Lockheed Martin F-35 Lightning II
| F-35 Lightning II | |
|---|---|
|
F-35A Lightning II | |
| Türü | Çok maksatlı |
| Ulusal köken |
 Amerika Birleşik Devletleri |
| Üretici | Lockheed Martin Havacılık |
| İlk uçuş | 15 Aralık 2006 |
| Hizmete giriş |
F-35B: 31 Temmuz 2015[1] F-35A: 2 Ağustos 2016[2] F-35C: 2018[3] |
| Ana kullanıcı |
Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri (USAF) |
| Diğer kullanıcılar |
Kraliyet Hava Kuvvetleri Kraliyet Deniz Kuvvetleri Türk Hava Kuvvetleri |
| Üretim aralığı | 2006- günümüz |
| Üretim sayısı | 180+ (Kasım 2016 itibari ile)[4] (2500 planlanan)[5] |
| Birim maliyeti |
F-35A: 98 milyon $ (ABD Doları)[6] |
F-35 Lightning II (Türkçe: Şimşek II) (Joint Strike Fighter / Müşterek Saldırı Uçağı), savaştaki her amaç için farklı uçak geliştirmenin masraflı olmasından dolayı tek bir uçağın tüm görevleri yerine getirmesi amacıyla tasarlanan bir savaş uçağıdır. Aynı zamanda ABD'nin son insanlı savaş uçağı projesidir.
ABD, deniz ve hava kuvvetlerindeki F-16, A-10, F/A-18 (yeni olan E/F "Super Hornet" varyantları hariç), AV-8B'leri İngiltere ise Harrier'ları bu uçak ile değiştirecektir. Uçağın geliştirme projesinde 9 ülke yer almıştır bu ülkeler içinde Türkiye de bulunmaktadır. Türkiye elindeki F-16'ları bu uçak ile takviye edip değiştirecektir. Uçak F-22'de kullanılan teknolojilerden faydalanılarak üretilmiştir. Radardaki izi F-22 kadar küçük olamasa bile günümüz uçaklarından düşüktür. Bunu sağlamak için silah istasyonları gövdenin içine saklanmıştır. Dikine inip kalkabilmesi için bir modeli de vardır, bu sayede uçak gemilerine ve elverişsiz yerlere rahatlıkla inebilecektir. Uçak gemisine inip kalkarken mancınık ile fırlatılabilmesi ve kanca ile yakalanabilmesi için gövde altı sağlamlaştırılmıştır. Tek kişilik ve tek motorludur.
Geliştirilmesi
Gerekliliği
F-35 2040'lı yıllarda dünyanın en önde gelen avcı uçağı olması için tasarlanmıştır. Ayrıca havadan-havaya yeteneği olarak F-22'den sonra gelen tek uçak olarak da planlanmıştır. F-35 tasarlanırken istenilen özellikler ise şunlar olmuştur: Geçmişteki avcılardan dört kat daha fazla etkili havadan havaya mücadele, sekiz kat daha etkili karaya saldırı, üç kat daha etkili stratejik keşif ve hava savunması. Manalı olarak bu yetenekleri geçmişte kalan uçaklardan daha küçük ayak izi (radar izi) ve daha uzun menzille yerine getirmelidir.
Uçak ABD Donanması'nın V/STOL ihtiyacı nedeni ile tasarlanmıştır.AV-8 Harrier II uçağının başarısızlığı, yerine başka bir uçak aranmasına neden olmuştur.Ayrıca NATO ülkelerindeki F-16'ların yerini doldurabilecek yeni bir ticari savaş uçağına ihtiyaç vardı.Böylece Birleşik Devletler hem para kazanacak hem de sattığı klasik kalkış yapabilen uçaklardan kendi için ürettiği V/STOL uçakların maliyetini çıkarabilecekti.Diğer ülkelere F-22 satışı olmadığından doğal olarak talep bu uçağa yönlenecektir.
