Horus

Horus (Haru, Hor), Antik Mısır mitolojisinde gök tanrısıdır. Osiris ve İsis'in oğludur. Horus, şahin başlı tasvir edilir, bazı tasvirlerde firavunlar İsis'in kucağında sembolize edilmiştir. Bunun sebebi firavunların dünya üzerindeki Horus olduğuna inanılmasındandır. Firavunlar kendilerini Horus'un yeryüzündeki cisimleşmiş halleri olarak gördükleri için Horus, Antik Mısır'ın en önemli tanrılarından biridir. Firavunlar, Horus'un ismini kendi isimlerinden biri olarak alırlardı. Aynı zamanda Firavunlar Ra'nın takipçisiydiler, bu yüzden Horus aynı zamanda güneş ile de ilişkilendirilirdi. Güneş tanrısı olarak gösterilmesi yanında Osiris'in oğluydu. Mısır'ın farklı bölgelerinde farklı Horus varyasyonları konusundaki ihtilafı çözmek için en az onbeş farklı Horus formu kullanılmıştır. Bu formlar ait oldukları soy ağacına bağlı olarak güneş ve Osiris tipi olmak üzere iki kategoriye ayrılabilir. Eğer İsis'in oğlu olduğu söyleniyorsa, Osiris tipi; yoksa güneş tipi kabul edilmektedir. Güneş tipi Horus, Atum, Ra, Geb ya da Nut çeşitli tanrıların oğlu olarak adlandırılırdı. Horus, 25 Aralık 'ta, İsis-Meri adında, sonsuza dek bakire kalacak olan bir bakireden, bir mağarada doğar. Osiris'in ölümünden sonra gebe kalan İsis; Musa'nın İncil'deki hikayesini anımsatan bir biçimde, oğlu Horus'u Nil Nehri'nin deltasındaki papirus bataklıklarında saklar. Tıpkı İsa gibi Horus'un doğumu da Doğu semalarında yükselen bir yıldızla, Sirius'la, ilân edilir. Gök Tanrısı Horus ve onun ezeli ve ebedi babası, Osiris, tıpkı İsa ve onun Babası gibi, birbirlerinin yerine geçerler. İsa gibi, Horus'un da; "Babam ve ben biriz" dediği iddia edilir. Horus'un kişisel lakabı İusa'dır ve 'Baba' anlamına gelen "P'tah" ın ebedi oğlu anlamına gelir. On iki yaşına kadar tapınakta öğrenim gören Horus, on sekiz yıl kadar kaybolur; otuz yaşında tekrar ortaya çıkar ve efsanevi Eridanus Nehri'nde, daha sonra boynu vurulacak olan "Vaftizci Anup" tarafından vaftiz edilir. Öte yandan, vaftizi önemli bir gelenek olarak benimseyen Hıristiyanlar, en az Aziz Paulus'tan itibaren, suya batmanın ölüm benzeri bir deneyim olduğunun ayırtındadırlar; sudan çıkmak yeni bir hayatın başlangıcı olarak algılanır. İsa gibi su üstünde yürümek de dahil olmak üzere, Horus'un da çok sayıda mucizesi vardır. Bunların arasında El-Azarus'u diriltmesi, İsa'nın Lazarus'u diriltmesini anımsatır. Horus'un on iki talebesi (havarisi) vardır. Havarileri Horus'un vaazını "İusa'nın vecizeleri" olarak kayda geçerler; bunlardan ikisi, "Anup" ve "Aan" kendisine şahitlik vermiş olduklarından, İsa'nın yaşamında benzer işlevi görmüş olan iki Yahya'yı anımsatır. Meshedilmiş anlamına gelen KRST lakabı, İsa'dan çok önce, Horus'a verilmiştir. Horus'un diğer isimleri şunlardır: Diriltilmiş olan, Tanrının oğlu, Mesih, Tanrının kuzusu, Tarik. Horus, "lanetli bir ağaç"ta, iki hırsızın arasında, günahlarının kefaretini ödemek üzere asılır. Öldükten sonra gömüldüğü mezardan İsa gibi kalkar ve 'Amen-ti' olarak bilinen Cennet'e yükselir. Dualarını 'amen' sözcüğüyle bitiren Hıristiyanlar gibi, Horus'a tapınanlar da 'amen-ti' derlerdi.

Doğumu

Harsiesis (İsis'in oğlu), Horus'a, Isis'in büyüleri ile babası Osiris'in öldürülmesinden sonra gebe kalınmıştır. Annesi tarafından Buto'ya yakın yüzen ada Chemmis'te büyütülmüştür. O, şeytanî amcası Set'in daimi düşmanıydı, fakat annesi onu korudu ve yaşattı.

Çocukluğu, Harpokrates olarak bilinir, bu kelime bebek Horus anlamına gelir ve İsis tarafından emzirilen bir bebek olarak betimlenir. Daha sonraki zamanlarda yenidoğan güneş ile ilişkilendirilmiştir. Harpokrates, saçları yandan lüleli ve baş parmağını emerken de resmedilmiştir. Mısır sanatında, Harpokrates bir timsahın üzerinde ayakta duran, bir elinde akrep, diğerinde yılan tutan bir çocuk olarak da betimlenmiştir.

