Balâ

Koordinatlar: 39°33′N, 33°16′E

Balâ
—  İlçe  —
Türkiye'de bulunduğu yer
İl genelindeki konumu
Koordinatlar: 39°33′K 33°16′D / 39.55°K 33.267°D / 39.55; 33.267
Ülke	Türkiye
İl	Ankara
Coğrafi bölge	İç Anadolu
Yönetim
- Kaymakam	İbrahim Halil Şivgan [1]
- Belediye başkanı	Arif Kaplan (AK Parti)
Yüzölçümü
- Toplam	2,830 km2 (1,1 mi2)
Rakım	1,310 m (4 ft)
Nüfus (2015)[2]
- Toplam	21,618
- Yoğunluk	8,4/km² (21,8/sq mi)
- Kır	-
- Şehir	21,618
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	06720
İl alan kodu	0312
İl plaka kodu	06
İnternet sitesi: www.bala.gov.tr YerelNET Balâ

Balâ, Ankara'nın doğusunda bulunan bir ilçe. Ankara'ya 78 km'lik asfalt yol ile bağlıdır. Balâ, Türk siyaset hayatında fazla bilinmeyen bir yönüyle önemli bir yere sahiptir. Mustafa Kemal Atatürk, Balâ milletvekilidir.^[3]

Tarihçe

1850 yılına ait Osmanlı arşiv belgelerinden, Tarihçi Prof. Dr. Yusuf Halaçoğlu araştırmalarına ve Balâ Belediyesi'nin arşivlerinden alınan bilgilere göre; Balâ halkının kökeni Türkmenistan Daşoğuz kökenli olup Erzurum (Pasinler Horasan) - Aydın (Söke Koçarlı)'dan gelmektedir.^[4]

Balâ ilçe havalisinin ve 21 köy halkının tamamı Bozulus Türkmenleri'dir. Türkmen oğuzların bayındır boyundandırlar. Bozulus Türkmenlerinin en büyük aşiretlerinden biri olan Tabanlı aşiretine mensupturlar. Ana unsur olan Tabanlı aşireti, Balâ havalisinde kendileri ile aynı yerlerde bulunan Bayat-ı Cedid Beyliği Cemaati, Bayat-ı Atik Beyliği Cemaati, Bayat-ı Şeyhli Cemaati ve Aydın Beyliği Danişmentli Cemaatini bünyesinde toplamıştır. Daha önce Erzurum (Pasinler-Horasan) ve Aydın (Söke-Koçarlı) bölgesinde bulunmuşlardır. Erzurum ve Aydın ilinin yerli halkı iken göçüp gelmiş değillerdir.^[5]

1500'lerde Türkmenistan Daşoğuz'dan Türkiye'ye gelerek Erzurum (Pasinler Horasan) dağlarında yaylak, Aydın (Söke Koçarlı) ovalarında kışlak, konar göçer Yörük hayatı yaşamışlardır. 1540 Yılında Tabanlı aşireti 4 cemaatte toplam 316 hane ve 33 mücerred vergi nüfusuna sahipti. İkinci selim döneminde ise bu miktar 595 hane ve 166 mücerrede yükselmişti. Tabanlı aşiretinin kalabalık bir nüfusa sahip olmasına ve bu özelliğini uzun süre devam ettirmesine rağmen Akkoyunlu devletinin siyasi faaliyetleri içinde adına tesadüf edilmemektedir.

