Kolombiya

Kolombiya Cumhuriyeti
República de Colombia
Kolombiya
Bayrak Arma
Slogan: "Libertad y Orden"  (İspanyolca)
"Özgürlük ve Düzen"
Marşı: 
Oh, Gloria Inmarcesible!O solmayan zafer!
Kolombiya'nın Konumu
Kolombiya
Başkent
ve
Bogotá
4°39′K 74°3′B / 4.65°K 74.05°B / 4.65; -74.05
Resmî diller İspanyolca ve 68 Kolombiya diller (anayasal)[1][2].
Etnik gruplar %49 Mestizo,
%10,6 Afrokolombiyalı
%37 Beyaz
%3,4 Kızılderili[3][4].
Hükûmet Üniter başkanlık cumhuriyeti
   Başkan Juan Manuel Santos Calderón
   Başkan Yardımcısı Germán Vargas Lleras
Kuruluşu
   Bağımsızlık İlanı 20 Temmuz 1810 
   Kabulü 7 Ağustos 1819 
   Kolombiya Anayasası 1991 
Yüzölçümü
   Toplam 1,141,748 km2 (26.)
440,831 mil2
   Su (%) 8.8 (17.)
Nüfus
   2016 tahmini 48.786.100 [5] (28.)
   2005 = sayımı 42.888.592 (29.)
   Yoğunluk 40.74/km2105.72 (173.)
105,5/mil2
GSYH (SAGP) 2014 tahmini
   Toplam 641,532 milyar $ [6] (28.)
   Kişi başına 13,458 $[6] (28.)
GSYİH (düşük) 2014 tahmini
   Toplam 400.117 milyar $[6] (30.)
   Kişi başına $8,394[6]
Gini (2013)53.9[7]
Hata: Geçersiz Gini değeri
İGE artış 0.711
Hata: Geçersiz İGE değeri · 2013
Para birimi Kolombiya pesosu (COP)
Zaman dilimi CET (UTC-5[8])
Takvim dd-mm-yyyy (CE)
Trafik akışı sağ
Telefon kodu +57
Internet TLD .co
Kolombiya Birleşik Devletleri, 1863.
El Bogotazo, La Violencia döneminde

Kolombiya (İspanyolca:  Colombia ) ya da resmî olarak Kolombiya Cumhuriyeti (İspanyolca:  República de Colombia ), Güney Amerika'da yer alan bağımsız, üniter ve anayasal bir cumhuriyettir. 32 alt departmandan oluşmaktadır. Başkenti, ülkenin orta bölümünde yer alan Bogotá şehridir.

Güney Amerika'nın kuzeybatı bölümünde bulunan ülke, kuzeybatısında Panama, kuzeyinde Karayip Denizi, doğusunda Venezuela ve Brezilya, güneyinde Ekvador ve Peru, batısında Büyük Okyanus ile çevriidir.[9]

Ülke, yüzölçümüne göre Güney Amerika'nın en büyük 4.[10], dünyanın en büyük 26. ülkesidir. Nüfusa göre ise, 46 milyondan fazla nüfusu ile dünyanın en büyük 27. ülkesidir. Aynı zamanda; İspanyolca konuşan ülkeler arasında, Meksika'dan sonra nüfusa göre en büyük ikinci ülkedir[11][12].

Kolombiya, bir orta güçtür ve Güney Amerika'nın en büyük üçüncü, Latin Amerika'nın en büyük dördüncü ekonomisine sahiptir.[6] Kahve, çiçek, zümrüt, kömür ve petrol endüstrileri, Kolombiya ekonomisinin başlıca sektörleridir[13]. HSBC, 2050 yılında Kolombiya'nın özellikle Amerika olmak üzere dünya ekonomisinde karar verici bir rol oynayacağını; GSYİH bakımından dünyanın en büyük 25. ekonomisi olacağını öngörmektedir.

Şu anda Kolombiya olarak bilinen topraklarda, başlangıçta Muisca, Quimbaya ve Tairona gibi Kolombiya Kızılderilileri yaşamaktaydı. İspanyollar, bu bölgeye 1499 yılında gelmiş ve bu bölgede işgal ve kolonizasyon dönemini başlatmıştır.

Etimoloji

"Kolombiya" adı (Kristof Kolomb'un ülkesi) Venezuela devrimci Francisco de Miranda tarafından oluşturuldu. İspanyol ve Portekiz egemenlikleri altında topraklarına sevk edilmişti[14][15].

