Arap alfabesi

Arap alfabesi, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören alfabedir. Dünyada Latin alfabesinden sonra yazı dili olarak en çok kullanılan yazı sistemidir.

Arap alfabesi MS 2-4. yüzyıllar arasında Nebati yazısından gelişmiş olmak ile birlikte günümüze ulaşan en eski yazı örnekleri MS 6. yüzyıla (Zebed 512, Harran 568) aittir. Sağdan sola yazılan Arap alfabesinde bulunan 28 ünsüzün 22 tanesi Sami alfabesinden geçerken şekil değişikliğine uğrayan sesler olup geri kalan altı ses Arapçaya özgüdür.

Eski dünyanın üç büyük kıtasında, farklı ailelere bağlı birçok dile uygulanmış olan Arap alfabesine, harf eklemeleri yapılmış ve böylece alfabenin ıslahı yoluna girilmiştir. Farslar, bu ıslahı /ç/, /ş/ ve /j/ sesleri için ayırıcı işaretler icat ederek gerçekleştirmiştir. Türkler, bu işaretleri Farslardan aynen devralmışlardır. Türkçedeki /g/ sesi için kullanılan kef, aynı zamanda nazal n sesi için kullanılmış; bu suretle Türkçede Arap alfabesinin ilk reformu yapılmıştır. Arap alfabesi, 11. yüzyılda temel harf sistemiyle Türkler tarafından kullanılmaya başlanmış ve bu aşamada henüz Fars-Arap alfabesindeki harflerin Türk-Arap alfabesinde yer almadığı anlaşılmıştır.[1]

Türkler tarafınca kullanımı, İslam'ın kabul edilmesiyle başlamıştır. Türkiye Cumhuriyeti devleti 1928 yılında yazı sistemini değiştirerek Latin alfabesi tabanlı Türk alfabesine geçmiştir. Diğer Türk topluluklarının çoğu ve özerk Türk devletleri de 20. yüzyılın başlarından itibaren Latin alfabesini veya Kiril alfabesini kullanmaya başlamışlardır.

Arap Harfleri

يوهـ ن ملكقفغعظطض‎صشسزر ذد خحجثتب


Unicode
Yazılış İsim Çeviri Fonetik karşılık (IPA)
Yalın Sonda Ortada Başta
ا elif ʾ / ā /aː/
ب be b /b/
ت te t /t/
ث s̠e (th, θ) /θ/
ج cīm ǧ (j, g) [ʤ] / [ʒ] / [ɡ]
ح ḥā /ħ/
خ ḫa (kh, x) /x/

د


dāl d /d/
ذ z̠el (dh, ð) /ð/
ر ra r /r/
ز ze z /z/
س sīn s /s/
şīn š (sh) /ʃ/
ص ṣād /sˁ/
ض ﺿ ḍād /dˁ/
ط ṭā (tı) /tˁ/
ظ ẓa (zı) /ðˁ/ / /zˁ/
ayn ʿ /ʕ/
gayn ġ (gh) /ɣ/
ف fe f /f/
ق kāf q /q/
ك kef k /k/
ل lām l /l/, (/lˁ/ yalnızca Allah lafzında)
م mīm m /m/
ن nūn n /n/
ه he h /h/
و vāv w / k /w/ / /uː/
ي ye y / /j/ / /iː/

Latinizasyon (Romanizasyon)

Bu tabir genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sitemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirisinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Uniform Türk alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin sesleri simgelerken kullanıdıkları harflerin değişik olması nedeniyle farkılılıklar ortaya çıkmaktadır.

Arapça Latinizasyon
ي و ه ن م ل ݢ ݣ ك ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا ء
Y W H N M L G G K Q F Ģ Ă Ż Ş S J Z R Ž D X Ç C T P B A, E Ä,U, İ

Başka bir versiyon ise şu şekildedir:

Arapça Latinizasyon
ي و ه ن م ل گ ڭ ك ق ف غ ع ظ ط ض ص ش س ژ ز ر ذ د خ ح چ ج ث ت پ ب ا ء
Y W H N M L G Ñ K Ķ F Ģ Ă Ż Ş S J Z R Ď D X Ç C Ť T P B A, E Ä,U, İ
Kısa ünlü Ses' Örnek Türkçe   Uzun ünlü Örnek-1 Örnek-2
Ä A, E Yämin Yemin  Kazâ Hâlâ
U U Mulk Mülk Û Mûnis Sükûn
İ I Sihhat Sıhhat Î Îlan Dînî

Uzatılan harflerin çevrilmesi

Duraklanan harflerin çevrilmesi

İnceltilen harflerin gösterilmesi

Yarı-ünlü harfler

Araçada ayın harfi yarı-ünlü (harekesiz biçimi ise kesinlikle sessiz) bir harftir. Bu harfin Türkçeye çevirisi daima bir problem olmuştur. Çünkü Arapçayı veya Arapça seslerin çıkış yerlerini yeterince bilmeyen bir kişinin bu sesi normal A harfi zannetmesi veya karıştırması kaçınılmazdır. Bu harfin çekimli biçimleri Türkçede Kısaltma İmi ile gösterilir.

Türkçede kısaltma imi özellikle el yazısında inceltme imi ile karışma ihtimali nedeniyle sesli harflerde tercih edilmemiştir.

Alfabelerin karşılaştırılması

Asal Sesler Tablosu
Latinize A Ă Ä Ë E B C Ç J D F G Ğ Ģ H X I İ K Ķ Q L M N Ņ Ň O Ö P R S Š Ş Ț T U Ü V W Y Z Ž
Türkçe A - - - E B C Ç J D - F G Ğ - H - - I İ K - - L - M N - - O Ö P R S - Ş - T U Ü V - Y Z -
Arapça

أ

ع

ء

ء

أ

ب

ج

-

-

د

ڏ

ف

-

ݝ

غ

ه

ح

خ

إ

إ

ك

ٯ

ق

ل

ڵ

م

ن

ڠ

ڭ

ۆ‎

-

-

ر

س

ث

ش

ڞ

ت

ٱ

ٱ

-

و

ي

ز

ذ

Kiril А Ӑ Ә Є Е Б Җ Ч Ж Д Ӡ Ф Г Ғ Ӷ Һ Ҳ Х Ы И К Қ Ҡ Л Љ М Н Ң Њ О Ө П Р С Ҫ Ш Ц Т У Ү В Ў Й З Ҙ
1. Ää=Əə=Эə 2. Č=J 3. Š=Ť ve Ž=Ď 4. Ț=T+S ve =D+Z 5. = ص ve = ض 6. = ط ve Ż= ظ
1. Uzun: Â, Ê, Î, Ô, Û. 2. Yumuşak: Ă, Ĕ, Ĭ, Ŏ, Ŭ. 3. İnce: Aksan İmi (ˋ) - Sessiz harflerde

Günümüzde Arap harflerinin kullanıldığı diller

Orta Asya (Türkistan) ve Orta Doğu

Doğu Asya

Güney Asya

Güney Doğu Asya

Afrika

Geçmişte Arap harflerinin kullanıldığı diller

Afrika

Orta Asya ve Rusya

Güney Doğu Asya

Avrupa

Kaynakça

  1. Hatice Şirin User, Başlangıçtan Günümüze Türk Yazı Sistemleri, Akçağ, Ankara 2006, s. 97-99.
  2. http://socrates.berkeley.edu/%7Echechen/Ch_writing.htm

Ek okumalar

This article is issued from Vikipedi - version of the 1/1/2017. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.