Doğuşu ve Seçilmesi
JSF (Joint Strike Fighter / Müşterek Saldırı Uçağı) projesi birçok ihtiyacın dışında var olan genel avcı tiplerini değiştirmek için geliştirildi. Güncel JSF projesi kontratı 16 Kasım 1996'da imzalandı. Lockheed Martin X-35 prototipi diğer aday uçak olan Boeing X-32'ye karşı üstünlük sağladığı için 26 Ekim 2001'de "Sistem Geliştirme ve Gösterim(SDD)" tarafından ödüllendirilmiş ve kontrat bu uçak için imzalanmıştır. Seçilen uçağın ismi Lockheed'in kendi içinde "F-24" düşünülmesine rağmen atanan isim "F-35" olunca Lockheed'e bir sürpriz olmuştur.
İsimlendirilmesi...
Lockheed'in II. Dünya Savaşındaki P-38 Lightning ve Soğuk Savaş döneminde İngiliz Uçak Kurumu'nun(BAC) ürettiği "Electric Lightning" uçaklarının onur ve şerefine, Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri(USAF) tarafından 7 Temmuz 2006'da resmi olarak uçağın ismi F-35: Lightning-II olarak açıklanmıştır. Seçim listesinde bulunmuş diğer isimler Kestrel, Phoenix, Piasa, Black Mamba ve Spitfire II'dir.
Tasarım
F-35, çift motorlu kardeşi Lockheed Martin F-22 Raptor'dan benzer ana unsurları almakla beraber, daha küçük görünmekle, biraz daha geleneksel ve daha şıktır. Egzoz kanalı tasarımı, ABD'de Deniz Kontrol Gemisi projesi için ihtiyaç duyulan süpersonik VTOL avcı uçağı için teklif edilmiş General Dynamics Model 200(1972) tasarımından ilham alınmıştır.[7] Daha ileri seviyede gelişmiş bir STOVL (F-35B) için Loockhed, Yakovlev Design Bureauna danışmış ve Yak-141'in tasarım verilerini satın almıştır.[8][9] ABD Deniz Kuvvetleri'nin başarısız Rockwell XFV-12 dahil olmak üzere 1960'lardan beri denediği çeşitli deneysel tasarımlar üretilmiş ve test edilmiş olmasına rağmen, F-35B ABD için ilk operasyonel bir süpersonik STOVL ve görünmez avcı uçağıdır.[10]
F-35, 31.000 kg maksimum kalkış ağırlığı ve 1.6 Mach üzerinde bir azami hıza sahiptir. Lightning II, yerini alacağı hafif avcılara göre oldukça ağırdır. Boş ve maksimum brüt ağırlıkları, Vietnam savaşı dönemindeki tek motorlu en büyük avcı uçağı olan tek kişilik F-105'e oldukça yakın ve benzerdir. Ancak F-35 sahip olduğu modern motor sayesinde %60 daha fazla itici güç sağlar, böylece güç/ağırlık oranı ve kanata yükleme, göreceli olarak donanımlı bir F-16'ya çok daha yakındır.
Farklı Yapılanmaları
Uçağın parçalarının %80'ini paylaşan üç farklı yapılanması üretilmektedir:
- F-35A, Geleneksel kalkma ve inme (CTOL)
- F-35B, Kısa kalkış dikey iniş (STOVL)
- F-35C, Uçak gemileri için tasarlanmış (CV) versiyon.
İhracat edilecek ülkelere yönelik degiştirilmiş iki farklı versiyonu bulunmaktadır:
- F-35I, Israil modifikasyonlarıyla değiştirilmiş F-35A`dır
- CF-35, Kanada için "yavaşlatma paraşütü" ilave edilip, F-35B/C tipinde "yakıt ikmali sondası" takılmış F-35A`dır.[11]
Uluslararası Katılımlar
ABD programın birincil müşterisi ve destekçisidir. Türkiye, İtalya, Hollanda, Kanada, Norveç, Danimarka, Avustralya ve Birleşik Krallık programa toplam 4.375 milyar $(ABD Doları) katkıda bulunmuştur. Programın toplam maliyeti yaklaşık olarak 40 milyar $(ABD Doları) olarak tahmin edilmektedir(ABD tarafından genellikle saklı tutulur).