Tarihçe

Fetih öncesi dönem

Günümüz Kolombiya'sının topraklarında yörenin yerlileri ticaret ve altın işleme sanatıyla uğraşıyorlardı. Burada İnka İmparatorluğu, Muisca, Tayrona, Sinú, Quimbaya ve San Agustín kültürleri yüzyıllar boyunca yaşamıştır.[16][17][18]

İspanyol işgali

Kristof Kolomb'un adıyla anılan ülke topraklarına Kolomb hiç ayak basmamıştır. Kolombiya toprakları, 16. yüzyılın başlarında Ganzalo Jiménez de Quesada ve Sebastian de Belalcázar komutasındaki İspanyollar tarafından bulunmuş ve sömürge haline getirilmiştir. 1525 yılında Rodrigo de Bastidas Santa Marta kentini kurdu. Bunun ardından ülkenin kuzeyinde Karayib Denizi kıyısında Cartagena şehri kuruldu. 1538 yılında Gonzalo Jiménez de Quesada yerli halkın Bacatá adını verdiği yerleşim yerini ele geçirerek burada Bogotá şehrini kurdu.

Büyük Kolombiya Cumhuriyeti

ve Büyük Kolombiya-Peru Savaşı

On sekizinci yüzyıla kadar ülke, İspanyol asıllı beyazlar tarafından yönetildi. Bundan sonra başlayan bağımsızlık mücadelesini Kuzey Amerika ve Fransa İhtilalleri daha da kuvvetlendirdi. 1808 yılında Napolyon, İspanya'yı işgal edince Amerika Kıtası´ndaki İspanyol sömürgeleri bağımsızlık savaşlarını ilan etti. Böylelikle Simón Bolívar önderliğindeki güçler Cartagena´da bağımsızlıklarını ilan ettiler ve 1821 yılında Büyük Kolombiya adıyla bugünkü Kolombiya, Ekvador, Panama ve Venezuela topraklarını kapsayan bir federasyon kuruldu. 1829 yılında Venezuela ve 1830 yılında ise Ekvador federasyondan ayrıldı.

Kolombiya Birleşik Devletleri ve Kolombiya Cumhuriyeti

1886’da ülkeye, kıtayı keşfeden Kolomb’un ismi verildi ve Kolombiya Cumhuriyeti ilan edildi. 1903 yılında, ülke topraklarına dahil olan Panama, ABD’nin yardımı ile Kolombiya’dan ayrılarak bağımsız bir devlet oldu. Panama aynı yıl Panama Kanalı´nın kullanım hakkını ABD´ye verdi. Bu ayrılma yüzünden ABD ile Kolombiya arasında 1921 yılına kadar süren bir gerginlik yaşandı. Bu tarihten sonra Kolombiya yönetimine iki büyük parti olan Liberaller Partisi ile Muhafazakarlar Partisi hâkim oldu. Fakat bu iki parti arasındaki sürtüşmeler, iç karışıklıklara ve ülkenin uzun süre diktatörler tarafından yönetilmesine sebeb oldu. Sivil hükümetle yönetilen Kolombiya’da günümüzde iç karışıklıklar devam etmektedir.

La Violencia dönemi

1948 ila 1953 arasında Kolombiya içinde büyük karışıklıklar yaşandı. Violencia adı verilen şiddet olayları meydana geldi. 1950 yılında muhafazakâr Mariano Ospina Pérez iktidarı devralan bir başka muhafazakâr olan Laureano Gómez vekili Roberto Urdaneta ile birlikte katı bir yönetim sergiledi. Üç yıllık görev sırasında 80.000 kişinin hayatını kaybettiği tahmin ediliyor. Violencia 1963 yılına kadar sürdü. Bu zaman zarfında 200.000 kişi öldü. Violencia'ya karşı solcu gerilla grubu FARC mücadele etti. Ülkedeki karışıklıklar sebebiyle 12 ağustos 2002'de Başkan Álvaro Uribe Vélez 90 günlük olağanüstü hâl ilan etti.

Coğrafya

KOLOMBIYA'dan yönler
 Panama Karayip Denizi
 
 Venezuela
Büyük Okyanus
K
B D
G
 Venezuela
 Ekvador  Peru
 
 Brezilya

İklimi

San Andres Takımadaları, Karayip Denizi.

Kolombiya´nın iklimi bölgelere göre çeşitlilik gösterir. Vadilerde tropik, yüksek kesimlerde ise ılıman iklim özellikleri görülmektedir. Sıcak iklim kuşağında yer alan ülke dağlarının doruklarında her zaman kar vardır.

