Büyük Suriye Devrimi
Büyük Suriye Devrimi ya da Büyük Dürzî Ayaklanması, 1925-1927 yılları arasında Suriye'deki ve Lübnan'ın bir bölümündeki Dürzi kabilelerinin, Cebel Duruz'daki (Dürzi Dağı) kabile hiyerarşisini ve geleneklerini yıkmaya çalışan Fransız manda yönetimine karşı başlattığı ayaklanma. Arap Yarımadasında iki dünya savaşı arası dönemde yaşanan en büyük ve uzun sömürgecilik karşıtı ayaklanmadır.
1923'te Cebel el-Dürzî'nin Dürzilerce seçilmiş Fransız valisi Yüzbaşı Carbillet, halkın düşmanlığına yol açan modern yönetsel ve toplumsal reformlar başlattı. Yapılan şikayetlere karşı yüksek komiser General Maurice-Paul-Emmanuel Sarrail zorbaca davranması ve bazı Dürzi önderlerini Haziran 1925'te tutuklatması üzerine bütün bölge ayaklandı. Sultan Paşa el-Atraş'ın önderliğindeki Dürziler ağustosta Fransızları yendiler; 20 Temmuz 1925’te Selahd’i, 2 Ağustos’ta da Dürzi bölgesinin başkenti konumunda bulunan Süveyda’yı ele geçirdiler.[1] Vatandaşlarını ayaklanmaya çağıran Halk Partisi'ne bağlı Suriyeli milliyetçiler eylül ayında Dürzilere katıldılar.
Ayaklanma kısa sürede Suriye'nin Sünni ve Alavî bölgelerine de yayıldı. Ayaklanma Şam'a ulaştığında Fransızlar kenti bombaladılar, bombardıman sırasında 5 bin kişi yaşamını yitirdi.[2] Ama, Dürziler'in hoşnutsuzluğu Lübnan'ın güneyine doğru yayılmaya devam etti. Fransa 1926 yılı boyunca isyancılarla savaştı. Şam'ı bir kez daha bombaladı ve bu kez daha başarılı oldu. 1927 ortalarında ayaklanma sona ermişti.
Bundan sonra Cebel Duruz bölgesi Fransızların daha sıkı denetimi altına girdi. Vali gibi yüksek memurlar artık seçilmek yerine, genellikle Fransızlar arasından atanmaya başladı. Dürzilerin kendi kabuklarına çekilmeleri de desteklendi. Böylece Araplar, o sıralarda yayılmaya başlayan milliyetçi duygulardan uzaklaştırılmış, ama güvenlikleri açısından da Fransızlara bağımlı kalmaları sağlanmış oluyordu.
Düzenin yeniden sağlanmasının ardından Fransız askeri yönetimi, Milletler Cemiyeti tarafından Fransa’dan talep edilen bir yükümlülük olan “kendi kendini idare” yönünde adımlar atmaya başlamıştır. 1927’de Fransızlar, Şam’daki değişik milliyetçi guruplardan oluşan Vatan Kitlesi'nin (el-Kitle el-Vataniyye) kurulmasına izin vermişlerdir.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Suriye'de Fransız Emperyalizmi - Ömer Osman Umar
- Emperyalizmin Ortadoğu Tecrübesinden Bir Kesit: Suriye’de Fransız Mandası - Mehmet Akif Okur