Erzurum (Pasinler Horasan) dağlarında yaylak, Aydın (Söke Koçarlı) ovalarında kışlak, konar göçer Yörük hayatı yaşayan atalarımız 1690 Yılında Osmanlı devletinin çıkardığı ferman emriyle "Türkmenler Bir Eyalet Dışında Başka Bir Eyalete Geçip Yaylak yada Kışlak Tutamayacaktır." Ferman emri üzerine bugün bizim atalarımızı oluşturan insanlar Erzurum (Pasinler Horasan) ve Aydın (Söke Koçarlı)'dan kalkıp bugünkü bulunduğu Balâ ilçesi sınırlarına gelmişlerdir. Balâ'yı 1690-91 Yıllarında ağustos ayında dönemin aşiret reisi "İmirzalıoğlu Şeyh Ali Mirza" kurmuştur. Bozulus Türkmenlerinin Erzurum (Pasinler Horasan) - Aydın (Söke Koçarlı) bölgesinden ferman emriyle Orta Anadolu'ya gelip Balâ havalisine yerleştikten sonra Tabanlı aşiretine mensup bazı kişiler eşkıyalık faaliyetleri içinde bulunmuş ise de bu tür faaliyetlerden aşiretin kendisi de bizar olmuş, münferid hadiseler aşiretin ileri gelenleri tarafından önlenmiştir. Balâ ilçesi tarih boyunca "Kasaba-i Balâ, Bozulus Sancağı, Kaza-i Yörükan, Tabanlı Kazası" olarak adlandırılmıştır.

İlçeye Balâ ismi verilirken Bozulus isminden esinlenerek verilmiştir.

Balâ havalisini yurt tutan Bozulus türkmenleri tabanlı aşiretinin nüfusu 1690'lı yılların sonunda bir çok şehirden fazla idi. Bu nüfus 20.000'e dayanınca bunun üzerine osmanlı devleti nüfusu azaltmak amacıyla 1699 yılında ikinci bir ferman emri vererek Balâ havalisindeki Bozulus türkmenlerini tekrar Batı anadolu'ya göndermek istedi. Ferman emri üzerine Balâ'daki Bozulus türkmenlerinin Aydın Beyliği Danişmentli Cemaati kolunu tekrar Aydın eyaletine bağlı Söke- Koçarlı havalisine gönderdi. Balâ'dan göç eden köyler Aşıkoğlu, Karadalak, Çatalören ve Üçem köyünün bir kısmı oldu. Göç eden bu köyler gittikleri Aydın eyaletinin Söke Koçarlı havalisinde yerleşik düzene geçmeyip 1820 yılında tekrar Balâ havalisine gelmişlerdir. Batı anadolu'ya giden bu kabileden bazı aileler geri dönmeyip Aydın eyaletinin Söke ve Koçarlı havalisine, bir kısmı ise AfyonKarahisar eyaletine bağlı Emirdağ, Bolvadin ve Sandıklı havalisine yerleşmişlerdir.

Bozulus Türkmenlerinin Balâ'daYerleştikleri Köyler ; Balâ ilçe merkezinin Kartaltepe mevkii, İsmetpaşa mevkii başta olmak üzere : Üçem Aşıkoğlu, Karadalak, Sırapınar, Yeniyapanşeyhli, Tol, Şehriban, Büyükbayat, Küçükbayat, Karahamzalı, Büyükboyalık, Küçükboyalık, Çatalören, Çatalçeşme, Yaylalıözü, Yöreli, Suyugüzel, Gülbağı, Hanburun, Sarıhöyük, Yeniyapançarsak Köylerini kurarak yerleşik düzene geçmişlerdir. Ayrıca bu köyler arasında birbirleriyle sıkı bir şekilde akrabalık bağları bulunmaktadır.

Balâ'nın yapılanmasını sağlayan 1860 yılındaki aşiret reisi "İmirzalıoğlu Mir Osman Bey" olmuştur.

İlçenin diğer Türk köyleri ise çevre yerleşim yerlerinden gelmişlerdir.

1800'lü yılların başında Şanlıurfa Suruç bölgesinden ağırlıklı olmak üzere erzurum, Erzincan, kars, yozgat, amasya, Ağrı, elazığ bölgelerinden İç Anadolu'ya sürgün edilen kürtler Balâ'nın o yıllarda boş olan kesikköprü barajı etrafına yerleştirilmiştir.^[6]

Son olarak 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşında Osmanlı Ordularının yenilmesi Kafkasların Rusların eline geçmesi nedeniyle Anadolu'ya göç etmek zorunda kalan bir grup "çerkez" ilçeye gelip yerleşmeye karar vermiştir.