Uluslararası katılımlarda 3 seviye vardır ve katlımcılar bulundukları finansal katkıya göre seviyelendirilir. Birleşik Krallık "1. seviye" partnerdir ve 2.5 milyar $ (ABD Doları)'lık katkıda bulunmuştur. "2. seviye" partnerler ise 1 milyar $ (ABD Doları) katkı yapan İtalya ve 800 milyon $ (ABD Doları) ile Hollanda'dır. "3.seviye" partnerler ise Kanada - 440 milyon $ (ABD doları); Türkiye - 175 milyon $ (ABD Doları); Avustralya - 144 milyon $ (ABD Doları); Norveç - 122 milyon $ (ABD Doları) ve Danimarka - 110 milyon $ (ABD Doları).
İsrail ve Singapur ise güvenlik yardımına katılmışlardır.
Hollanda
Hollanda JSF'nin ilk ortaklarından olmasına rağmen 2009 Nisan ayında F-35 alımı konusunda ciddi tartışmalar sahne olmuş bir ülkedir. Ülkedeki işçi partililer F-35'in maliyetinin artması ve henüz birim fiyatının belli olmaması sebebiyle alımın iptal edilmesi fikrini öne atmış, ancak koalisyonun diğer ortağı olan Hristiyan Demokratlar projenin devamından yana olmuşlardır. Mecliste süren uzun tartışmalar sonucunda Hollanda meclisten kendi lehine önemli bir karar çıkarttırmış ve Lockheed Martin'e kabul ettirmiştir: İlk F-35 test uçağı temin edilecek ve Hollanda eğer bu uçağı kendi ihtiyaçlarına uygun bulmayıp anlaşmadan vazgeçerse 113 milyon avronun sadece 20 milyon avrosunu ödeyecek. Kalan maliyet ise Lockheed Martin‘in sorumluluğunda karşılanacak.[12]
Türkiye
Türkiye JSF(Joint Strike Fighter) Projesine 12 Temmuz 2002'de yedinci uluslararası partner olarak katılmıştır. Ayrıca Türkiye yapacağı F-35 üretimi ile ilgili olarak karşılıklı anlayış muhtırası imzalamıştır. Türkiye 116+18 adet F-35A "CTOL/Hava Kuvvetleri(Geleneksel kalkma ve inme)versiyonu" siparişinde bulunmuş ve bu uçaklar için 11 milyar $ (Amerikan Doları) ödeyeceği bildirilmişitir. Türkiye'deki uluslararası üretime katkıyı Tusaş Havacılık ve Uzay Sanayi tarafından lisanslı olarak yapılması planlanmaktadır. Ayrıca üretilen bütün uçakların motor bölümü ve diğer kısımlardan bazılarının parçaları Türkiye'de üretilecektir.İlk motor teslimatı yakın zaman önce gerçekleşmiştir.Ayrıca uçağın elektronik kablo tesisatını üreten Hollandalı firma dördüncü fabrikasını Türkiye'de açmıştır. Pentagon uçaklara ait yazılım ve şifreleri vermemektedir. Milli savunma bakanı İsmet Yılmaz, 100 adet F-35 alınacağını, bunların ikisinin 2017'de teslim edileceğini ve uçaklar için 25 milyar dolar ödeme yapılacağını açıkladı [13]
Avustralya
Hollanda'dan sonra Avustralya'da da projenin maliyetleri konusunda soru işaretleri oluşmuş ve bazı iddialar basına yansımıştır ancak Avustralya Savunma Bakanlığı bürokratlarının 2009 Mayıs ayında kaleme aldığı Beyaz Kitap’ın yazarlarının yorumunda, Avustralya için 2030 yılına kadar beşinci nesil savaş uçağı alternatifinin sadece F-35 olduğu, zira 20 yıl boyunca F-35’ten daha üstün bir uçak olmayacağı iddia edilmiştir. Yapılan yorumda, F-35’in stealth özelliği ve modern aviyoniği ile her türlü tehdite cevap verebilecek bir uçak olacağı dile getirildi.
