Tırmanış (film)

Tırmanış
Voskhozhdeniye (Восхождение)
"Tırmanış" (Voskhozhdeniye) filminin İngilizce sinema afişi
Yönetmen	Larisa Şepitko
Yapımcı	Willie Geller
Senarist	Yuri Klepikov Larisa Şepitko Vasili Bykov (roman)
Oyuncular	Boris Plotnikov Vladimir Gostyukhin Sergei Yakovlev
Müzik	Alfred Shnitke
Görüntü yönetmeni	Vladimir Chukhnov
Stüdyo	Mosfilm
Dağıtıcı	International Film Circuit The Criterion Collection (DVD)
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Savaş, psikolojik dram
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1977
Çıkış tarih(ler)i	2 Nisan 1977, SSCB Haziran 1977, Berlin Uluslararası Film Festivali 22 Aralık 1978, ABD
Süre	111 dakika
Ülke	Sovyetler Birliği
Dil	Rusça, Almanca
Diğer adları	Tırmanış (Türkiye) The Ascent (ABD) Ascent (alternatif isim) L'ascesa (İtalya) La Ascensión (İspanya) Aufstieg (Doğu Almanya)

Tırmanış^[1] 1977 SSCB yapımı dramatik savaş filmidir. Özgün adı Voskhozhdeniye (Восхождение) olan film uluslararası festivallerde ve ABD'de The Ascent adıyla gösterime sunulmuştu.

Senaryosunu Vasil Bikov'un Sotnikov (Türkçede Darağacı, 1980, Yar Yay.) adlı kısa romanından Yuri Klepikov'un uyarlayıp yazdığı filmi Sovyet kadın sinemacı Larisa Şepitko yönetmişti. Şepitko'nun senaryoda da imzası vardır. Siyah beyaz görüntülerini Vladimir Chukhnov'un çektiği film Mosfilm stüdyolarında yapılmıştır. Şepitko'nun tamamlanmış son filmi olan "Tırmanış" aynı zamanda onun Batı Dünyasında en çok tanınan filmiydi. Genel kanıya göre kısa filmografisinin başyapıtıydı.^[2]

Bu II. Dünya Savaşı dramında, 1942 yılının kara kışında Belarus'un ormanlık bir bölgesinde işgalci Alman birlikleri ve onlarla işbirliği yapan Ruslardan kaçan bir grup partizan ve köylünün hem düşmanla, hem de açlık ve soğukla mücadelesi çarpıcı bir dille anlatılır. Savaşın kendisinden daha çok karakterlerin iç dünyalarına yoğunlaşan bu psikolojik dram direnişin, kahramanlığın ve ihanetin öyküsünü anlatmaktadır.^[3]

Larisa Şepitko, Andrey Tarkovski ile aşağı yukarı aynı yıllarda (1958) Moskova'da yönetmenlik eğitimi almıştı. 1979 yılında mesleğinin zirvesindeyken, bir sonraki filminin hazırlıkları sırasında geçirdiği trajik bir araba kazasında hayatını kaybetti. Kocası Elem Klimov da kendisi gibi bir film yönetmeniydi. 1960'lı ve 1970'li yıllarda adı Tarkovski ve Andrzej Wajda gibi yönetmenlerle birlikte anılan bu güzel sinemacı, zamansız ölümünün de etkisiyle günümüzde unutulmaya yüz tutmuştur. Topu topu 4 uzun metrajlı tamamlanmış sinema filmi vardı.^[4]

"Tırmanış" 1977'de Berlin Uluslararası Film Festivali'nde yarışmanın büyük ödülü olan Altın Ayı'nın yanı sıra FIPRESCI ve OCIC ödülleri ile "Interfilm Özel Mansiyon" ödülünü de kazanmıştı.

Konusu

Film II. Dünya Savaşı'nın bütün hızıyla sürdüğü dondurucu 1942 kışında Belarus'un karlarla kaplı ormanlık bir bölgesinde başlar. Bir grup direnişçi partizan ve beraberlerindeki Rus köylüleri, peşlerindeki Alman askerlerinden kaçmaktadırlar. Sivillerin arasında yaşlılar, kadınlar ve çocuklar da vardır. Çatışarak ormanın içlerine doğru çekilirlerken bir yandan soğukla bir yandan da yorgunluk ve açlıkla mücadele ederler.

Refakat ettikleri sivillere yiyecek bulabilmek için gönüllü olan iki partizan, Rybak (Vladimir Gostyukhin) ve Sotnikov (Boris Plotnikov), gruptan ayrılarak Nazi'lerin kontrolündeki tehlikeli bölgeye doğru riskli bir keşif gezisine çıkarlar. Birbirleriyle pek de uyumlu olmayan bu çiftten daha yaşlı, becerikli ve deneyimli olan Rybak gerçekçi ve katı bir kişiliğe sahipken, daha genç ve fiziksel olarak zayıf, hastalıklı bir genç olan Sotnikov daha düşünceli ve içine kapanıktır, bu yolculuk sırasında bronşiti azdığı gibi bir de bacağından vurularak yaralanır.

