Litvanca

Litvanca
Lietuvių kalba
Ana dili olanlar Litvanya ve komşu ülkeleri
Konuşan sayısı 4 milyon  (tarih gerekli)
Dil aileleri
Varsayılan
  • Litvanca
Yazı sistemi
    Dil kodları
    ISO 639-1 lt
    ISO 639-2 lit
    ISO 639-3 –

    Litvanca (Litvanca: Lietuvių), Litvanya'nın resmî dili. 1918'de Litvanya'nın resmî dili olarak kabul edilen Litvanca, Hint-Avrupa dillerine özgü ortak biçimlerden hareketle direkt olarak açıklanabilecek tek yaşayan dildir. Günümüzde yaklaşık 4 milyon kişi Litvancayı ana dili olarak konuşmaktadır.

    Tarihi

    İlk Litvanca kitap, Martynas Mažvydas tarafından 1547 yılında yazılmıştır

    Edebî Litvanca, 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu dille yazılmış ilk metinler, 1525'ten kalma Rabbin Duası adlı amentü ile Ave Maria'nın Litvanca çevirileridir. Yalnızca dinsel metinlerde kullanılan Edebî Litvanca, pek çok özelliğiyle Litvancadan ayrılır. Örneğin sözcük sonlarına getirilen ekler modern edebî Litvancadakilerden daha uzundur. Sözcük dağarcığı diğer Slav dillerinden daha fazla etkilenmiştir. İki fazla duruma yer verir ve vurgulaması çağdaş dilden daha farklıdır. Tüm bu özelliklerin birçoğu 1650'li yıllara dek sürmüştür.

    1800'lü yıllarda Litvancanın üç lehçesi kullanımdaydı. Baltık Denizi kıyısında Aşağı Litvanca lehçesi, şiir dilinde Yüksek Doğu Litvanca lehçesi, Doğu Prusya sınırındaki bölgede ise Yüksek Batı Litvanca lehçesini kullanılıyordu. 32 harflik bir Latin alfabesiyle yazılan çağdaş edebî dil, Jonas Jablonskis'in geliştirmiş olduğu Yüksek Batı Litvanca lehçesine dayanır.

    Tüm Baltık dillerinde olduğu gibi Litvancada kaynağını aldığı ilk Hint-Avrupa dilindeki çoğu özelliği koruyup barındırmaya devam etmiştir. Bu özellikler arasında isim ve fiillerde ikil sayı belirten biçimler ve Eski Litvanca'da çoğul kalma hâlinde kullanılan -su eki sayılabilir.

    Ayrıca bakınız Litvanca dil bilgisi

    Coğrafî dağılım

    Litvanca, başta Litvanya olmak üzere Belarus, Letonya, Polonya ve Rusya'da yaşayan çok sayıda etnik grup tarafından da konuşulur. Ayrıca Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Estonya, İzlanda, İrlanda, İsveç, İngiltere, Norveç, Finlandiya, Uruguay ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan göçmen insanlar tarafından da anadil olarak konuşulur. 3 milyonu Litvanya'da olmak üzere toplam 4 milyon kişinin anadilidir.

    Sınıflandırma

    Litvanca, Letonca ile birlikte yaşayan iki Baltık Dili'nden biridir. Eski Prusya dili 19. yüzyılda öldüğünde Letonca ile birlikte yaşayan tek Baltık dili olarak kaldı. Hint-Avrupa Dil Ailesi'nin Baltık Dil grubuna girer. Baltık dillerinin doğu ağzıdır.

    Resmî durumu

    Litvanca, Litvanya'nın resmî dilidir, aynı zamanda Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden biridir.

    Şiveleri

    Litvancanın iki lehçesi (tarmės) vardır: Aukštaičių (Yukarı Litvanya'da konuşulur) ve Samogitçe (Žemaičių ya da Žemaitiu) (Aşağı Litvanya'da konuşulur). Standart Litvanca ile Žemaičių lehçesi arasında büyük farklılıklar mevcuttur. Litvancanın lehçeleri, Litvanya'nın etnografik bölgelerinin dağılımıyla derinden ilgilidir.

    Her iki lehçenin de üç şivesi vardır. Žemaičių'nun şiveleri Batı, Kuzey ve Güney, Aukštaičių'nun şiveleri Batı (Suvalkiečiai), Güney (Dzūkai) ve Doğu şiveleridir.