Bitki örtüsü

Ülke topraklarının yarıya yakını sık ormanlarla kaplıdır.

Faunası

Amazon Ormanları´nda maymun, jaguar, timsah, puma, tapir ve armadillo gibi çeşitli hayvanlar yaşar. Ayrıca papağan ve kolibri gibi tropik kuşlarla Kuzey Amerika´dan göç eden göçmen kuşlar da kış mevsimini burada geçirirler. Yüksek dağlık bölgelerde And Kondoru denen büyük Güney Amerika akbabaları yuva yapar. Pek çok kelebek, örümcek ve böcek türlerinin yanı sıra Magdalena Nehri´nde da timsah ve kaymanlar yaşar.

Coğrafî şekilleri

Cristóbal Colón Dağı ve Simón Bolívar Dağı ülkenin en büyük yükseltileridir (Her ikisinin de yüksekliği 5775 metredir). And Dağları sisteminin üç büyük sıra dağı olan Batı, Orta ve Doğu Cordillera'lar ülkenin batı yarısı boyunca uzanarak Ekvador sınırında birleşirler. Alçak doğu düzlüğü boyunca Amazon ve Orinoko ırmaklarının kolları uzanır. 1600 km uzunluğundaki Magdalena Nehri, kuzeye doğru akarak Karayip Denizi'ne dökülür.

Demografi

Cartagena'daki bir devlet okulunda öğrenciler.

Ekim 2006´da yapılan nüfus sayımında 1.141.748 km²´lik Kolombiya topraklarında 41.966.004 kişinin yaşadığı tespit edilmiştir. Nüfusun % 60´ını İspanyol ve yerli karışımı mestizolar, % 20´sini İspanyol kökenli beyazlar, % 14´ünü Avrupalı-Afrikalı karışımı mulattolar oluşturur. Kıyı kesimlerinde Afrokolombiyalılar yaşamaktadır. Diğer etnik gruplar arasında Arap asıllı Lübnanlı Kolombiyalılar vardır.

Yönetimsel birimler

Kolombiya'nın başkenti Bogota'dır. Ülkenin en büyük idari birimleri departmanlardır ve 32 departman vardır. Bogotá özel bir bölgedir (Başkent Eyaleti). Bu departman ilçelere ayrılmıştır, toplamda 1128 ilçe mevcuttur. Ayrıca ülke coğrafi, demografik ve ekonomik koşullar göz önüne alınarak 5 bölgeye ayrılmıştır ancak bu bölgeler herhangi bir idari yapıyı temsil etmemektedir[19].

Kolombiya Cumhuriyeti'nin departmanları
Departman Başkent Alan (km²) Nüfüs Tarih
- Bogotá Başkent Eyaleti 1587 7117984 1886
01 Amazonas Leticia 109665 80360 1991
02 Antioquia Medellín 63612 5750478 1858
03 Arauca Arauca 23818 282302 1991
04 Atlántico Barranquilla 3388 2365663 1910
05 Bolívar Cartagena de Indias 25978 2229967 1857
06 Boyacá Tunja 23189 1411239 1858
07 Caldas Manizales 7888 1170187 1905
08 Caquetá Florencia 88965 463333 1982
09 Casanare Yopal 44640 325713 1991
10 Cauca Popayán 29308 1363054 1857
11 Cesar Valledupar 22905 1050303 1967
12 Chocó Quibdó 46530 413173 1947
13 Córdoba Montería 25020 1392905 1952
14 Cundinamarca Bogotá 24210 9467562 1857
15 Guainía Inirida 72238 43314 1963
16 Guaviare San José del Guaviare   53460 133236 1991
17 Huila Neiva 19890 994218 1905
18 La Guajira Riohacha 20848 524619 1965
19 Magdalena Santa Marta 23188 1403318 1824
20 Meta Villavicencio 85635 771089 1960
21 Nariño Pasto 33268 1775139 1904
22 Norte de Santander Cúcuta 21658 1493932 1910
23 Putumayo Mocoa 24885 378483 1991
24 Quindío Armenia 1845 613375 1966
25 Risaralda Pereira 4140 1024362 1966
26 San Andrés San Andrés 52 83491 1991
27 Santander Bucaramanga 30537 2085084 1857
28 Sucre Sincelejo 10917 868648 1966
29 Tolima Ibagué 23562 1312972 1886
30 Valle del Cauca Cali 22140 4524678 1910
31 Vaupés Mitú 54135 33152 1991
32 Vichada Puerto Carreño 100242 97276 1991