Avustralya, 100 adet F-35A (CTOL) tipi taarruz uçağı tedarik etmeyi planlıyor. Bu uçaklar, F/A-18A/B Hornet’lerin yerine geçerek F/A-18F Super Hornet uçaklarını tamamlayacaklardır.[14]
Kullanıcılar
F-35`in faaliyet gösterdiği ve uçak teslim almış ülkeler:
- Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri
- Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyade Kolordusu
- Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri
- Kraliyet Hava Kuvvetleri: Üç uçak teslim edildi ve Florida`da merkezlendirildi,[15] 2018 yılına kadar da operasyonel olması beklenmemektedir.[16][17]
- Hollanda Kraliyet Hava Kuvvetleri: Bir uçak teslim edildi, ikincisi tamamlandı ve fabrika testlerinde. Her iki F-35`de test programına katılmak için Florida`da merkezlendirildi.[18]
Genel Özellikler
- Mürettebat: 1
- Uzunluk: 15.67 m
- Yükseklik: 4.33 m
- Kanat açıklığı: 10,65 m
- Kanat Alanı: 42.7 m²
- Boş ağırlığı: 13.170 kg A; 14.588 kg B; 14.547 kg C
- Yüklü ağırlığı: 22,470 kg
- Azami Kalkış Ağırlığı: 31,800 kg
- Güç kaynağı: 1× Pratt & Whitney F135 Artyakıcı turbofan,
- Kaldırma Fanı(STOVL): F135 motoru üzerine 1× Rolls-Royce Kaldırma Sistemi(80 kN)
- Dahili yakıt: F-35A: 8.382 kg; F-35B: 6.352 kg; F-35C: 9.110 kg
Performans
- Azami hız: 1,6+ Mach (1.932 km/h)
- Menzil: A: 2.200 km; B: 1.667 km; C: 2.593 km (Dahili yakıt ile birlikte)
- Servis Tavanı(Azami irtifa): 60,000 ft (18,288 m) [19]
- Tırmanış değeri: 40.000 fit/dak. (200 m/sn). (tahmini)
- Muharebe yarıçapı:
- F-35A: 1.081 km (584 deniz mili)[20]
- F-35B: 868 km (469 deniz mili)
- F-35C: 1.138 km (615 deniz mili)
- Kanat yüklemesi: 446 kg/m²
- İtici Güç/Ağırlık oranı:
- Tam dolu yakıt ile: A: 0.89; B: 0.92; C: 0.81
- %50 Yakıt ile: A: 1.12; B: 1.10; C: 1.01
- G Limiti:
- F-35A: 9 G
- F-35B: 9 G
- F-35C: 9 G
Silah Sistemleri
- Top: 1 × General Dynamics GAU-22/A Equalizer, 25 mm (0.984 in), 4-namlulu mitralyöz top, dahili 180 mermi ile beraber[N 1][21]
- Silah istasyonları: 6 × harici silah kulesi ( 6,800 kg kapasiteli) kanatlarda[22][23] ve çift silah kuleli iki adet dahili iç bölüm. Toplam 8.100 kg (18,000 lb) silah yükü[24] aşağıdaki kombinasyonlar ile;
- Füzeler:
- Havadan Havaya Füze:
- Havadan karaya füzeler:
- AGM-88 HARM
- AGM-158 JASSM
- Brimstone
- Lockheed Martin JAGM
- Storm Shadow
- SOM
- Anti-gemi füzesi:
- Naval Strike Missile JSM
- Long Range Anti-Ship Missile (LRASM)
- Bombalar:
- Füzeler:
Aviyonikler
- Northrop Grumman AN/APG-81 Aktif elektronik dizi taramalı (AESA) radar
- Lockheed Martin AAQ-40 E/O hedefleme sistemi (EOTS)
- Northrop Grumman AN/AAQ-37 DAS füze ikaz sistemi
- BAE Systems AN/ASQ-239 (Barracuda) elektronik harp sistemi
- Harris Corporation MADL haberleşme sistemi
İlgili İçerik
Benzer tasarım ve gelişimdeki uçaklar
Benzer rolde, dönemde ve yetenekte olan uçaklar
Dipnotlar
- ↑ F-35B ve F-35C harici pod ile beraber 220 mermili topa sahiptir
Kaynakça
- ↑ "U.S. Marines Corps declares the F-35B operational" (İngilizce). marines.mil. 31 Temmuz 2015. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6mYUxl4VD. Erişim tarihi: 6 Aralık 2016.
