Tanrı Dağları

Tanrı Dağı

Tanrı Dağları (ya da Tien-Şan, eski Türkçe: 𐰴𐰣 𐱅𐰭𐰼𐰃, تنكرى تاغ, Tenğri tağ; Uygurca: تەڭرىتاغ, Tengri Tagh; Çince: 天山; pinyin: Tiānshān; Wade–Giles: T‘ien¹shan¹), Orta Asya'da bulunan büyük dağ sistemlerinden birini oluşturan sıradağlardır.

Bugünkü siyasi coğrafya dikkate alınırsa, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nin merkezi kısımlarına yayılır. Tanrı Dağlarının 1,000,000 km² lik alanı kapladığı hesaplanmıştır.

Kuzeyde Çungar ve Güney Kazakistan düzlükleri, güneydoğuda Tarım Havzası, güneybatıda Hisar ve Alay Sıradağları ile sınırlanır.

Tanrı Dağlarını Pamir Dağ Sisteminden Hisar Vadileri ayırır. 2013 yılında Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir.^[1]

Jeoloji

Tanrı Dağları Paleozoik Çağ'da (540-245 milyon yıl önce) kristalin ve sedimanter kayaçlardan oluşmuştur. Bölgenin kuzey ve doğu kısmı Palaeozoik başlarındanki dağ oluşumları sırasında kıvrılarak yükselmiştir. Güney ve Batı kesimler ise metamorfoza uğramış sediman kayaçlar olup volkanik oluşumlar nadirdir. Bölgenin kıvrılması Palaeozoik'in geç dönemlerine rastlar.

İklimsel özellikleri

Tanrı Dağları yaz ve kış büyük ısı farkları ile karakteristik şiddetli kara iklime sahiptir. Karakteristik olan kuraklık kendini çevreleyen çöller ve kurak bölgelerde belli eder. Bu alanlar yılda ortalama 2,500 saatlik güneş ışığı absorbe etmektedir. Dağlarda yükseklik arttıkça, iklim gittikçe soğur. Daimi donmuş topraklar 3,000 m yükseklikten sonra yaygındır. Atlantik Okyanusu'ndan gelen hava kütleleri yağışlarını batı ve kuzeybatı Tanrı Dağları eteklerine (2700–3000 m) bırakır (710–790 mm). Doğu ve İç Tanrı Dağlarında toplam yağış oranı azalır. Güney Tanrı Dağlarında en fazla yağış Mart-Nisan aylarındadır. Burada yaz mevsimi kurak geçer. Batı ve Kuzey Tanrı Dağlarında yağış çoğunlukla Nisan-Mayıs aylarındadır. İç ve Doğu Tanrı Dağlarında ise yağış yaz aylarındadır.

Sıcaklık, Tanrı Dağlarında yüksekliğe göre çok değişim gösterir. Dağ eteklerinde yaz ayları sıcak geçer. Temmuz ayında ortalama sıcaklık 23 °C ye ulaşır. İli çöküntü havzasında 34 °C, iken Tanrı Dağlarının 3,300 m'lik kesimlerinde +5 °C ye düşer. Bu bölgelerde yaz boyunca geceleri don olayına rastlanır. Kışın ise buralarda (Aksay Vadisi) sıcaklık -50 °C olarak ölçülmüştür.

Tanrı Dağları'nın bölümleri

Ala dağları

• Cungarya Ala dağları
• Kırgız Ala dağları (Kırgızistan ve Kazakistan'da)
• Küngöy (Kengey) Ala dağları (Kırgızistan ve Kazakistan'da)
• Teskey Ala dağları (Kırgızistan'da)
• Talas Ala dağları (Kırgızistan, Kazakistan ve Özbekistan'da)
• Trans-İli Ala dağları (Kazakistan, Alma-Ata'da)

Tanrı Dağları'ndan görüntüler

Kaynak

• The Contemporary Atlas of China. 1988. London: Marshall Editions Ltd. Reprint 1989. Sydney: Collins Publishers Australia.
• The Times Comprehensive Atlas of the World. Eleventh Edition. 2003. Times Books Group Ltd. London.

Koordinatlar: 42°00′N, 80°00′E

Türk konuları Diller Afşarca Ahıska Türkleri Altayca Eynuca Azerice Başkurtça Bulgarca Çağatayca Çulımca Çuvaşça Kumanca Dolganca Fuyü Gırgısca Gagavuzca Hakasça Halaçça Hazarca Horasan Türkçesi Hunca İli Türkçesi Karaçay-Balkarca Karayca Karakalpakça Karamanlıca Kazakça Kırım Tatarcası Kıpçakça Kırımçakça Kumukça Kıpçak grubu Kırgızca Nogayca Eski Türkçe Osmanlı Türkçesi Özbekçe Peçenekçe Kaşkayca Salarca Şorca Tatarca Tofaca Avar Türkçesi Türkçe Türkmence Tuvaca Urumca Uygurca Yakutça Halklar Altaylar Avarlar Azeriler Balkarlar Baraba Tatarları Başkurtlar Çiğiller Çulımlar Çuvaşlar Dolganlar Gagavuzlar Hakaslar Halaçlar Hamedan Türkleri Hazarlar Horasan Türkleri Hunlar Karaçaylar Karakalpaklar Karaylar Karluklar Kaşkaylar Kazaklar Kırgızlar Kıpçaklar Kırımçaklar Kırım Tatarları Kimekler Kumanlar Kumuklar Naymanlar Nogaylar Oğuzlar Ön Bulgarlar Öngütler Özbekler Peçenekler Sabirler Salarlar Tatarlar Telengitler Teleutlar Tofalar Türgişler Türkler Türkmenler Tuvalar Urumlar Uygurlar Yağmalar Yakutlar Yenisey Kırgızları Yugurlar Siyasetler Atatürkçülük Türkçülük Turancılık Kökenleri Türkistan Tarih Zaman çizelgesi (500-1300) Göçler Bozkır imparatorluğu Tanrı Dağları / Altay Dağları Ötüken Yer Egemen devletler Azerbaycan Kazakistan Kırgızistan Kuzey Kıbrıs1 Özbekistan Türkiye Türkmenistan Özerk bölgeler Altay Cumhuriyeti Başkurdistan Çuvaşistan Gagavuzya Hakasya Kabardino-Balkarya Karaçay-Çerkesya Karakalpakistan Nahçivan Sincan Uygur Tataristan Tuva Yakutistan Araştırmalar Eski Türk alfabesi Ana Türkçe Türkiyat Dinler Türk mitolojisi Şamanizm İslam Alevilik Batınilik/Hurûfilik-Bektaşilik Melamilik/Kalenderilik-Bektaşiler Kadirîlik/Rüfailik-Halvetilik/Bayramiler Zahidilik/Safevilik-Kızılbaşlar Tengrici hareket Tengricilik Eski sporlar Kız-Börü Cirit Kokpar Ciğit Kurumlar Türk Keneşi Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (TÜRKSOY) Avrasya Askeri Statülü Kolluk Kuvvetleri Teşkilatı (TAKM) 1 Tanınmayan veya sınırlı şekilde tanınan devlet.

1. ↑ http://whc.unesco.org/en/list/1414