İlçenin 2016 Belediye tüzüğünde 21 Bozulus Türkmeni köyü, 2 Türkmen Abdal köyü, 8 Türk köyü, 1 Kazan tatar türkü köyü, 15 Kürt köyü olmak üzere toplam 47 Köyü (mahallesi) bulunmaktadır.^[7]

Balâ Köyleri : Abazlı, Afşar, Ahmetçayırı, Büyükdavdanlı, Aşağıhacıbekir, Aşıkoğlu, Aydoğan, Karadalak, Bektaşlı, Belçarsak, Beynam, Büyükbıyık, Büyükboyalık, Büyükcamili, Çatalçeşme, Çatalören, Çiğdemli, Davdanlı, Derekışla, Eğribasan, Ergin, Gülbağı, Hanburun, Karahamzalı, Keklicek(Büyükbayat), Kesikköprü, Koçyayla, Köseli, KüçükBayat, Küçükbıyık, KüçükBoyalık, Küçükcamili, SarıHüyük, Sırapınar, Sofular, Suyugüzel, Şehriban, Tatarhüyük, Tepeköy, Tol, Üçem, Yaylalıözü, Yeniköy, Yeniyapanşeyhli, Yeniyapançarsak, Yöreli, Yukarıhacıbekir^[7]

Atatürk ve Balâ

Ulu önder Mustafa Kemal Atatürk 26 Aralık 1919 Cuma günü hareketle Keskinlilerin koruma ve gözetiminde İğdebeli-Köprüköy yolu ile Balâ'ya gelinmiş, Üçem ve Aşıkoğlu köylerinde dinlenmiş köylülerin fikirlerini almış vaktin geç olması ve bölgenin Ormanlık olmasından dolayı Keskinli süvarilerle geceyi Beynam köyünde geçirip ve 27 Aralık 1919 da Dikmen sırtlarından Ankara'ya girilmiştir. Cumhuriyet kurulduktan sonra Ulu Önder milletvekilliğini Balâ'dan koymuştur.^[8][9]

Kültür

Yörede Türkmen/Abdal Kültürü vardır. Balâ ve Keskin türkülerini gün yüzüne çıkarıp geniş kitlelere ulaşmasını sağlayan mahalli usta sanatçı Hacı Taşan olmuştur. Balâ ve Keskin'deki folklorik oluşum ve Türkmen/Abdal türkülerinin anonimleşme sürecindeki farklı ve ağırlıklı yerini vurgulayan bu söz, bir bakıma birbiriyle komşu Balâ ve Keskin bu iki yörenin karekteristik özelliklerine de işaret eder. Yöre türkülerinin ağırbaşlı ve durulmuş lirizmi hemen farkedilir. Balâ orta Anadolu'nun en zengin halay bölgelerinden biri olduğu kadar halayların eşlik sazı olan davul zurnanın da en iyi icra edildiği yörelerden biridir. Balâ ve Keskin yöresi halayları ayak ve bel hareketlerine dayanır. Ağır fakat gösterişlidir. 20- 30 kadın kendi aralarında halay çekerler. Sin sin ve cirit oynanır. Eskilerde Balâ ve Keskin kökenli saz ve söz üstadları oyun ve halaylara eşlik sağlarlarmış. Yine bu topluluk düğün ve kutlamalar dışında, kahveleride ziyaret ederek türkmen/Abdal müzik kültürünü, bozlaklar başta gelir, köy ahalisine aktarırlarmış. 

