Megali İdea
.PNG)
Megali İdea ya da Megalo İdea (Yunanca: Μεγάλη Ιδέα "Megali Idea", "Büyük Fikir"), Fatih Sultan Mehmet'in İstanbul'u alarak, Bizans İmparatorluğu’na son verdiği günden beri yürürlükte olan bir Yunan ülküsüdür. Bizans İmparatorluğu’nu bir Helen İmparatorluğu olarak kabul eden Yunan milliyetçileri, Megali İdea adını verdikleri büyük ülküleri ile eskiden Bizansa ait olan tüm toprakları yeniden elde ederek, Konstantinopolis (İstanbul) başkent olmak üzere, büyük Helen İmparatorluğu'nu yeniden kurmayı hayal etmektedirler.
1919-1922 yıllarındaki Türk Kurtuluş Savaşı'nın Yunanların yenilgisiyle sonuçlanması bu fikre büyük darbe vurmuştur.
Köken bilimi
Megali İdea terimi, Yunanca Μεγάλη (büyük) ve Ιδέα (fikir) sözcüklerinin Latin alfabesi ile yazımıdır.[1][2]
Türkçede Megali İdea yerine yaygın olarak kullanılan bir diğer terim de Megalo İdea´dır. "Megalo-", eklendiği sözcüğe "çok büyük" anlamı veren, Yunanca megas (büyük) sözcüğünden gelen bir önektir.
Kapsadığı alan
Bu ülkü çerçevesinde; önce Yunanistan'ın bağımsızlığı elde edilecek, ardından Ege adaları, Batı Anadolu, Karadeniz bölgesi, Rodos, Girit, Bozcaada, Kıbrıs, Epir, Makedonya, Batı ve Doğu Trakya ele geçirilecek ve nihayet Konstantinopolis diye adlandırılan İstanbul, Helen İmparatorluğu'nun başkenti olacaktır.
Bu fikri destekleyen güçler
Megali İdea ülküsünü besleyen, yayan esas örgütlü güç, Osmanlı Devleti içinde çok geniş imtiyazlar elde eden Ortodoks Kilisesi'ydi. Kilisenin kuşaktan kuşağa aktardığı bu ülkü ile yoğrulan Yunan aydınları, Osmanlı imparatorluğunu parçalamak isteyen Britanya, Rusya ve Fransa tarafından verilen destekle, zaman içinde etkili bir hareket yaratmayı başarmışlardır. Örneğin, 1714 doğumlu Yunan şairi Kosmas o Etolos, bütün Ege adalarını dolaşarak en etkili Megali İdea'cı örgüt olan Filiki Eterya'dan 100 yıl önce Megali İdea fikirlerini yaymış ve geniş destek bulmuştu. Yunan ayaklanmasında tüm Avrupa etkili olmuştu. Bu tarihte Rumların büyük bir kısmı kendini Yunan asıllı kabul ediyordu. Uzun Bizans egemenliği boyunca patrikhane Rumları Yunanlaştırmaya çalışmıştı. Osmanlı yönetimi sırasında da devlet bu çalışmaları önemsememişti. Böylece 19.yüzyıla gelindiğinde Rum halkının önemli bir kısmı kendini Yunan asıllı kabul ediyordu. Avrupa devletleri de Rönesans'la birlikte Yunanları "Helen Çocukları" olarak tanımışlardı. Avrupa'daki bu Yunan hayranlığı da Megali İdea'nın uygulanabilme ihtimalini arttırıcı bir etken olmuştur.
İlk Megali İdea haritası
Bu ülkü doğrultusunda en fazla çalışan ve ilk Megali İdea haritasını yayınlayan kişi, Yunan tarihinin ünlü şairi ve ulusal kahramanı Rigas Ferreos'tur (1757-1798). Ferreros, 1791 yılında Bükreş'te bulunduğu sırada ilk haritayı çizmiş ve daha sonra 1796 yılında bu haritayı Viyana'da bastırarak Yunanca konuşulan tüm topraklarda dağıttırmıştır. Bu haritada; Balkanların büyük bölümü, Anadolu'nun yarıdan fazlası, Ege adaları ile Girit, Rodos, Kıbrıs, Trakya ve İstanbul Yunan toprakları olarak gösterilmiştir.
İhtilal programı ve anayasası
Ferreos, bu haritadaki hedeflere ulaşmak için bir ihtilal programı ve bir de anayasa hazırlamış ve bunları da 1797 yılında yayınlamıştır. Buna göre; Osmanlı topraklarını ve eskiden Yunanca konuşulan tüm yerleri kapsayacak olan bu devletin adı "Helen Cumhuriyeti" olacaktı. Anayasasının 53. Maddesine göre de; resmi dili yine Yunanca olacaktı. Oysa Ferreros'un hayalindeki bölgelerde 1798'lerde yaşayan Yunan ancak 150 bin kadardı. Ve sadece İstanbul'da yaşayan Türk nüfusundan azdı. Yine sadece, Balkanlarda yaşayan Türk nüfusu 5 milyondan fazlaydı. Ne var ki, Yunan milliyetçilerinin Megali İdea ülküsü ile, bu fikri destekleyen Britanya, Rusya ve Fransa'nın Osmanlı İmparatorluğu aleyhine genişleme ve Balkanlar, Ege, Akdeniz ve Anadolu'daki yayılma hedefleri çakışıyordu. Bu destek hem imparatorluğu yıpratıyor, hem de Osmanlı hükümeti üzerinde bir baskı oluşturuyordu. Ayrıca kendi denetimlerinde olacak yayılmacı bir Yunanistan'ı sömürgeci emelleri için kullanabileceklerdi.