Çanakkale Boğazı
| Çanakkale Boğazı | |
|---|---|
 | |
| Bağladığı sular | Marmara Denizi - Ege Denizi |
| Ülke |  Türkiye |
| Uzunluk | 60 km |
| En geniş yeri | 7 km |
| En dar yeri | 1,5 km |
| En derin yeri | 106m |
Çanakkale Boğazı (Yunanca: Δαρδανέλλια, Dardanellia ya da Ελλήσποντος, Hellespontos), Marmara Denizi'ni Ege Denizi'ne bağlayan boğazdır. Asya ile Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan boğazda köprü yoktur. Kıtalar arasında ulaşım feribotlarla sağlanır.
Coğrafya
Çanakkale Boğazı, İstanbul Boğazı'nın iki katıdır ve en dar yeri orta tarafında 1300 m'dir. Burası güneyde Çanakkale kenti kuzeyde Kilitbahir'in olduğu yerdir. Boğazın en geniş yeri 7 km, uzunluğu 60 km'dir. En derin noktasının derinliği 106 metre olan boğazın ortalama derinliği 65 metredir. Batı yakasını Gelibolu Yarımadası, doğu kıyılarını Biga Yarımadası oluşturur.
Boğazın her iki yakasında kaleler vardır. İlk defa Türk kuvvetleri 1356'da Süleyman Paşa ile Çimenlikhisar kalesini fethetti, Çardak kalesini yaptı. Yıldırım Bayezid Bizans surlarını yıkıp iç kaleyi düzeltti. Fatih Sultan Mehmet, Rumeli'de Sestos (Kilidülbahir-deniz kilidi), Anadolu'da Aydos (Seddülbahir-deniz seti) kalelerini yaptı.
Batıdan boğaza girilirse Rumeli kıyısı boyunca Seddülbahir, Kirte, Kilitbahir, Eceabat, Boğalı, Büyük Anafarta, Kumköy, Uzundere, Küçük Anafarta, Cumalı, Bayırköy, Burgaz, Gelibolu, Yeniköy ana yerleşimleri görülecektir. Anadolu tarafında ise Kumkale, Erenköy, Kuzuköy, Çanakkale, Nara, Yapıldak, Bergos, Lapseki, Çardak yerleşimleri vardır. Boğazın Rumeli kıyısı Tekeburun'dan Çankaya burnuna, Anadolu kıyısı Kumkale burnundan Çardak'a uzanır.
Mitoloji
Mitolojide Çanakkale Boğazında geçen iki öykü vardır.
- Altın Post; Altın bir koça, erkek kardeşiyle binen Helle boğazda koçtan düşer ve boğulur. Bu yüzden Çanakkale Boğazının isimlerinden biri de Hellenpontus (Helle'nin denizi)tur.
- Hero ve Leander; Bir Afrodit şenliğinde birbirini görüp vurulan Sestos ve Abydos kentli iki aşıktır, Hero ve Leander. Hero her gece boğazı Leander'in yaktığı bir mum ışığında geçer; ama bir gün Leanderin babası fırtınalı bir günde işaret mumunu yakar, boğaza atılan Hero ise boğulur. Bu öykü Ahtamara ( Akdamar Adası ) ile benzerlik taşımaktadır.
Tarih
- Boğazın antik isimleri Dardanelya (Dardanos'un Geçiti) ve Hellespontus (Helle'nin Denizi ) 'dur.
- Boğazın Avrupa yakasındaki antik kentler; Sestos, Gelibolu
- Asya Kıtasındaki antik kentler; Truva, Abidos, Dardanya, Lapseki
- Persler, antik Yunanistanı istila etmek için bu boğazı aşmıştır ve Dünya'nın ilk boğaz köprüsünü burda gemileri halatlar ile bağlayarak kurmuştur. Köprü yıkılıncada, Pers hükümdarı denizi adamlarına kılıç ve sopalar ile dövdürerek cezalandırır.
- Büyük İskender, Granikos Savaşını boğazı geçerek aynı isimli ırmak yakınlarında gerçekleştirmiştir.
- Büyük İskenderin kumandanlarından Lysimakhos, boğazın Saroz Körfezi kıyısında kendine bir başkent kurarak, Trakyaya hükmetmiştir.
- Gelibolu Yarımadasındaki Çimpe Kalesi Osmanlıların Avrupa ilk ele geçirdikleri toprak parçasıdır.
- Çanakkale Boğazı I. Dünya Savaşı'nda tarihte ender rastlanan bir savaşa ev sahipliği yapmış; bu savaş sonucunda toplam 500,000 kişi hayatını kaybetmiştir.