Senet (Antik Mısır oyunu)

Nefertari senet oynarken: Nefertari'nin mezarındaki resim

Senet Antik Mısır döneminde oynanan ve geçmişi M.Ö. 5000 yılına dayanan en eski masa oyunudur.^[1]

Tarihi

Brooklyn Müzesi'ndeki Senet oyun tahtası

Senet, dünya tarihinde bilinen en eski oyundur. Kökeni, M.Ö 3100 yıllarında Antik Mısır coğrafyasına dayanır. Günümüzde III. Amenhotep, Kraliçe Nefertiti ve Kral Tuthankamon zamanından kalan çeşitli örnekleri mevcuttur.

İçerik

5 adet makara ve 5 adet koniden oluşan iki oyuncu için berlirlenmiş oyun taşları mevcuttur. Makaralar siyah, koniler beyaz renktedir. 4 adet sayma çubuğu olup taslari sik yeter bir tarafı siyah, bir tarafı beyaz renktedir. Toplam 30 eş kareye bölünmüş, dikdörtgen oyun tahtası ve oyun taşların içine konulduğu, dikdörtgen bir çekmece mevcuttur.

Nasıl oynanır

Senet oyunu 2 kişiyle oynanır. Oynama şekli 4 bölüm şeklinde incelenir.

Hazırlık

Oyundaki her kare numaralandırılmış olup, bu sırayı takiben ilerlemeler sürdürülür.

Oyun yönünü gösteren şema

Başlangıç

Oyuna kimin başlayacağı, rakiplerin kendi aralarında sırayla toplam 4 adet sayma çubuğunu yere bırakılmasıyla bulunur. 1’i yakalayan ilk oyuncu, oyuna başlar. Puanlar aşağıdaki gibi hesaplanır:

• 1 renksiz (beyaz) yüz gelirse 1
• 2 renksiz (beyaz) yüz gelirse 2
• 3 renksiz (beyaz) yüz gelirse 3
• Hepsi renksiz (beyaz) yüz gelirse 4
• Hepsi renkli (siyah) yüz gelirse 5

Gelişme

Oyuna başlayan oyuncu sayma çubuklarını yeniden atar ve aşağıdaki kurallara göre oyun devam eder;

• Oyun ileriye doğru oynanır. Eğer ileriye doğru oynamak mümkün değilse, geriye doğru hamle yapılır. Hamle yapılması mümkün olan taş(lar) son 3 karede (28,29,30) yer aldığı takdirde geri ya da ileri doğru hamle yapılamaz.
• Oyun boyunca istenilen taşla hamle yapılabilir. Mevcut hamle için tek bir taş dahi varsa o taşla hamle yapılır.
• Oynama sırası kendinde olan oyuncu, rakip taş korunmadığı sürece geçebilir ya da üzerine gelerek kendi bulunduğu pozisyonla yer değiştirebilir.
• Korunma, iki ya da daha fazla aynı oyuncu taşının yan yana gelmesi durumudur. Bu durumda yer değiştirme gerçekleşmez.
• Oyuncu için oynanması gereken hiçbir hamle mevcut değilse, pas geçer; oyun sırası rakibe kalır.
• Son 3 karede olan taşlar, sadece dışarı çıkabilecekleri tam sayıyı bulduklarında çıkabilirler. Son karede yer alan bir taş, herhangi bir sayı ile oyundan çıkartılabilir.
• 26. kareye tam sayı ile gelinebilir ve son 3 kareye buraya hamle yapmadan geçilemez. Mevcut hamle, tam sayı ile 27. kareye gitmeyi zorunlu kılıyorsa 15. kareye geri dönülür. Dönmesi gereken taş, 15. kare oyuncu veya korunan bir rakip taş tarafından işgal edildiği takdirde, 15. kareden geriye doğru olmak üzere en yakın boş kareye yerleştirilir.
• 26. kare üzerindeki taş, son 3 kareye veya mevcut ilerleme hamlesi yoksa geriye gidebilir. 26. kareden oyun dışına çıkmak için 5 tamsayısına ihtiyaç vardır.
• 26. karede yer alan rakip taş korunmuyor ise, oyuncunun 26. kareye gelmesi ile yer değiştirebilir. Son üç karede yer alan rakip taşlar da korunmuyor ise, sadece 26. karede yer alan oyuncunun taşı ile yer değiştirebilir.

Bitiş

Taşlarını ilk olarak bitiren oyuncu, oyunu kazanır.

Oyundaki Özel Kare İsimleri ve Özellikleri

Oyunda belirlenmiş bazı özel kareler vardır. Bunlar değişik sembollerle ifade edilir. Bu alanlara adledilmiş isimler ve özellikleri aşağıdaki gibidir:

Simgeler	İsimler	Özellikleri
	15. Kare: Canlanma Evi	Nil Nehri’ ne düşen taş(lar) buraya geri dönerek canlanırlar.
	26. Kare: Mutluluk Evi	Oyunu bitirmesi gereken her taşın öncelikle buraya girmesi gerekir.
	27. Kare: Nil Nehri	Buraya gelen taş boğulur. Tekrar oyuna girmesi için 15. kare olan Canlanma Evi’ ne girmelidir.
	28. Kare: (Khu) Niyet Evi	Buraya gelen taş, oyundan çıkmak için gerekli olan 3 tamsayısına ihtiyaç duyar.
	29. Kare: (Ka) İkizler Evi	Buraya gelen taş, oyundan çıkmak için gerekli olan 2 tamsayısına ihtiyaç duyar.

Kaynaklar

• "Senet'in Kuralları" (Türkçe). Mısır'ın Gizemi-Osiris'in Mezarı Peşinde: Bayan Emily Sands'in Günlüğü. TUDEM Yayınevi-Ender ve Alışılmadık Kitaplar Dizisi. s. 16. "Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nde görevli olan Timothy Kendall'ın Ölüler Dünyasının İçinden Geçiş: Senet'in Anlamı ve Oynanması (1978, Kirk Oyun Firması, Belmont, MA.) adlı eserinde yeniden yarattığı şekliyle, Senet'in kurallarını vermeyi uygun gördük." 

• Yiğit Kırca, ed. "Senet Oyunu Kullanım Kılavuzu" (Türkçe). Yiğit Kırca Araştırmalar Dizisi / Senet Oyunu Kullanma Kılavuzu. KIRCALIVE CO.. s. 4. "Montpellier Üniversite öğrenim üyesi olan Yiğit Kırca' nın "Araştırmalar Dizisi" adlı çalışmasında yer alan "Senet Oyunu Kullanım Kılavuzu" bölümünde, Senet' in kurallarının verilmesi uygun bulunmuştur." ^[2]

Dip notlar