Şemsi Ahmed Paşa

Şemsi Ahmet Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
11 Ekim 1579 - 28 Nisan 1580
Hükümdar III. Murad
Yerine geldiği Sokollu Mehmed Paşa
Yerine gelen Lala Mustafa Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum 1492
Arnavutluk
Ölüm 28 Nisan 1580
İstanbul

Şemsi Ahmet Paşa (d. 1492 - ö. 28 Nisan 1580) III. Murad saltanatında 1579-1580 yıllarında sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

Yaşamı

Asılı hakkında tarihçiler arasında tartışmalar bulunmaktadır. Sicill-i Osmani ismini "Ahmet Paşa (Semiz)" olarak vermekte ve "Arnavutdur" demektedir.[1]Uzunçarşılı'ya göre [2]

Arnavut olup meşhur defterdar İskender Çelebi'nin kölelerindendir. Efendisinin katlinden sonra Enderun'a alın(mıştır.)

Uluçam çağdaş otoriteli bir biyografi kitabındaki maddede şunu demektedir:[3]

İsfendiyaroğullarından Kızıl Ahmedzade Mirza Paşa'nın oğludur. Annesi II. Beyazid'in kızıdır. Şemsi Paşa, silsilenamesinde ceddinin Halid b, Velid'e kadar uzandığını iddia eder. Genç yaşta saray hizmetlerine alın(mıştır).

Enderundan çıkmasından sonraki görevleri de değişik tarihçiler tarafından değişik verilmektedir. Sicill-i Osmani'ye göre I. Süleyman (Kanunî) devrinde mâbeynden kapıcıbaşılıkla çıkmıştı. 1558'de Yeniçeri Ağası; 1563/64'de Anadolu beylerbeyi, sonra Rumeli beylerbeyi olmuştur.[1]"I. Selim döneminde terfi ederek sırayla avcıbaşı, bölükağası, müteferrika ve sipahiler ağası oldu." [3] Uzunçarşılı Endurundan kapıcıbaşılık ile dış hizmete çıktığını; sonra yeniçeri ağası ve "Rumeli Beylerbeyi" olduğunu açıklamaktadır. [2]

1553 İran Seferi'ne sipahiler ağası olarak katılmıştır. Şehzade Mustafa'nın isyan edip kendini hükümdar ilan etmesi haberini İstanbul'a çavuşbaşı ağa ile birlkte getirmiştir. I. Süleyman'a yeniçerilerin Şehzade Mustafa taraftarı olduklarını bildirip bu isyanı bastırmak için kapıkulu askeri komutanlığını padişahın şahsen almasının uygun olacağı tavsiyesini vermiştir. I. Süleyman döneminde 1551'de Şam ve sonra Sivas eyalet valilikleri görevleri yapmiş, 1554'de Sivas beylerbeyi tayin edilmiştir. Bir müddet sonra Rumeli beylerbeyi olmuştur. Bu görevde iken 1556'da Zigetvar Seferi'ne katılmıştır. Rumeli askeri ve 2000 yeniçerilik bir güçle Bobofça kalesini ele geçirme görevini üzerine almıştır..[3]

Rumeli Beylerbeyi iken, Kanuni Sultan Süleyman'ın damadi ve dönemin sadrazami olan Damat Rüstem Paşa ve karısı kızı Mihrimah Sultan'dan olan torunu "Ayşe Hanım Sultan" ile evlenmiştir.[2]

II. Selim'in tahta çıkmasıyla vezirlik rütbesi verilip kubbealtı veziri olarak göreve başlamıştır. 1576'de ikinci vezir iken, Piyale Paşa üçüncü vezir görevi yapmaktaydı. 1576'da II. Selim'in kızı ve yeni padişah III. Murad'ın kız kardeşi Gevher Sultan ile evlenen Piyale Paşa'ya ikinci vezir olarak görev verilmiş ve Şemsi Ahmet Paşa üçüncü vezirliğe düşürülmüştür. Bundan dolayı Şemsi Ahmed Paşa sadrazam olan Sokullu Mehmet Paşa ile yaptığı münakaşa dolayısıyla bu görevinden atılmıştır. Piyale Paşa'nın ikinci vezirliğinin Sadrazam Sokullu tarafından Piyale Paşa'nın sadrazamlığa yolunun açılması olduğu Peçevi tarihi tarafından belirtilmiştir. Fakat Piyale Paşa 1578'de ölmüştür. [4]