    Standart Litvanca, Batı Aukštaičių şivesi temeline dayanır.

    Alfabe (Abėcėlė)

    A Ą B C Č D E Ę Ė F G H I Į Y J K L M N O P R S Š T U Ų Ū V Z Ž
    a ą b c č d e ę ė f g h i į y j k l m n o p r s š t u ų ū v z ž

    Harfler

    Sesli harfler

    Litvancada 12 sesli harf vardır. Standart Latin harflerinin diyakritik işaretler almasıyla harf çeşidi genişletilmiştir.

    Büyük harf A Ą E Ę Ė I Į Y O U Ų Ū
    Küçük harf a ą e ę ė i į y o u ų ū
    IPA ɐ
    ɐˑ     		ɐˑ æ
    æˑ     		æˑ eˑ i iˑ iˑ oˑ
    o    		 u uˑ uˑ

    Sessiz harfler

    Litvancada 20 sessiz harf vardır.

    Büyük harf B C Č D F G H J K L M N P R S Š T V Z Ž
    Küçük harf b c č d f g h j k l m n p r s š t v z ž
    IPA b ts ʧ d f ɡ ɣ j k l m n p r s ʃ t ʋ z ʒ

    Gramer

    Ana madde: Litvanca dil bilgisi.

    Litvanca dil bilgisi, Litvancayı konuşabilmeyi sağlayan kurallar bütünüdür. Litvanca dil bilgisi aşırı derecede karmaşık ve eskidir. Sözcükler kullanımda çok fazla farklı biçimlere bürünürler ve çoğu zaman bu farklılık çok büyük olur.

    Litvanca'da 11 çeşit sözcük vardır:

    1. İsim (Daiktavardis)
    2. Sıfat (Būdvardis)
    3. Eylem (Veiksmažodis)
    4. Sayısal (Skaitvardis)
    5. Zamir (Įvardis)
    6. Zarf (Prieveiksmis)
    7. Nesne (Dalelytė)
    8. Edat (Prielinksnis)
    9. Birleşme (Jungtukas)
    10. Ünlem (Jaustukas)
    11. Yansıma sözcükler (Ištiktukas)

    İsimler

    Litvanca grameri özel ve cins isimler arasında bazı değişiklikler yapmayı öngörür. Sadece özel isimler aktifleştirilmiştir. Bazı isimlerse, örneğin Güneş ve Ay hem özel hem de cins isim olabilirler.

    Litvanca'da sözcükler eril ve dişil olarak iki cinsiyettedirler. Genel bir kural, eril sözcüklerin yalın durumda -s ile, dişil sözcüklerinse -(i)a veya -ė ile bitmesidir. Cinsiyet konusunda kesin kurallar yoktur. Örneğin upė (nehir) dişildir ama upelis (dere) erildir. Almanca'daki gibi nötr cinsiyet de yoktur. Ama birkaç sözcük eşit olarak iki cinsiyetli olabilirler. Bunlar genellikle insanları tarif eden, yan anlamlı ve -a ile biten sözcüklerdir. Örneğin; vėpla - sahte (insan), elgeta - dilenen, naktibalda - uyumayan (insan), mėmė - aptalca bakan (insan).

    Sayı

    Çoğu sözcük tekil veya çoğul türdedir. Aynı zamanda Litvancada çift sözcükler de vardır fakat bunlar sadece bazı Litvanca şivelerinde kullanılır.

    Bazı sözcükler sadece tekil, (örneğin; pienas - süt, auksas - altın, gripas - grip, laimė - mutluluk.) bazıları ise sadece çoğuldur. (örneğin; lubos - tavan, miltai - un, kelnės - pantolon.) Böyle sözcüklerin çoğu soyut (dokunulamaz sözcükler, yani, şans, aşk gibi ya da ev, masa gibi bazı istisnai sözcükler), bir eşyayı tarif eden sözcükler ya da hastalıklardır. Buna rağmen, örneğin şiir dilinde, tekil sözcüklerin çoğul biçimlerde kullanıldığı da görülür.

