Woyzeck

Woyzeck oyun afişi (Company Carolina, Kuzey Karolina Üniversitesi)

Woyzeck, Georg Büchner'in 1836 yılında yazmaya başladığı tahmin edilen, ölümüyle yarım kalan tiyatro oyunu. Oyun, daha sonra diğer bazı yazarlar, editörler ve çevirmenler tarafından farklı şekillerde sonlandırıldı. Alman tiyatrolarının repertuvarlarında sıkça yer alan oyun yine aynı kapsamda en çok sahnelenen oyunlardan biridir.

Büchner'in bu oyunu 1836 yılının Haziran ve Eylül ayları arasında yazmaya başladığı tahmin edilmektedir. Yazarın 1837 yılında erken ölümüyle oyun parçalar halinde ve eksik kaldı. Woyzeck ilk olarak 1879 yılında, Karl Emil Franzos tarafından üzerinde tekrar çalışılmış haliyle yayımlandı; ilk gösterimi ise 8 Kasım 1913'te Münih'teki Residenztheater'da yapılmıştır.

Oyun, ordunun ve doktorların genç bir adam üzerinde bıraktığı, insanlıktan uzaklaştıran etkilerini konu alır. Çoğu kez bir işçi sınıfı veya çalışan kesim trajedisi olarak ele alınan Woyzeck bir başka açıdan da "İnsan doğasına dair olan çekememezliğin, hasetin uzun trajedisini"^[1] sergilemektedir. Alman doğalcı yazar Gerhart Hauptmann ve dışavurumcu diğer bazı yazarların beğenisini kazandı^[2]. Oyun bir ölçüde daha sonra asker olan Leipzig'li perukçu Johann Christian Woyzeck'in gerçek yaşam hikâyesine dayanmaktadır. Johann Christian Woyzeck 1821 yılında bir çekememezlik sonucu beraber yaşadığı kadını öldürmüş ve alenen boynu vurularak cezalandırılmıştır.

Konusu

Franz Woyzeck, Almanya'da, taşradaki bir kasabada görevini yapmakta olan düşük rütbeli bir asker, metresi Marie'den olan gayrimeşru bir çocuğun da babasıdır. Daha fazla para kazanmak amacıyla yüzbaşı için adi işler yapmakta, doktorun hazırladığı tıbbi deneylerde denek olarak yer almaktadır. Deneylerinden birinde doktor Woyzeck'e bundan böyle sadece bezelye yemesi gerektiğini söyler. Woyzeck'in akıl sağlığı bozulur ve bir dizi varsanı görmeye başlar. Bu arada Marie Woyzeck'ten sıkılmış ve ilgisi yakışıklı askeri bando şefine kaymıştır. Ancak Marie, tartışmasız bir şekilde, şefin tecavüzüne uğrayacaktır.

Gittikçe yükselen, kıskançlıkla dolu şüpheleri sonunda Woyzeck'i bando şefi ile yüzleştirir. Ancak Woyzeck şefin aşağılamalarına maruz kalacak ve pataklanacaktır. Sonunda Woyzeck olanlara dayanamayarak Marie'yi küçük bir göletin kenarında bıçaklar.

Bazıları, oyunun üçüncü sahnesi olarak "duruşma"nın orijinal konseptte yer aldığını iddia etse de, Büchner oyunu Woyzeck'in bıçağı gölete bıraktığı anda bitirir. Oyunun tahmine dayandırılmış çoğu yorumunda ise Woyzeck, bıçağı göletin sularına attıktan sonra üzerindeki kanı temizlerken boğulmaktadır.

Uyarlamalar

Woyzeck uyarlamalarının bazıları şunlardır:

• Wozzeck operası, besteci Alban Berg
• Woyzeck, yönetmenliğini Werner Herzog'un yaptığı 1979 yapımı film
• Woyzeck, 1994 yapımı János Szász filmi
• Woyzeck, Robert Wilson ve Tom Waits ortak yapımı müzikal
• Re: Woyzeck, Jeremy Gable yazdığı tiyatro oyunu. Yazar bu oyununa, kendi yazdığı oyunda yer alan bir karakter olarak Büchner'i de eklemiştir.
• Skin, Naomi Iizuka'nın bir oyunu.
• Woyzeck, Versus Tiyatro,2014, Yönetmen: Kayhan Berkin, Süpervizör: Metin Balay, Müzik: Eser Eyüboğlu
• Woyzeck Masalı (Bir Rock Müzikali), Tatbikat Sahnesi, 2015, Yönetmen: Erdal Beşikçioğlu, Müzik: Onur Yüce ^[3][4][5]

Nick Cave ise İzlanda'daki Vesturport tiyatrosu için oyun müzikleri besteledi.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Tom Waits Kütüphanesi'nde Woyzeck
• Study guide Alman Doğalcılığı ve Woyzeck'in bir analizi
• Woyzeck'in orijinal metni (Almanca)