Zerdeçal

Zerdeçal
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae (Bitkiler) Klad Angiosperms (Kapalı tohumlular) Klad Monocots (Bir çenekliler) Takım: Zingiberales Familya: Zingiberaceae (Zencefilgiller) Cins: Curcuma Tür: C. longa
İkili adı
Curcuma longa Linnaeus
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Zerdeçal ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. Wikispecies'te Zerdeçal ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.

Zerdeçal (Curcuma longa), zencefilgiller (Zingiberaceae) familyasından sarı çiçekli, büyük yapraklı, çok yıllık otsu bir bitki cinsidir. Hint safranı olarak da bilinir. Anavatanı Güney Asya'dır.

Diğer isimleri zerdeçöp , safran kökü, sarıboya, zerdeçav, hint safranıdır. Başta Pakistan, Hindistan, Çin ve Bangladeş olmak üzere Asya’nın tropik bölgelerde yetişir. Bitkinin toprak altındaki ana kökleri yumurta veya armut seklindedir. Yan kökleri ise parmak şeklindedir. Rizomların üst yüzü sarımsı, iç yüzü ise sarı renklidir. Acımsı bir tadı vardır.

Kullanımı

Zerdeçal, ipek kumaşlar ve ince derilerin boyanmasında ve kına yakmada da renklendirici olarak kullanılmaktadır. Aynı zamanda eskiden turnusol kağıdı yerine zerdeçal kağıdı kullanılmaktaydı. Baharat olarak kullanılması için, zerdeçal bitkisinin temizlendikten sonra suda kaynatılıp kurutulmuş, koyu sarı renkli kök saplarının öğütülmesi gerekir. Elde edilen baharat safran yerine de kullanılır. Balık çorbası, pilav, söğüş ve çeşitli sebze yemeklerine çeşni olarak katılır. İspanyolların deniz ürünlerinden yapılan ünlü "paella" adlı yemeğinde ve Hintlerin "köri" sosunda kullanılır.

Öğütülmüş zerdeçal karanlıkta ya da ışıktan koruyan kaplarda saklanmalıdır; ışıkta bozulur.

Tıbbi kullanım

Piyasada parmak şeklinde (rizom) ve toz şeklinde bulunur. İçinde çok fazla madde bulundurur. Etken maddesi kurkumindir. 1 silme tatlı kaşığı zerdeçal (~3 gram), ortalama 30–90 mg kurkumin içerir. 200 mg/gün’lük dozlarda (yaklaşık 2-4 silme tatlı kaşığı toz) kullanılır.

Bazı araştırmalarda zerdeçalın antienflamatuvar, antikanserojen ve antiaterojenik olarak kullanılmasının olası olduğu gösterilmiştir.^[1]

Zerdeçal (Zerdeçöp): Mide ülserinde ve safra kanalı tıkanıklıklarında kullanılmamalı, safra taşı olması durumunda doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

Çinli bilim adamı Xiaoyao-san tarafından yapılan araştırmada Azheimer hastalığına iyi geldiği anlaşılmıştır ^[2].

Resim galerisi

• 
  Zerdeçal tozu baharat olarak kullanılır.
• 
  Zerdeçal kökleri
• 
  Bitkinin çiçeği

Etimoloji

Farsça "zerd" (sarı) ve "çub" (çöp, odun) sözcüklerinin birleşmesiyle meydana gelen "zerdeçub" adı Türkçeye geçerken önce zerdeçöp, sonradan ise zerdeçal halini almıştır.^[3]

Kaynakça