    Yaygın Fiiller (Veiksmažodis)

    Bitirmek : Baigti

    Oy vermek : Balsuoti

    Koşmak : Bėgti

    İletişim kurmak, aramak : Bendrauti

    Korkmak : Bijoti

    Kötüleşmek : Blogėti

    Öpmek : Bučiuoti

    Olmak : Būti

    Şüphe etmek : Abejoti

    Üzgün olmak, üzülmek : Apgailestauti

    Aldatmak, kandırmak : Apgauti

    Yaklaşmak : Artėti

    Hatırlamak : Atsiminti

    Temsil etmek : Atstovauti

    Yetiştirmek, eğitmek : Auklėti

    Gitmek, ders görmek : Eiti

    Endişeli, kızgın olmak : Jaudintis

    Sürmek (araba), Binmek (at) : Joti

    Gülmek : Juoktis

    Şarkı söylemek : Dainuoti

    Çalışmak : Darbuotis

    Yapmak : Daryti

    Boyamak : Dažyti

    Tehdit etmek, korkutmak : Gąsdinti

    İçmek : Gerti

    Düşmek, çökmek : Griūti

    İkna Etmek : Įtikinti

    Aramak, bulmaya çalışmak : Ieškoti

    Dinlenmek : Ilsėtis

    (Hayvanlar için) Yemek : Ėsti

    Katılmak : Dalyvauti

    Emmek, çiğnemek : Čiulpti

    Ötmek, cıvıldamak : Čiulbėti

    Denemek : Pabandyti

    Devam etmek : Tęsti

    Yemek : Valgyti

    İçmek : Gerti

    Uyumak : Miegoti, Užmigti

    İzlemek : Sekti, Stebėti, Žiūrėti, Budėti, Tykoti, Laukti

    Yıkamak : Nusiprausti

    Yürümek : Eiti pasivaikščioti (Yürüyüşe çıkmak)

    Pişirmek : Virti, Kepti

    Görmek : Matyti, Žiūrėti, Stebėti

    Dinlemek : Klausyti

    Temel söz kalıpları

    20 ciltlik bir Litvanca sözlük seti

    Sveikas! : Selam! (m)

    Sveika! : Selam! (f)

    Sveiki! : Selam (m, çoğul)

    Sveikos! : Selam! (f, çoğul)

    Labas! : Merhaba!

    Labas rytas! Labą rytą! : Günaydın!

    Labas vakaras! Labą vakarą! : İyi Akşamlar!

    Laba diena! Labą dieną! : İyi Öğlenler!

    Malonu jus matyti. : Seni görmek güzel.

    Sveiki atvykę! : Hoşgeldin(iz)!

    Kaip kelionė? Kaip sekėsi kelionėje? : Yolculuğunuz/seyahatiniz nasıl geçti?

    Kaip sekasi? : Nasıl gidiyor?

    Kaip jaučiatės? : Nasılsın?

    Ačiū, gerai. : Teşekkürler, iyiyim.

    Prašau, Prašom, Nėra už ką. : Bir şey değil

    O jums (kaip)? (answering to 'Kaip sekasi?') : Ya sen?

    O jūs (kaip)? (answering to 'Kaip jaučiatės?') : Ya sen?

    Puikiai. : Çok iyi.

    Kaip gyvuojate? : How are you getting on?

    Kaip gyvuoja/gyvena jūsų .. : ...'n(ız) nasıl?

    ... šeima? : ... ailen?

    ... žmona? : ... karın?

    ... vyras? : ... kocan?

    Ačiū, jis/ji gerai gyvuoja/gyvena. : Teşekkürler, iyi.

    Viso! Ate! Iki (pasimatymo)! : Sonra görüşürüz!

    Viso gero! Viso labo! : Hoşça kal!

    Iki malonaus susitikimo! : Görüşmek üzere!

    Iki ryt(ojaus)! : Yarına dek!

    Labos nakties! Labąnakt! : İyi geceler!

    Perduokite saviškiams linkėjimų. : Ailene en iyi dileklerimi ilet.

    Laimingo kelio! : İyi yolculuklar!

