarı için yabancılara bir dizi ayrıcalık tanıdı. 1872'de kamuoyundan gelen baskılar karşısında, demir yolları ve sulama kanallarının yapımı için yabancılara tanıdığı ayrıcalıkları geri aldı. 1890'da ülkede üretilen tütünün alım, satım ve işlenme haklarını 50 yıl süreyle yabancılara bırakma kararı, ülke çapında bir tütün boykotuna yol açtı ve kararından vazgeçmek zorunda kaldı. İzlediği politikalarla çeşitli çevrelerin düşmanlığını kazanan Nasıreddin, 1896'da Tahran'da Cemaleddin Afgani'ye bağlı olduğu iddia edilen Mirza Rıza Kirmani adlı bir fanatik tarafından öldürüldü.

Kaynakça