- ↑ "Air Force lifts F-35A stealth fighter to 'combat-ready' status" (İngilizce). cnbc.com. 2 Ağustos 2016. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6mYVI01Ze. Erişim tarihi: 6 Aralık 2016.
- ↑ "The Current Status of the F-35, in Three Charts" (İngilizce). defensenews.com. 19 Eylül 2014. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6mYVWI6xW. Erişim tarihi: 6 Aralık 2016.
- ↑ https://www.f35.com/about/fast-facts
- ↑ http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=1255488&title=pentagonda-f35-skandali
- 1 2 3 "FY 2013 Budget Estimates", p. F-3. U.S. Air Force, February 2012.
- ↑ "Vertiflight". Journal of the American Helicopter Society, January 2004.
- ↑ Hayles, John. "Yakovlev Yak-41 'Freestyle'." Aeroflight, 28 March 2005. Retrieved: 3 July 2008.
- ↑ "Joint Strike Fighter (JSF)." Jane's. Retrieved: 3 July 2008.
- ↑ Kent, John R. and Chris Geisel. "F-35 STOVL supersonic." lockheedmartin.com. Retrieved: 16 November 2010.
- ↑ "Canadian DND Reinforces Its Estimates for F-35 Acquisition." Department of National Defence (Canada), 21 March 2011.
- ↑ SavunmaSanayi.NET 64. Sayısı: F-35 projesinde çatırdamalar, Tevfik Uyar
- ↑ http://www.haber7.com/haber/20120223/Turkiye-100-tane-F35-savas-ucagi-alacak.php
- ↑ SavunmaSanayi.NET 66. Sayısı: Avustralya F-35'in arkasında durduğunu açıkladı.
- ↑ "Third Joint Strike Fighter for the UK arrives". RAF. 2013-06-28. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160101013605/http://www.raf.mod.uk/news/archive/third-joint-strike-fighter-for-the-uk-arrives-28062013. Erişim tarihi: 2013-08-2.
- ↑ "F-35B Lightning II". RAF. 26 April 2013. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160206195738/http://www.raf.mod.uk/equipment/f35jointstrikefighter.cfm. Erişim tarihi: 30 May 2013.
- ↑ "UK announces F-35B basing | Australian Aviation Magazine". Australianaviation.com.au. 2013-03-26. 1 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160101013606/http://australianaviation.com.au/2013/03/uk-announces-f-35b-basing/. Erişim tarihi: 2013-05-31.
- ↑
- ↑ "LockheedMartin F-35B JSF." Airtoaircombat.com. Retrieved: 15 August 2009.
- ↑ "Şimdiye kadar imal edilen en pahalı 'çok uluslu' uçak: F-35". KT10 Yapım Prodüksiyon Tic. Ltd. Şti., kokpit.aero. 31 Mart 2013. 16 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150416035435/http://kokpit.aero:80/irfan-sarp-f35-en-pahali-ucak-mi. Erişim tarihi: 18 Nisan 2013. (Türkçe)
- ↑ "F-35 Joint Strike Fighter Media Kit Statistics." JSF.mil August 2004.
- ↑ "F-35 Program Özeti". Davis, Brigadier General Charles R.. 26 Eylül 2006.. (İngilizce)
- ↑ "F-35 Joint Strike Fighter Media Kit Statistics". JSF. August 2004... (İngilizce)
- ↑ "F-35A Conventional Takeoff and Landing Variant". Lockheed Martin. 17 Mart 2011.. (İngilizce)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||