Harmakhis (Ufuktaki Horus), "doğan güneş" olarak kişileştirilmiştir ve dirilişin ve sonsuz hayatın sembolü Khepera ile simgelenmiştir. Giza platosundaki Büyük Sfenks, Horus'un görünümlerinden biridir.

Haroeris (Yetişkin Horus), Horus'un erken formlarında Yukarı (Güney) Mısır'ın lider tanrısıydı. Hathor'un oğlu ya da bazende kocası olarak metinlerde geçer. Aynı zamanda Osiris ve Set'in erkek kardeşiydi. Set'in ülkesi Aşağı Mısır'ı yaklaşık MÖ 3000 yıllarında feth etmiş ve her iki krallığı birleştirmiştir.

Yetişkin Horus'un çok sayıda karısı ve çocuğu vardır. Dört erkek evladı bir gruplandırılır, İsis'ten olma olduklarına inanılır. Bunların isimleri; Duamutef, Imsety, Hapi ve Qebehsenuef'tir. Lotus çiçeğinden doğmuşlar ve yaratılış ile ilişkilendirilen güneş tanrılarıydılar. Nun'ın suyunu, Ra'nın emri ile yeniden getirmişlerdir. Anubis, onlara cenaze törenlerinde mumyalama, 'Ağız açma', Osiris'i ve tüm erkeklerin gömülmesi ödevlerini verdiğine inanılır. Horus onları daha sonra dört ana yönün koruyucusu yaptı. Ma'at'ın ölüleri yargılaması sırasında lotus çiçeğinin üzerinde Osiris'in önünde otururlar. Diğer taraftan, çok yaygın olarak ölünün iç organlarını koruyucusu olarak hatırlanırlar.

Behdetli Horus, yetişkin Horus'un bir başka formu olup, Behdet'in batı deltasında tapınılırdı.

Sembolizmde Horus

“Horus” adı, bu ilahın Grekçe’deki adıdır, Mısır dilindeki asıl adı “Hor”dur. Antik Mısır eserlerinde Horus, sık sık bir gözle, şahin kafasıyla veya atmaca kanatlı bir yıldız diskiyle tasvir edilir. Çocuk başıyla ya da genç bir insan başıyla temsil edildiğinde parmağı kelam organı olan ağzında ya da ağzını işaret eder tarzda tasvir edilir.

• Horus sembolizmde genellikle, İlâhî Yasalar’ın insanda vicdan tarzında belirmesini simgeler. Şahin kafalı Horus’un yırtıcı kuşların keskin bakışıyla tasvir edilmesi, kişinin hiçbir hareketini gözünden kaçırmayan bir ilah oluşunu, yani vicdanın gözünden hiçbir şeyin kaçmayacağını simgeler. Bir başka deyişle bu, insanın iç dünyasındaki her niyetini ve sosyal yaşamındaki her hareketini gözden kaçırmayan merhametsiz yargıcın keskin bakışını simgeler. Bu, yasaların kıl kadar şaşmadan uygulanmasını gözeten, kişiden özellikle öte-âlemde hesap soran vicdanın ifade edilişidir. Günde yirmidört saat uyanık ve gözleri hep açık olmalıdır; çünkü hem yasaların kıl kadar şaşmadan uygulanmasını sağlamakta hem de ilah Seth (‘nefsaniyet’i ve kötülüğü simgeleyen ilah) ile mücadele etmektedir. Bu yüzden Güneş ve Ay, Horus’un gözleri olarak ifade edilir. Çünkü Güneş ve Ay’ın her ikisi nöbetleşe, gece ve gündüz insanın üzerinden eksik olmaz, Horus’un 24 saat açık kalan gözleri gibi. Horus’tan “Sirius içindeki Horus” olarak söz eden kimi Mısır metinlerinde ise, Horus’un Dünya insanlarına Sirius’tan gelen bir ‘tesir’ olduğu ve kaynağının göksel Osiris olduğu belirtilir..
• Parmağını ağzına götürmüş Horus ise misterler konusundaki sessizlik ilkesini simgeler.

Popüler kültüre etkileri

2007 yapımı Zeitgeist (Zeitgeist: The Movie) belgesel filminde Hıristiyanlığın Horus ve benzeri Antik Mısır inançlarından köken alan figürleri anlatılır.

Kaynakça

• Mısır'da Ölüm Sonrası Fikri, Ege Meta Yayınları
• Dictionnaire des Symboles, Jean Chevalier ve Alain Gheerbrant
• Psi dergisi,Cilt-1,Sayı-3
• The Story of Civilization, Will Durant

Ayrıca bakınız

• Horus'un gözü

Antik Mısır Mısır Mitolojisi
Heliopolisli Sekiz tanrı/Ogdoad
Amun/Amunet | Huh/Hauhet | Kuk/Kauket | Nu/Naunet
Heliopolisli Dokuz tanrı/Ennead
Atum | Şu/Shu | Tefnut | Geb | Nuit/Nut | Ausare/Osiris | İsis/Aset | Set | Nebet Het/Neftis
Diğer Büyük Tanrı ve Tanrıçalar
Anubis | Apis | Aten | Bast | Djehuty | Hathor | Horus | Khepri | Chons | Maàt | Min | Neith | Ptah | Ra | Sekhmet | Sobek | Wepwawet | Heryşaf