    Laimingai! : Görüşürüz, Elveda

    Atleisk, Atsiprašau, Dovanok : Özür Dilerim, Üzgünüm

    Prašau, Prašom, Prašyčiau : Lütfen

    Söz dağarcığı

    Meslekler (Profesijos)

    Studentas Öğrenci
    Žudikė Avcı
    Sekretorė Sekreter
    Padavėjas Garson
    Inžinierius, Mechanikas, Mašinistas Mühendis
    Aktorius Aktör
    Artistė, Aktorė Aktris
    Daktarė Doktor
    Žurnalistė Gazeteci
    Daininikė Şarkıcı
    Mokytojas Öğretmen
    Dailininkė Ressam
    Sportininkas Sporcu
    Lakūnas Pilot
    Auklė, Slaugytoja Hemşire
    Advokatas, Teisininkas Avukat
    Valdininkas, Klerkas Memur
    Mokslininkas Bilim adamı
    Policininkas Erkek polis
    Policininkė Bayan polis
    Namų šeimininkė, Neseseras Ev hanımı

    Eşyalar (Kambarys)

    Vaza Vazo
    Kilimas Halı, kilim
    Radijas Radyo
    Televizorius Televizyon
    Kompiuteris Bilgisayar
    Žurnalas Gazete
    Pagalvėlė Yastık, minder
    Sofa Kanepe

    Diğer sözcükler (Kita)

    Kedi : Katė

    Ev : Namas

    Fiyat : Kaina

    Meşe Ağacı : Ąžuolas

    Kaz : Žąsis

    Adam : Vyras

    Kadın : Moteris

    Erkek Çocuğu : Berniukas

    Kız Çocuğu : Mergaitė

    Ama : Bet

    Şeker : Cukrus

    Burada : Čia

    Gelenek : Tradicija

    Kullanıcı : Naudotojas

    Kapı : Durys

    İki kapı : Dvejos Durys

    Şimdi : Dabar

    Çünkü : Nes

    Buz : Ledas

    Göl : Ežeras

    Kayıp : Pasimetęs

    Güneş : Saulę , Saulė

    Oyuncak Bebek : Lėlė

    Olgu : Faktas

    Fotoğrafçılık : Nuotrauka

    Uyku : Miegas

    Bolluk, refah : Gerovė

    Hobi : Pomėgis

    Kader : Likimas

    Örümcek : Voras

    Peynir : Sūris

    Bayrak : Vėliava

    Yeşil : Žalias

    Sıcak : Karštas

    Soğuk : Šaltas

    Bu : Šitas

    Böcek : Vabzdys

    Noel : Kalėdos (Genellikle "yılbaşı") , Noelas

    Noel ağacı : Kalėdinė eglutė

    Noel çorabı : Kalėdų savaitė

    Noel hediyesi : Kalėdinės dovanos

    Sayılar (Skaičius, Kiekis)

    0 : Nulis

    1 : Vienas

    2 : Du

    3 : Trys

    4 : Keturi

    5 : Penki

    6 : Šeši

    7 : Septyni

    8 : Aštuoni

    9 : Devyni

    10 : Dešimt

    11 : Vienuolika

    12 : Dvylika

    13 : Trylika

    14 : Keturiolika

    15 : Penkiolika

    16 : Šešiolika

    17 : Septyniolika

    18 : Aštuoniolika

    19 : Devyniolika

    20 : Dvidešimt

    21 : Dvidešimt vienas (dvidešimt vieneri)

    30 : Trisdešimt

    40 : Keturiasdešimt

    50 : Penkiasdešimt

    60 : Šešiasdešimt

    70 : Septyniasdešimt

    80 : Aštuoniasdešimt

    90 : Devyniasdešimt

    100 : šimtas

    200 : Du šimtai

    1000 : Tūkstantis

    2006 : Du Tūkstančiai Šeši.

    10000 : Dešimt tūkstančių

    100000 : Šimtas tūkstančių

    1000000 : Milijonas

    Günler (Diena)

    Pirmadienis Pazartesi
    Antradienis Salı
    Trečiadienis Çarşamba
    Ketvirtadienis Perşembe
    Penktadienis Cuma
    Šeštadienis Cumartesi
    Sekmadienis Pazar

    Kişi zamirleri (Priklausomas įvardis)

    Ben : Aš

    Sen : Tu

    O (Eril) : Jis

    O (Dişil) : Ji

    Biz : Mes

    Siz : Jūs.