Bir müddet görevsiz kalan Şemsi Ahmet Paşa'ya, kendini tutanların ricaları ile, sadrazam Sokullu Mehmet Paşa tarafından tekrar eski rütbesi ile kubbealtı vezirliği geri verilmiştir. 11 Ekim 1579'da Sokullu bir suikasta uğrayıp hayatını kaybedince Şemsi Ahmet Paşa'ya Sadrazamlık görevi verilmiştir. Şemsi Ahmet Paşa'nın sadrazamlığı 6 aydan biraz fazla sürmüştür. Şemsi Ahmet Paşa'nın bu kısa sadrazamlık döneminde padişah III. Murad ve saray, devlet ve hükümet işlerine müdahalelere başlamış ve bu müdahaleler Şemsi Ahmet Paşa'yı çok tedirgin etmiştir. Şemsi Ahmet Paşa 28 Nisan 1580'de geçirdiği idrar kesesi hastalığı nedeniyle ölmüştür. Uzunçarsılı ve Sicil-i Osmani'ye göre Edirnekapı mezarlığında gömülüdür.[2] Diğer kaynaklar Üsküdar'da yaptırmış olduğu "Şemsi Paşa Camii" ve mederesesinin yanında gömülü olduğu da bildirilmektedir.[3]

I. İbrahim saltanat döneminde 31 Ocak 1644 - 17 Aralık 1645 döneminde sadrazamlık yapan Civankapıcıbaşı Sultanzade Semiz Mehmed Paşa Şemsi Ahmed Paşa'nın torunudur.[2]

Değerlendirme

Peçevi tarafından "insaflı ve dürüst" olarak nitelendirilmiştir.[4] Sicill-i Osmani'ye göre[1]

tedbirli, akıllı bir vezirdi.

Uzunçarsılı değerlendirmesinde [2]

Kendisi hırçın ve geçimsiz imiş

demektedir. Uluçam ise diğer bir açıdan değerlendirme yapmaktadır[3]

Şair ve güzel konuşan bir kimse idi. Padişahlar sohbetinden hoşlanırlar ve daima meclislerinde bulundururlardı. Avcılık ve silahşörlükte de mahirdi.

demektedir.

Eserleri

Şemsi Paşa Camii

Üsküdar'da kıyıda (Kuşkonmaz mevkiinde) o zaman orada bulunan "Şemsi Ahmet Paşa Konağı" yanında Mimar Sinan tarafından yapılmış "Şemsi Ahmet Paşa Külliyesi" (diğer adları ile Şems Camisi, Kuşkonmaz Camisi, Şemsi Paşa Camii) bulunmaktadır. Bu külliye camii girişinde bulunan bir kitabe bu camiin 1580'de tamamlandığını bildirmektedir.[5][6]

Bolu'da cami, darülhadis, çeşme ve köprü gibi bazı hayır eserlerini inşa ettirmiştir.[3]

Şemsi Ahmet Paşa'nın bir divanı, "Tercümetü'l-Vikayye li Şemsi Paşa", "İtikadname" ve "Tercüme-i Sürüt-i salât" adlı eserlerinin yazmaları İstanbul kütüphanelerinde bulunmaktadır. "Şehname-i Sultan Murad (Tarih-i Dilara)" adlı bir şiirsel mesnevi şeklinde yazılmış bir tarih kitabı ise üç yazma nüsha olarak Paris, Viyana ve Roma kütüphanelerinde bulunmaktadır, Bu eser Samanoğulları ve Selçuklular'dan başlayıp III. Murat dönemine kadar tarihi 1160 beyitle elden geçirmektedir. 1579'da Sokollu Mehmet Paşa'nın öldürülmesi hadisesini işleyip bir hatime ile son bulmaktadır.[3]

Kaynakça

  1. 1 2 3 Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.I s.210
  2. 1 2 3 4 5 6 Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu say.348
  3. 1 2 3 4 5 6 7 Uluçam, Müjdat "Şemsi Ahmed Paşa (Kızılahmetli)" (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, Ç.2 ş.583, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Yayıncılık A.Ş. ISBN:975-08-0071-01.
  4. 1 2 Peçevi İbrahim Efendi (1283 / ) baskısı, "Peçevi Tarihi" C.1 say.140-141
  5. ↑ Gültekin, Gülbin. (1994). "Şemsi Paşa Külliyesi" Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı, Cilt VII, say. 158-159.
  6. ↑ Şemsi Ahmet Paşa Complex (İngilizce)

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Sokollu Mehmed Paşa		 Osmanlı Sadrazamı
11 Ekim 1579 - 28 Nisan 1580		 Sonra gelen:
Lala Mustafa Paşa
This article is issued from Vikipedi - version of the 7/2/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.