Kayısı

Vikipedi:Taksokutu
Kayısı

Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Magnoliophyta
(İki çenekliler)
Sınıf: Magnoliopsida
(Kapalı tohumlular)
Takım: Rosales
Familya: Rosaceae (Gülgiller)
Cins: Prunus
Alt cins: Prunus
Tür: P. armeniaca
İkili adı
Prunus armeniaca
L.

Kayısı (Prunus armeniaca), 2–10 m yüksekliğinde, dikensi ve tüysüz bir ağaçtır.

Yapraklar uzunca ve mızraksı, kenarları dişli, ucu sivri veya küttür. Çiçekler beyaz veya pembe renkli olup, yapraklardan daha önce meydana gelirler. Meyvelerin üzeri tüylü olup, sarımsı-turuncu renkte eriksidir.

Kayısı, coğrafik olarak dünyanın hemen hemen her yerine dağılmış olsa da daha çok Akdeniz'e yakın olan ülkelerde Avrupa, Orta Asya, Amerika ve Afrika kıtalarına yayılmış ve burada yetişme alanları bulmuştur. Dünya yaş kayısı üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Türkiye'yi İspanya, İtalya, Birleşik Devletler Topluluğu, İran, Fransa, Yunanistan ve ABD izlemektedir. Bu birinci grup ülkelerin yaş kayısı üretimleri 100 bin tonun üzerindedir. Birinci gruba Fas, Pakistan, Suriye, Çin, Güney Afrika, Macaristan, eski Yugoslavya, Romanya, Avustralya, takip etmektedir.

Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık % 10-15’inin yapıldığı Türkiye'de 6 kayısı bölgesi bulunmaktadır.

Bu bölgeler;

Bu bölgeler içerisinde Malatya dışındaki bölgelerin üretimleri sofralık tüketime yöneliktir. Malatya kayısısı, Türk ekonomisinin önemli ihracat kalemlerinden biridir. Malatya dışında Erzincan ve Elazığ'da da ihracata yönelik kayısı üretimi yapılmaktadır. Kars, Iğdır, Mersin, Hatay gibi bölgelerde yetişen az miktarda kayısı ise, miktar yetersizliği ve kalite açısından ihraç edilme şansı taşımamaktadır. Birinci bölgedeki kayısıların çoğunluğu kurutulmakta ve bu bölge dünya kuru kayısı üretiminin yaklaşık % 85-90’nını karşılamaktadır. Halen dünyada en yaygın olarak Anadolu'da (özellikle Malatya ve çevresinde) bulunur. Yağmurlama sistemiyle 10-12 gün aralıklarla sulanan kayısının % 85 gibi büyük kısmı kuru kayısı olarak dünya piyasasına verilir.

Türkiye'de en erken hasat Mut'ta yapılır. İlk ürünler Mayıs ayının ikinci ya da üçüncü haftalarında olgunlaşır. Haziran sonuna kadar devam eder.

Kayısı çekirdeği

Kayısının kendisi gibi çekirdeği de birçok alanda kullanılmaktadır. Çekirdeğinin kabukları aktif karbon üretiminde, metal yüzeyi temizlemede, alternatif enerji kaynağı olarak fırınlarda kullanılmaktadır. İçi ise kuruyemiş sanayisinde veya yağı alınarak kozmetik ürünü olarak kullanılmaktadır. Kayısı çekirdeği içinin halen kansere karşı kullanılabilirliği araştırılmaktadır ve bazı kanser ilaçlarında kullanılmaya da başlamıştır.

Edebiyatta kayısı

Bertrand Russell, Aylaklığa Övgü kitabında yer alan Yararsız Bilgi denemesinde kayısıyla ilgili meraklı bilgiler verip onları bilerek kayısı yemenin daha tatlı olduğunu söyler (bkz, Cem yayınları, 2004, s. 35,36).

Ülkelere göre üretim

2012 yılındaki Kayısı üretiminin Dünya üzerindeki küresel dağılımı.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün 2011 yılındaki verilere dayandırdığı Dünya üzerindeki Kayısı üretimi.[1]

Sıra Ülke Üretim
(ton)
1  Türkiye 676,138
2  İran 452,988
3  Özbekistan 356,000
4  Cezayir 285,897
5  İtalya 263,132
6  Pakistan 189,420
7  Fas 159,124
8  Fransa 155,124
9  Ukrayna 119,900
10  Japonya 106,900


Resimler

Kurutulması için "halı" gibi yere serilen kayısılar: Kayısılar, yaz mevsimde güneş altında iki gün kurumaya bırakılır. (Göreme yakınında, 2 Ağustos 2009)
Malatya Kayısısı farklı şekillerde (Kurutulmuş kayısı ve Kayısı döneri)

Kaynakça

  1. ↑ "Production of Apricot by countries". United Nation Food and Agriculture Organization. 2011. 28 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150628072116/http://faostat.fao.org:80/site/339/default.aspx. Erişim tarihi: 2013-08-23.
This article is issued from Vikipedi - version of the 6/8/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.