    Onlar (Eril) : Jie

    Onlar (Dişil) : Jos

    Hava durumu (Oras, Oro stovis)

    Audra : rüzgar

    Dangus : Gökyüzü

    Debesis : Bulut

    Debesuota : Bulutlu

    Drėgmė : Nem, rutubet

    Drėgnas : Nemli

    Dulksna : Çisenti

    Griaustinis : Gök gürültüsü

    Karštas : Sıcak

    Karštis : Isı

    Ledas : Buz

    Lietus : Yağmur

    Oras : Hava

    Orų prognozė, orai : Hava tahmini

    Perkūnija : Gök gürültülü sağanak

    Rūkas : Sis

    Saulė : Güneş

    Sniegas : Kar

    Šaltis : Kırağı

    Šiluma : Warmth

    Šlapdriba : Sleet

    Temperatūra : Sıcaklık

    Vėjas : Rüzgar

    Žaibas : Şimşek

    Zaman (Laikas)

    Valanda : Bir saat

    Minutė : Bir dakika

    Sekundė : Bir saniye

    Diena : Gün

    Šiandien : Bugün

    Vakar : Dün

    Ryt(oj) : Yarın

    Užvakar : Önceki gün (Dünden önceki gün)

    Poryt : Öbür gün (Yarından sonraki gün)

    Šį vakarą : Bu gece

    Savaitė : Hafta

    Šią savaitę : Bu hafta

    Mėnuo : Ay (30 günlük süre)

    Aylar (Mėnuo)


    Ocak : Sausis

    Şubat : Vasaris

    Mart : Kovas

    Nisan :Balandis

    Mayıs : Gegužė

    Haziran : Birželis

    Temmuz : Liepa

    Ağustos : Rugpjūtis

    Eylül : Rugsėjis

    Ekim : Spalis

    Kasım : Lapkritis

    Aralık : Gruodis

    Mevsimler (Metų laikai)

    Mevsim: Metų laikas

    İlkbahar :Pavasaris

    Yaz : Vasara

    Sonbahar : Ruduo

    Kış : Žiema

    Okul (Mokykla)

    İlköğretim okulu : Pradinė mokykla

    Lise : Vidurinė mokykla

    Yüksek okul : Aukštoji mokykla

    Okul çocuğu (erkek) : Mokinys

    Okul çocuğu (kız) : Mokinė

    Kara tahta : Klasės lenta

    Sınıf : Klasė

    Ders : Pamoka

    Matematik : Matematika

    Uygulamalı matematik : Taikomoji matematika

    Fizik : Fizika

    Kimya : Chemija

    Biyoloji : Biologija

    Edebiyat : Literatūra

    Sanat : Dailė, Menas

    Bilgi teknolojisi : Pranešimas technologija, Informacija technologija

    Müzik : Muzika

    Tarih : Istorija

    Coğrafya : Geografija

    Geometri : Geometrija

    Drama : Drama

    Beden eğitimi : Fiziškas švietimas

    Tebeşir : Kreida

    Ülke (Šalis)

    Lietuva Litvanya
    Vokietija Almanya
    Anglija İngiltere
    Turkija Türkiye
    Ispanija İspanya
    Italija İtalya
    Latvija Letonya
    Portugalija Portekiz
    Saudo Arabija Suudi Arabistan
    Kinija Çin
    Japonija Japonya
    Prancūzija Fransa
    Islandija İzlanda
    Graikija Yunanistan
    Bulgarija Bulgaristan
    Indija Hindistan
    Rusija Rusya
    Švedija İsveç

    Dil (Kalba)

    Lietuvių kalba Litvanca
    Vokiečių kalba Almanca
    Anglų kalba İngilizce
    Turkų kalba Türkçe
    Ispanų kalba İspanyolca
    Italų kalba İtalyanca
    Latvių kalba Letonca
    Portugalų kalba Portekizce
    Arabų kalba Arapça
    Kinų kalba Çince
    Japonų kalba Japonca
    Prancūzų kalba Fransızca
    Islandų kalba İzlandaca
    Graikų kalba Yunanca
    Bulgarų kalba Bulgarca
    Hindi Hintçe
    Rusų kalba Rusça
    Švedų kalba İsveççe
    Avrupa Birliği'nin resmî dilleri
    This article is issued from Vikipedi - version of the 9/13/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.