Balâ ve Keskin civarı Atayurt'tan at sırtında Anayurt'a gelirken getirdiğimiz ve gözümüz gibi koruduğumuz kültür/müzik değerlerinin en yoğun yaşandığı ve yaşatıldığı yörelerden biri Balâ. Yöreye damgasını vuran iki önemli kültürel havzadan biri Keskin ve Balâ diğeri ise saz ve söz kültünün hayatın ayrılmaz parçası olduğu önemli bir Türkmen/Abdal yerleşim yeri olan Koçyayla ve Yeniköy köyleri. Keskin ve Balâ en kadim ve geleneksel sazlarımız olan davul, zurna ve bağlamanın, daha ziyade gerçek Türk dansı olan halaylar eşliğinde icra edildiği; bu özelliği ile Osmanlı’dan günümüze değin saygınlığını koruyan bir ilçe. Bu kadim sanatı başarıyla sürdürenler ise, Balâ ve Keskin'e bağlı çevre köylere yerleşmiş ağırlıklı olarak Türkmen/Abdal aşiretine mensup ustalar. Ünlü Müzik yazarı, folklor araştırmacısı Halil Bedii Yönetken yöreyi bir halay ve bozlak merkezi olarak niteler ve bu kültürün yegane taşıyıcısı Keskin'li ve Balâ'lı Abdalların tarihi misyonlarından ve onlardan derledikleri davul zurna ezgilerinden övgüyle söz eder. Yörede kullanılan temel çalgılar aynı zamanda en eski Türk sazları olan davul, zurna ve bağlamadır. Kemanın da daha sonra yöresel enstrümanlar arasına girerek ustalar elinde adeta millîleştiğini ve çok usta keman icracıları yetiştiğini biliyoruz. Halk müziği repertuarımız içerisinde klasik türkülere örnek teşkil eden "Kerpiç Kerpiç Üstüne, Allı Turnam, Bugün Ayın Işığı, Köprüden Geçti Gelin, Suda balık Yan Gider, Adem Olan Adem Sever, Hopbarlem" adlı halay türküleri yöreyle özdeşleşmiştir. Ankara'da Yedim Taze Meyvayı adlı uzun hava ise, yörenin en karakteristik uzun havalarından biridir.

Yöresel Yemekler

Balâ Tavası, Topalak, Hoşmerim, Katmerli Çörek, Göbete,Yufka Ekmeği, Bazlama, Kömbe, Oğmaç, Mantı, Madımalak, Su Böreği, Kavurga, Kara kabak, Kabak Gülü Dolması, Besmet, Hedik, Erişte, Sızgıt, İncir Uyutması, Pekmez Peltesi (helvası), Etli Mercimekli Bulgur Pilavı, Ağuz, Kuymak yemekleridir.

Şive

İlçe ve köy halkı geneli Türkmen kökenli oldukları için Türkçe'nin Balâ'da kullanılan şivesi Türkmen Türkçesine benzerlik gösterir.

İklimi

Yazları sıcak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçer. Yüksekliği nedeniyle kış aylarında Ankara ilinin en soğuk ilçelerindendir.

Ekonomi

Küçük atölyelerin bulunduğu Balâ'nın ekonomisi büyük ölçüde tarım,sanayi ve ticarete dayalıdır. Ayrıca ilçede buğday arpa ayçiçeği, mercimek, nohut, fasulye, şeker pancarı, kavun ve karpuz yetiştirilmektedir. Kızılırmak üzerinde kurulan Kesikköprü Barajı ilçe sınırları içerisindedir.

Nüfus

İlçenin nüfusu Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi 2015 verilerine göre 24.142'dir. 2.530 km² yüz ölçümündeki ilçeye bağlı 47 köy bulunmaktadır.

Yönetim

Belediye başkanları

Turizm

Kızılçam ağaçlarıyla kaplı Beynam Ormanları ve Kesikköprü Barajı hem ilçenin hem de Ankara'nın önemli mesire yerlerinden biridir. Ankara Büyükşehir Belediyesi'nin

Kesikköprü mahallesinde yaz kampı bulunmaktadır.

Eğitim öğretim

İlçe Merkezinde biri genel, üçü meslek olmak üzere dört lise vardır.

Kaynakça