Yol boyunca düşman askerleriyle, sıradan köylülerle ve Nazi işbirlikçileriyle karşılaşırlar. Yaralarını sarmak ve ısınmak için verdikleri molalar onları hedeflerinden daha da uzaklaştırır ve başlarını derde sokar. Sonunda kulübesine sığındıkları üç çocuk annesi Demchika (Lyudmila Polyakova) ile birlikte Almanların eline esir düşerler. Tutuldukları rutubetli mahzende başka mahkûmlar da vardır, bunlardan biri birkaç gün önce uğradıkları köy evinde Alman işbirlikçisi zannettikleri ama buna rağmen öldürmekten vazgeçtikleri 'yaşlı adam' (Sergei Yakovlev), diğeri de Yahudi kız Basya'dır (Victoria Goldentul). Beş mahkûm da buraya nasıl düştüklerini sorgulamaya başlarlar ve sonunda ne olacağı hakkında fikir yürütürler.

Güçlü gibi gözükenin o kadar da güçlü ve dirayetli olmadığı, zayıf gibi gözükenin de o kadar zayıf olmadığı ortaya çıkar, Sotnikov, Nazi işbirlikçisi Rus sorgucu Portnov'un (Anatoli Solonitsyn) ağır işkenceli sorgusuna direnir ve partizan yoldaşlarına ihanet etmez, tek kelime bile söylemez. Oysa hemen onun arkasından sorguya alınan Rybak karşı tarafa rahatça ve çok fazla bilgi verir, kendini kurtarmak için yalvararak onlarla işbirliği yapmaya hazır olduğunu da söyler.

Mahzende geçirdikleri son gecede işkenceden bitkin düşmüş, yaralı ve saçı sakalı uzamış Sotnikov tıpkı çarmıha gerilmiş İsa figürü gibi durmaktadır, Rybak'ın tavırları ve dış görünüşü de tıpkı ona ihanet eden Havari Judas gibidir. Yaşlı adamın Sotnikov'a günahlarını itiraf ettiği bile görülür. Arka planda duyulan psychedelic müzik ve başvurulan ışık oyunları bu alegoriyi fazlasıyla güçlendirir. Küçük kız Basya, işkenceci Portnov'un savaştan önce kendisinin koro şefi olduğunu hatırlarken mutlulukla gülümser, ama sonra ona işkence yaptığı hatırlatılınca da hıçkırarak ağlar.

Ertesi sabah Sotnikov yöneltilen bütün suçları üstüne alarak diğer dört mahkûmu serbest bıraktırmaya çalışırken, Rybak yalvararak onların tarafına geçmek istediğini beyan eder ve isteği kabul edilir. Diğer dördü asılarak idam edilirler. İdam sırasında meydanda hazır bulunan köy ahalisinin arasından geçen Rybak'a kadının biri "Judas" diye seslenir. Utanç ve pişmanlık duyguları içerisindeki Rybak tuvalette kendini asmaya çalışır ama başaramaz.

Oyuncu Kadrosu

Beş mahkûm kaderlerine doğru giderlerken, soldan sağa Rybak, Sotnikov, Demchikha, Basya ve 'yaşlı adam'.

Film Hakkında Notlar

• Tırmanış, Larisa Şepitko'nun diğer bir önemli filmi, Wings'le (Krylya (Крылья), 1966) birlikte The Criterion Collection firması tarafından 2008 yılında 2 DVD'lik bir "box set" halinde piyasaya verildi.^[5][6] Daha önce bu filmler ancak sinemateklerde veya tek tük rastlanan VHS kopyalarından seyredilebiliyordu. (Wings: Kanatlar veya Uçuş brövesi anlamına gelmektedir ve sivil hayata uyum sağlayamamış eski bir kadın savaş pilotunun dramını anlatmaktadır)
• Filmde Nazi işbirlikçisi işkenceci sorgucuyu canlandıran aktör Anatoli Solonitsyn, Andrey Tarkovski'nin gedikli oyuncularından biridir ve daha çok onun Andrey Rublyov filmindeki Andrei Rublev rolüyle hatırlanır.^[7][8]
• Sovyetler Birliği'nde Kruşçev'in Batıyla aralarındaki buzları eritmeye başladığı bir dönemde Larisa Şepitko, kocası Elem Klimov'la birlikte Sovyet Yeni Dalgası olarak adlandırılabilecek bir sinema akımının öncülüğünü yapmışlardı.^[7]
• Filmin son bölümünde göze çarpan dini sembolizmin ve İncil'e yapılan göndermenin (Sotnikov'un İsa'ya, Rybak'ın ise ona ihanet eden Havari Judas'a benzetilmesi) o dönem Sovyet sansürünün gözünden nasıl kaçtığı her zaman merak konusu olmuştur ^[9]

Kaynaklar

Dış bağlantılar

• IMDb'de Voskhozhdeniye
• allmovie.com'da "Voskhozhdeniye"
• sover.net'te filmin bir eleştirisi