Yerleşim

Diş ilişkiler

Diplomatik ve Konsuluk misyonlar

Kolombiya, Birleşmiş Milletler (1943), Amerikan Devletleri Örgütü (1948), G-77(1964), And Milletler Topluluğu (1969), G-24 (1971), Amazon İşbirliği Antlaşması Örgütü(1978), Güney Amerika Milletler Birliği (2004), Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu[21] CELAC (2010) ve Pasifik İttifakı (2013)[22], gibi uluslararası örgütlerin kurucu üyelerinden birisidir.

Din

Kolombiya Anayasası'nda inanç özgürlüğü garantiye alınmıştır. Kolombiya hükumeti din konusunu yasal olarak belgelemese de, 2001'de El Tiempo gazetesince yapılan bir anket sonucunda şöyle sonuçlar çıkmıştır:

Ekonomi

Kolombiya Kahvesi yetiştiriciliği, Quindío.

Kolombiya, Güney Amerika´nın en önemli üretici ülkelerinden, OECD’ye üye olmayan ekonomilerin de en büyüklerinden biridir. Kişi başı GSYİH son 6 yılda ikiye katlanmış olup, orta sınıf giderek genişlemektedir. 2012 yılında ülke ekonomisi %4 oranında büyümüş olup, 2013 yılında %4,2 büyüdüğü tahmin edilmektedir[23].

Economist Intelligence Unit tarafından, BRIC ülkelerine (Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin) ek olarak belirlenen yeni gelişmekte olan ülkeler sınıflaması CIVETS (Kolombiya, Endonezya, Vietnam, Mısır, Türkiye ve Güney Afrika Cum.)[24]. içinde Latin Amerika’dan yalnızca Kolombiya yer almaktadır. Bu ülkeler nüfusları, dinamik ve istikrarlı ekonomileri ile geleceğin yıldız ekonomileri olarak görülmektedir[25].

HSBC tarafından hazırlanan ve 2050 yılında dünya ekonomilerinin büyümelerine ilişkin öngörüleri içeren bir raporda, Kolombiya en iyi 26. ekonomi olarak gösterilmektedir. Ülke GSYİH’sinin %155 artışla 2050 yılında 725 milyar Dolar’a ulaşacağı, kişibaşı gelir, nüfus ve yatırım göstergelerinde de önemli ölçüde gelişme kaydedileceği öngörülmektedir. Kolombiya’nın Latin Amerika ülkeleri içinde en yüksek büyüme kaydedecek ülke olacağı tahmin edilmektedir.

Sektörler

Dünyanın en büyük ikinci-üçüncü kahve üreticisi olmasına karşın en çok tanınan kahve üretici ülke Kolombiya'dır. Bunun sebebi, Kolombiya'nın kahve üretimini ciddiye alıp, üretim standartlarını yakından takip edip, mükemmelik konusunda ciddi emek sarf etmesidir. Kahve üretim birliklerinin sarf ettiği bu gayretin ceremesi ise kahve kalitesinde sağladıkları güven ve marka değeridir[26].

Karanfil üretiminde dünyada birinci sırada yer alan Kolombiya, kahve üretiminde de dünyada Brezilya´dan sonra ikinci sırada gelmektedir. Ulaşımın ülkede gelişmesi ile birlikte sanayi de hızlı bir büyüme göstermektedir.

Tarımdan elde edilen ürünlerin satışı, ulaşım sayesinde ekonomi daha da gelişmektedir. Ülkede tarım üretiminin temelini kahve, kesme çiçek, pirinç, tütün, mısır, şeker kamışı, kakao, yağlı tohumlar, sebzeler ve limon, portakal, muz, mango ve guava gibi meyveler oluşturmaktadır. Ormancılık, balıkçılık ve hayvancılık da önemli sektörlerdir.

Sık ormanlarından kereste, kâğıt ve kontrplak gibi ürünler elde edilir. Dünyanın en değerli zümrütleri burada çıkarılır. Zengin zümrüt (dünyanın birincisi) platin, altın, gümüş, bakır, kömür, demir, tuz, nikel, fosfat, manganez, mika ve kuvars yatakları mevcuttur. Venezuela ve Ekvador sınırları yakınlarında çıkarılan petrolün bir bölümü dış ülkelere satılmaktadır. Modern dokuma ve giyim sanayisinin yanı sıra kimyasal madde, ilaç hammaddeleri, madeni eşya, çimento ve motorlu araç sanayileri de gelişmektedir.

Kültür

Fernando Botero dünyadaki ünlü şişman insanlar çizen Kolombiya doğumlu modern sanat ressamıdır[27]. Kolombiya edebiyatının bir yazarı olan Gabriel García Márquez, 1982 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür. Catalina Sandino Moreno Maria Full of Grace filmi ile 2004 yılında Berlin Film Festivali'nde Charlize Theron'la birlikte En İyi Kadın Oyuncu ödülü kazanmıştır. Bu filmdeki performansı ile Oscar'a aday olmuştur. Ayrıca, Shakira, Juanes, J Balvin, Danna García, César López gibi, uluslararası alanda da kabul görmüş Kolombiyalı sanatçılar da vardır.

Spor

Kolombiya'da futbol, bisiklet[28],boks[29], beyzbol[30], basketball ve tejo (yerel spor) en çok sevilen sporlardır. Futbol ligler halinde oynanmakta ve bunların en büyüğü Liga Postobón'dur. Libertadores Kupası kazanabilmiş olan takımların ikisi (Once Caldas ve Atlético Nacional) takımdır. Futbol kulüpleri Kolombiya Futbol Federasyonu çatısı altında toplanmıştır[31].

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. http://www.justlanded.com/english/Colombia/Colombia-Guide/Language/Official-languages
  2. http://www.studylands.com/guide/CO-language.htm
  3. http://www.dane.gov.co/files/censo2005/etnia/sys/visibilidad_estadistica_etnicos.pdf
  4. http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/pdf/CS_Colombia.pdf
  5. http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php
  6. 1 2 3 4 5 "World Economic Outlook Database". International Monetary Fund. Ekim 2014. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151015182358/http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=70&pr.y=6&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=233&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=. Erişim tarihi: 7 Ekim 2014.
  7. "socio-economic policies". dane.gov.co. 14 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141114080032/http://www.dane.gov.co/files/investigaciones/condiciones_vida/pobreza/bol_pobreza_13.pdf. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
  8. http://horalegal.sic.gov.co/
  9. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2144.html#co
  10. http://www.navescolombia.com/index.php?option=com_k2&view=itemlist&layout=category&task=category&id=38&Itemid=17&lang=en
  11. http://kids.nationalgeographic.com/content/kids/en_US/explore/countries/colombia/
  12. http://www.spanish411.net/Spanish-Speaking-Countries.asp
  13. http://www.mfa.gov.tr/kolombiya-ekonomisi.tr.mfa
  14. http://www.milliyet.com.tr/2005/07/31/yazar/myilmaz.html
  15. http://www.etymonline.com/index.php?term=Colombia
  16. http://colombiareports.co/archaeologists-recover-remains-pre-columbian-village-central-colombia/
  17. http://workmall.com/wfb2001/colombia/colombia_history_the_pre_columbian_era.html
  18. http://www.colombia.travel/en/international-tourist/sightseeing-what-to-do/recommended-tourist-attractions-special-reports/colombia-a-pre-hispanic-treasure
  19. http://www.statoids.com/uco.html
  20. http://www.dane.gov.co/index.php/about-dane
  21. http://www.mfa.gov.tr/i_-turkiye_nin-latin-amerika-ve-karayiplere-yonelik-politikasi-ve-bolge-ulkeleri-ile-iliskileri.tr.mfa
  22. http://www.mfa.gov.tr/no_-207_-22-temmuz-2013_-ulkemizin-pasifik-ittifaki_na-gozlemci-uye-olmasi-hk_.tr.mfa
  23. http://www.economist.com/news/finance-and-economics/21610305-colombia-overtakes-peru-become-regions-fastest-growing-big-economy-passing
  24. http://knowledge.wharton.upenn.edu/article/the-new-brics-on-the-block-which-emerging-markets-are-up-and-coming/
  25. http://www.colombiaemb.org/node/1328
  26. http://www.kahvem.co/kolombiya_kahvesi/
  27. http://www.nytimes.com/2005/05/08/international/americas/08botero.html?_r=1&
  28. http://www.bbc.com/news/world-latin-america-23709753
  29. http://sports.espn.go.com/sports/boxing/news/story?id=3440504
  30. http://sports.espn.go.com/mlb/columns/story?id=6038291
  31. http://www.mackolik.com/Kupa/119/Libertadores-Kupasi

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/16/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.